Η Φορμίκουλα (ή Φερμίκουλο, όπως την αποκαλούν οι ντόπιοι) είναι μια κουκκίδα στον χάρτη. Ενα μικρό, ακατοίκητο νησάκι που βρίσκεται ανάμεσα στο Μεγανήσι και στην Καστό, νοτιοανατολικώς της Λευκάδας, από τους πολλούς μικρούς παραδείσους του Ιονίου.
Λόγω της μορφολογίας του και των πολλών σπηλιών του, το απομονωμένο νησάκι εξελίχθηκε σταδιακά σε σπίτι για τις φώκιες monachus monachus, για τις θαλάσσιες χελώνες, για τα θαλασσοπούλια. Μέχρι που «ανακαλύφθηκε» (και αυτό). Και πλέον, κάθε καλοκαίρι, την περικυκλώνουν δεκάδες σκάφη κάθε μεγέθους. Μάλιστα, κάποιοι από τους τουρίστες φθάνουν στο σημείο να παρενοχλούν έως και να καταδιώκουν τις φώκιες και τις χελώνες για μια φωτογραφία.
Ο φωτορεπόρτερ Δημήτρης Τοσίδης έχει επισκεφθεί πολλές φορές την περιοχή, είτε συνεργαζόμενος με περιβαλλοντικές οργανώσεις που δραστηριοποιούνται εκεί είτε αυτοβούλως, για να καταγράψει την κατάσταση. «Τα τελευταία χρόνια, προσεγγίζει τη Φορμίκουλα υπερβολικά πολύς κόσμος. Μια μέρα που είχε άπνοια, μέτρησα 51 σκάφη – γύρω από ένα νησί μόλις 400 τετραγωνικών μέτρων. Από ενοικιαζόμενες βαρκούλες με ζευγάρια έως μεγάλα ημερόπλοια που έρχονται από τη Λευκάδα με 50 ή και 70 άτομα. Πολλοί έρχονται για μπάνιο στη Φορμίκουλα, γιατί το νησί έχει μια ωραία παραλία. Είδα όμως και, όπως πάντα, πάρα πολύ κόσμο να ψάχνει για τις φώκιες. Πρόκειται κυρίως για Eλληνες, που έρχονται με δικά τους σκάφη και δεν διστάζουν ακόμη και να μπουν στις σπηλιές όπου οι φώκιες έχουν τα μικρά τους, για να βγάλουν μια φωτογραφία».
«Η Φορμίκουλα είναι ένας φυσικός παράδεισος», λέει ο Γιάννης Γιώβος, υπεύθυνος διαχείρισης στην περιβαλλοντική οργάνωση iSea. «Το Tethys Research Institute, που έχει κάνει παρακολούθηση των θηλαστικών στην περιοχή, έχει καταγράψει 30 φώκιες, οι οποίες ζουν και αναπαράγονται εκεί. Είναι επίσης ένα οχυρό βιοποικιλότητας: εκεί ζουν θαλασσοπούλια, άλλα θαλάσσια θηλαστικά, σημαντικά είδη ψαριών όπως οι ροφοί, που ως ανώτεροι θηρευτές είναι σημαντικοί για την ισορροπία του οικοσυστήματος. Εχει επίσης σημαντικά λιβάδια ποσειδωνίας, όπως όλο το εσωτερικό αρχιπέλαγος του Ιονίου. Το iSea καταγράφει τα τελευταία χρόνια τις ποσειδωνίες στην περιοχή, με τη βοήθεια του Blue Marine Foundation».
Το εσωτερικό αρχιπέλαγος του Ιονίου ανήκει στο δίκτυο Natura, αλλά πρακτικά αυτό δεν σημαίνει και πολλά. «Οι πρώτοι που κατέγραψαν φώκιες στη Φορμίκουλα το 2012 ήταν το Ionian Dolphin Project. Οταν άρχισε να μαθεύεται, άρχισε πολύς κόσμος να επισκέπτεται την περιοχή», λέει ο κ. Γιώβος. «Αυτό από μόνο του δεν συνιστά πρόβλημα. Το πρόβλημα είναι ο τρόπος. Δεν μιλάμε για παρατήρηση της άγριας ζωής με προδιαγραφές, αλλά για κόσμο που πάει ψάχνοντας για φώκιες. Υπάρχει ένα σημείο όπου κυριολεκτικά συνωστίζονται τα σκάφη και αν τυχόν εντοπίσουν φώκια, κάποιοι την κυνηγούν με το σκάφος, προσπαθώντας να βγάλουν μια φωτογραφία. Αν συνεχιστεί αυτή η κατάσταση, το πιθανότερο είναι ότι οι φώκιες θα αναζητήσουν αλλού καταφύγιο».
«Μια μέρα που είχε άπνοια, μέτρησα 51 σκάφη γύρω από ένα νησί μόλις 400 τ.μ.», λέει ο φωτορεπόρτερ Δημήτρης Τοσίδης.
Τι λέει η τοπική κοινωνία για όλα αυτά; Το iSea πραγματοποίησε δράσεις τα προηγούμενα χρόνια, κυρίως στη Λευκάδα (απ’ όπου προέρχεται ο κύριος όγκος των επισκεπτών). «Συνομιλήσαμε με όλους τους ιδιοκτήτες ημερόπλοιων και με 36 από αυτούς συνυπογράψαμε μια επιστολή που υποστηρίζει τη λήψη μέτρων για την προστασία της περιοχής. Οι περισσότεροι επαγγελματίες είναι σωστοί. Υπάρχουν όμως και οι εξαιρέσεις, όπως και οι μεμονωμένοι τουρίστες με δικά τους σκάφη».
Λήψη μέτρων
Πριν από δύο χρόνια, το iSea, μαζί με το Tethys, το Blue Marine Foundation και τον Δήμο Λευκάδας υποστήριξαν τη λήψη μέτρων προστασίας της Φορμίκουλας, στέλνοντας στο υπουργείο Περιβάλλοντος ειδική περιβαλλοντική μελέτη (ΕΠΜ) για τον σκοπό αυτό. Η μελέτη προτείνει να απαγορευτεί η πρόσβαση σε όλα τα σκάφη σε μια περίμετρο 200 μέτρων από το νησί και να επιτρέπεται η προσέγγιση σε απόσταση από 400 έως 200 μέτρα. Επίσης προτείνει μέτρα περιορισμού της αλιείας, ελεγχόμενη ταχύτητα στα σκάφη και αγκυροβόληση μόνο σε eco moorings (ειδικά ναύδετα).
Η πρόταση έγινε δεκτή από το υπουργείο Περιβάλλοντος, ωστόσο η θεσμοθέτηση των μέτρων με υπουργική απόφαση δεν προχώρησε. Η προστασία της Φορμίκουλας επανήρθε με τις εξαγγελίες της ελληνικής κυβέρνησης στο συνέδριο Our Ocean στην Αθήνα, περί δημιουργίας Εθνικού Θαλάσσιου Πάρκου στο Ιόνιο. «Η Φορμίκουλα θα συμπεριληφθεί στο εθνικό πάρκο», λέει στην «Κ» ο γενικός γραμματέας Περιβάλλοντος Πέτρος Βαρελίδης. «Μέχρι όμως να συμβεί αυτό, επειδή πρόκειται για μια πολύπλοκη διαδικασία, θα προωθήσουμε τη λήψη μέτρων με απόφαση του υπουργείου Περιβάλλοντος. Συμφωνούμε ότι η κατάσταση εκεί δεν είναι η δέουσα και πρέπει να ληφθούν μέτρα για να συμμαζευτεί».
