Μέσα στις πολύτιμες σελίδες με τις οποίες εμπλούτισε τη ναυτική μας βιβλιογραφία ο Ανδρέας Καρκαβίτσας, στα θρυλικά «Λόγια της Πλώρης» του 1899, γράφει με ανατριχιαστική ζωντάνια για τις «τρόμπες» που καταπίνουν τα πλοία. Περιγράφοντας με την πύρινη γλώσσα του μια σκηνή πάνω στο εμπορικό καράβι του θείου του, κατά τη διάρκεια μιας πλεύσης στη Μαύρη Θάλασσα, μας μεταφέρει πάνω στο κατάστρωμα, εκεί όπου έντρομος παρακολουθεί τον μακάβριο χορό που κάνουν τριγύρω του οι «σίφωνες». Ο ένας από αυτούς περιγράφεται ως «λιγνός, καμαρωτός σαν προβοσκίδα ελέφαντα», ένας άλλος «χοντρός, ολόισος», που όταν κόπηκε ξαφνικά στη μέση «απόμεινε γλωσσίδι κρεμάμενο από τα σύγνεφα». «Είδα να τεντώνει τον λαιμό του εδώ και κει, να κινεί τις φούντες του σαν φιδόγλωσσες, λες και ζητούσε κάτι στα νερά, και άξαφνα να κουλουριάζεται και να φωλιάζει στα σύσκοτα», γράφει με ανατριχιαστικό τρόπο, και ο αναγνώστης έχει την αίσθηση πως αυτή η περίτεχνη, πυκνή πρόζα μιλάει για μια υπερβολή της μνήμης ή της φαντασίας, σε μια εποχή που ακόμη οι ναυτικοί προσέδιδαν στην άγρια όψη της θάλασσας μια διάσταση μεταφυσική.
Ομως, το φαινόμενο που σκιαγραφείται στα λόγια του συγγραφέα τόσο ζωηρά είναι απόλυτα υπαρκτό και εξαιρετικά επικίνδυνο για τους ναυτιλλομένους λόγω της απρόβλεπτης εμφάνισης και συμπεριφοράς του. Μιας συμπεριφοράς τόσο βίαιης και σαρωτικής που, τα ξημερώματα της Δευτέρας που πέρασε, μισό μίλι έξω από ένα ψαροχώρι λίγα χιλιόμετρα ανατολικά του Παλέρμο, στο ξέσπασμα μιας ξαφνικής καταιγίδας, στην κυριολεξία κατάπιε και έστειλε 50 μέτρα κάτω στον βυθό ένα από τα πιο πολυτελή, θαυμαστά ιστιοφόρα γιοτ του πλανήτη και στον θάνατο επτά ανθρώπους. Το πολυτελές «Bayesian», που είχε ρίξει άγκυρα εκεί για το βράδυ, έπεσε θύμα ενός τέτοιου «δαίμονα» και έκτοτε η μακάβρια και απίθανη ιστορία του απασχολεί την παγκόσμια ειδησεογραφία, συνδυάζοντας μια σειρά από εξωπραγματικές συμπτώσεις. Το «Bayesian», όμως, δεν ήταν ένα καράβι του τέλους του 19ου αιώνα, σαν αυτά με τα οποία είχε σαλπάρει ο Ανδρέας Καρκαβίτσας. Αυτός ο υπερσύγχρονος, κομψός γίγαντας, βγαλμένος από το ναυπηγείο Περίνι (Perini Navi) στην Τοσκάνη, ένα από τα κορυφαία στον κόσμο για σκάφη τέτοιας κατηγορίας, βρίσκεται πλέον 50 μέτρα κάτω από τον βυθό, μπαταρισμένος στο πλάι, μισό μίλι έξω από ένα σιτσιλιάνικο ψαροχώρι. Και, ακόμη και βυθισμένος, καταφέρνει να εντυπωσιάζει με τα νούμερά του: μήκος 55,9 μέτρων, εκτόπισμα σχεδόν 500 τόνων, άλμπουρο ύψους 75 μέτρων και χώροι ενδιαίτησης που μοιάζουν να ανήκουν σε κάποια υπερπολυτελή βίλα, πεντάστερο ξενοδοχείο – ή, θα μπορούσε να πει κανείς, κάτι που έρχεται από το μέλλον.
