Η οδός Πόρου στην Κυψέλη είναι ένας μικρός δρόμος, μόλις τριών οικοδομικών τετραγώνων. Ενας δρόμος που ακόμη διατηρεί σε μεγάλο βαθμό το «άρωμα» μιας άλλης Αθήνας, η οποία φτάνει σε ηλικία τον έναν αιώνα. Πρόσφατα, το υπουργείο Περιβάλλοντος κήρυξε διατηρητέες πέντε από τις υπέροχες μονοκατοικίες ή πολυκατοικίες του συγκεκριμένου δρόμου. Σε μια γειτονική, που είχε ήδη κατεδαφιστεί –πιθανότατα δύο χρόνια νωρίτερα– το μόνο που πρόλαβε η πολιτεία είναι να θέσει κάποιους ειδικούς όρους για να μη χτιστεί κάτι εντελώς «παράφωνο».
Τα κτίρια που κηρύχθηκαν διατηρητέα βρίσκονται το ένα απέναντι από το άλλο: στους αριθμούς 8 (γωνία με οδό Καλλιφρονά), 10 και 12 και απέναντι στο 17 και 19 της οδού Πόρου. Το κτίριο στη γωνία με την οδό Καλλιφρονά είναι το μεγαλύτερο: διώροφο με υπερυψωμένο ισόγειο, είναι μια χαρακτηριστική πολυκατοικία του Μεσοπολέμου. Ολα τα ανοίγματά της (πόρτες και παράθυρα) είναι τοποθετημένα σε συμμετρία, σε οριζόντιους και κάθετους άξονες, ενώ η πρόσβαση γίνεται από δύο δίδυμες, εντυπωσιακές εξώθυρες. Μια ενδιαφέρουσα λεπτομέρεια είναι ότι η γωνία του κτιρίου εξομαλύνει μια όμορφη καμπυλωτή απότμηση.
Πιο μικρά είναι τα υπόλοιπα τέσσερα κτίρια: Το κίτρινο διώροφο κτίριο στο νούμερο 10, ένα λιτό και συμμετρικό κτίσμα με οριζόντιες ψευδολιθικές χαράξεις στο επίχρισμα, κατά τα κλασικίζοντα πρότυπα. Το υπόλευκο διώροφο στον αριθμό 12, με στοιχεία αρ νουβό στη γεωμετρική σύνθεση της όψης του. Και λοξά απέναντί τους το… φωτογενές κίτρινο διώροφο στο νούμερο 17, με το χαρακτηριστικό τόξο στο κέντρο της στέψης του και εκατέρωθεν λευκές παραστάδες να ενώνουν σε συμμετρία τα παράθυρα του ισογείου και του ορόφου. Και το σομόν διώροφο σπίτι στον αριθμό 19, πιο απλό στην εξωτερική του διακόσμηση, με δύο υπέροχες ταμπλαδωτές εξώθυρες (οι περιγραφές βασίζονται στην εισήγηση του Τμήματος Διατηρητέων Κτιρίων του ΥΠΕΝ, από την ανοιχτή βάση δεδομένων για τα διατηρητέα estia.minenv.gr).
Ειδικούς όρους για να μη χτιστεί κάτι εντελώς «παράφωνο» σε διπλανό οικόπεδο έθεσε το υπουργείο Περιβάλλοντος.
Σε συνέχεια της ίδιας πλευράς του δρόμου, Πόρου 15 και Καλλιφρονά 15, βρισκόταν ένα ισόγειο κτίριο που διατηρούνταν για πολλά χρόνια κλειστό, με χτισμένη την πόρτα και τα παράθυρα και φαίνεται να κατεδαφίστηκε κάπου στο 2022. Είναι ενδιαφέρον ότι η απόφαση κήρυξης των πέντε κτιρίων περιλαμβάνει το άδειο οικόπεδο του κτιρίου αυτού, ορίζοντας ότι σε όποιο νέο κτίριο χτιστεί, η όψη του θα πρέπει να φτάνει σε ύψος την απέναντι διατηρητέα πολυκατοικία και οι υπόλοιποι όροφοι σε υποχώρηση τουλάχιστον 2,5 μέτρων από την οικοδομική γραμμή.
«Πρόκειται για διαμαντάκια, εκλεκτικιστικά κτίρια της δεκαετίας του ’20», εξηγεί η Ειρήνη Γρατσία, αρχαιολόγος και συντονίστρια της οργάνωσης Monumenta. «Είναι μια περίοδος που η Αθήνα ξεφεύγει από τον ακαδημαϊσμό του νεοκλασικισμού και μπαίνει σε έναν πιο ελεύθερο αρχιτεκτονικό σχεδιασμό, που για την εποχή θεωρείται μοντέρνος. Τα εκλεκτικιστικά κτίρια τα συναντούμε παντού στην Αθήνα, από το Κολωνάκι έως τα Πατήσια, και ανάλογα με την περιοχή κατοικούνταν από μεγαλοαστικά έως μικροαστικά στρώματα».
Η ανακήρυξη των συγκεκριμένων κτιρίων έχει μεγάλη σημασία για έναν λόγο ακόμη. «Τα κτίρια της δεκαετίας του ’20 είναι αυτά που κινδυνεύουν περισσότερο σήμερα με κατεδάφιση. Τις προάλλες κατεδαφίστηκε ένα στη Νέα Σμύρνη. Η κήρυξη διατηρητέων είχε ατονήσει τα τελευταία χρόνια, αλλά χάρη στις προσπάθειες του Τμήματος Διατηρητέων του υπουργείου Περιβάλλοντος βλέπουμε τα τελευταία χρόνια να επανακάμπτει. Δυστυχώς, η πολιτεία δεν υποστηρίζει τους ιδιοκτήτες διατηρητέων, ενώ όσοι δεν έχουν τις οικονομικές δυνάμεις για να αντεπεξέλθουν στη συντήρησή τους είναι στο έλεος της κερδοσκοπίας. Κάποια κρατιούνται σήμερα επειδή τα κατοικούν ηλικιωμένοι – να δούμε ποια θα είναι η τύχη τους όταν φύγει αυτή η γενιά…».
Στον ίδιο δρόμο, στη συμβολή με την οδό Λέσβου, βρίσκεται ένα ερειπωμένο νεοκλασικό, χαρακτηρισμένο διατηρητέο από το 2003. Σε ένα από τα παράθυρα υπάρχει μια επιγραφή: «Προσοχή. Κτίριο ετοιμόρροπο. Το κράτος απαγορεύει τη νόμιμη κατεδάφιση για την αποτροπή κινδύνου».
Κεντρική φωτογραφία: Η πολυκατοικία του Μεσοπολέμου στη συμβολή των οδών Πόρου και Καλλιφρονά και τα δύο γειτονικά της σπίτια (Πόρου 10, 12) κηρύχθηκαν κι αυτά διατηρητέα.