Ο σχεδιασμός
Οι εξωτερικές του ναυπηγικές γραμμές είναι θαυμαστές, συνδυάζοντας στοιχεία από κλασικά ιστιοφόρα του παρελθόντος με φουτουριστικές λεπτομέρειες από τη ναυπηγική γλώσσα των σημερινών σούπερ γιοτ. Δεν είναι τυχαίο πως τη χρονιά που παρουσιάστηκε, το 2008, ήταν νικητής στα βραβεία της ΙSS (International Superyacht Society) στην κατηγορία του σχεδιασμού εσωτερικών χώρων, ενώ μία χρονιά αργότερα κέρδισε το πρώτο βραβείο στην κατηγορία του ναυπηγικού σχεδιασμού στα βραβεία World Superyacht Awards. Πώς λοιπόν ένα τέτοιο κορυφαίο ναυπηγικό προϊόν χάθηκε τόσο εύκολα, τόσο γρήγορα; Πώς πήρε νερά και βούλιαξε; Υπήρχαν ανοιχτά φινιστρίνια, καταπακτές, μπουκαπόρτες; Γιατί ο καπετάνιος αγνόησε τις προειδοποιήσεις του τοπικού λιμεναρχείου για την επερχόμενη κακοκαιρία;
«Μου προκαλεί έκπληξη ότι ο καπετάνιος δεν προφυλάχθηκε αρκούντως από την κακοκαιρία που είχε δει πως ερχόταν», λέει στην «Κ» ο ολυμπιονίκης ιστιοπλόος Δημήτρης Δεληγιάννης.
Οι διακεκριμένοι επιβαίνοντες προσέθεσαν στο ναυτικό παράδοξο της βύθισης του «Bayesian» τη δική τους παράξενη ιστορία, η οποία βρίθει απίθανων συμπτώσεων. Αναζητώντας ερμηνείες και απαντήσεις, μιλήσαμε με δύο έμπειρους Ελληνες ναυτικούς, τον ολυμπιονίκη ιστιοπλόο Δημήτρη Δεληγιάννη και τον πρόεδρο του ΠΟΙΑΘ Γιάννη Μαραγκουδάκη. Αμφότεροι, άνθρωποι που έχουν «φάει» τις θάλασσες με το κουτάλι, ήταν έκπληκτοι γι’ αυτή την τόσο ανορθόδοξη ναυτική τραγωδία. «Το φαινόμενο του υδροσίφωνα δεν είναι και τόσο σπάνιο στη θάλασσα», μας λέει ο βετεράνος ιστιοπλόος, ωκεανοπόρος και δημιουργός του μεγάλου διεθνούς αγώνα Αegean 600. «Το φαινόμενο των υδροσιφώνων αναφέρεται και στα «Μετεωρολογικά» του Αριστοτέλη. Οι ναυτικοί στην αρχαία Ελλάδα μιλούν σχετικά για «δαίμονες», που είχαν στείλει οι θεοί για να τιμωρήσουν τους ασεβείς καπετάνιους. Πρόκειται στην ουσία για υδροστρόβιλους που εμφανίζονται πάνω από την επιφάνεια της θάλασσας και περιστρέφονται με μεγάλη ταχύτητα, υφαρπάζοντας τα πάντα στο πέρασμά τους. Οι πιο επικίνδυνοι από αυτούς είναι οι μεσοκυκλωνικοί, που δημιουργούνται από ακραία αστάθεια των μετεωρολογικών συνθηκών. Ο σίφωνας ρουφάει το νερό από τη θάλασσα, το υφαρπάζει λόγω της μεγάλης υποπίεσης που βρίσκεται στο κέντρο του και αφήνει στο σημείο εκείνο ένα κενό. Το αποτέλεσμα είναι το σκάφος να βρεθεί κυριολεκτικά στον αέρα, και να περιδινίζεται κάτω από την επιφάνεια της θάλασσας έως ότου ο σίφωνας αποχωρήσει, κάνοντάς το να κατακλύζεται από τα παρακείμενα ύδατα. Βέβαια προκαλεί απορία πώς μπόρεσαν κάπου 1.200 κυβικά μέτρα χώρου που έχει το συγκεκριμένο σκάφος πάνω από τα ύφαλά του να γεμίσουν νερό στο μεγαλύτερο μέρος τους μέσα σε λίγα λεπτά, όπως εικάζεται, και να προκαλέσουν βύθιση».
Μπορούν οι καπετάνιοι να κάνουν κάτι για να αποφύγουν τέτοια φαινόμενα; «Ενας έμπειρος καπετάνιος που κινείται σε αυτή την περιοχή γνωρίζει πως στο Ιόνιο, στην Αδριατική και την Τυρρηνική Θάλασσα, μετά τον Δεκαπενταύγουστο, υπάρχουν ακραίες αστάθειες στον καιρό. Πρέπει λοιπόν να παρακολουθεί με επιμέλεια και συνεχώς τα μετεωρολογικά προγνωστικά και να χαράσσει αναλόγως την πορεία του. Ομως, το πιο σημαντικό που έχει να κάνει είναι να φροντίσει να κλείσει όλες τις μπουκαπόρτες και τα φινιστρίνια. Και στην προκειμένη περίπτωση δεν μιλάμε για κάποια στενά ανοίγματα, όπως π.χ. αυτά ενός τυπικού, μέσου μεγέθους αγωνιστικού ιστιοπλοϊκού σκάφους. Εδώ μιλάμε για φαρδιά σαλόνια με τζαμαρίες, για σκάλες, ακόμη και για πλαϊνό γκαράζ, του οποίου εικάζεται πως η μπουκαπόρτα του είχε αφεθεί ανοιχτή». Ο έμπειρος ιστιοπλόος φροντίζει να είναι σαφής: «Δεν κάνω πραγματογνωμοσύνη», τονίζει ξανά και ξανά, «αλλά πιστεύω πως αυτό είναι το πιθανότερο σενάριο».
Τόσο γρήγορα;
Από την πλευρά του ο Δημήτρης Δεληγιάννης, ολυμπιονίκης στο Λος Αντζελες το 1984 και οκτώ φορές νικητής του Ράλι Αιγαίου, είναι σαφής: «Τίποτα δεν μπορεί να επηρεάσει ένα τέτοιο κορυφαίο σκάφος. Μου κάνει τρομερή εντύπωση ότι βυθίστηκε, και μάλιστα σε τόσο μικρό χρόνο. Κάτι άλλο που προκαλεί έκπληξη είναι ότι ο καπετάνιος δεν προφυλάχθηκε αρκούντως από την κακοκαιρία που είχε δει πως ερχόταν. Σήμερα οι μετεωρολογικές προβλέψεις δεν είναι όπως είκοσι χρόνια πριν, εφόσον όλοι μας σε ένα μέσο “έξυπνο” κινητό τηλέφωνο μπορούμε να δούμε διάφορα δελτία καιρού, από πολλά διαφορετικά προγνωστικά μοντέλα. Σίγουρα δεν θα μπορούσαν να προβλέψουν πως ένας σίφωνας θα περνούσε ακριβώς από πάνω τους, πόσο μάλλον πως θα επηρέαζε μόνο αυτούς, αφήνοντας άθιχτα τα παραπλέοντα σκάφη. Πρόκειται για μια ακραία παράδοξη ιστορία, που αποτελείται από μια σειρά από απίθανες συγκυρίες. Για να μην πούμε για τις διαβολικές συμπτώσεις που έχουν να κάνουν με την πρόσφατη αθώωση του Μάικ Λιντς και τον θάνατο του συγκατηγορουμένου του δύο ημέρες πριν από τον δικό του. Είναι λες και τους βρήκε μαζί κάποια θεία δίκη. Οποια όμως κι αν είναι η αλήθεια, σίγουρα αυτή η ιστορία μπορεί να αποτελέσει τη βάση για μια πολύ συναρπαστική κινηματογραφική ταινία».
Αφήνουμε την τελευταία σκέψη για τον Γιάννη Μαραγκουδάκη.«Το ηθικό δίδαγμα εδώ έρχεται από το 1912, όταν ο καπετάνιος του “Τιτανικού” αγνόησε τις προειδοποιήσεις για τα επιπλέοντα παγόβουνα, θεωρώντας αλαζονικά πως το σκάφος του ήταν αβύθιστο. Μια τέτοια υπεροψία ίσως έκανε το πλήρωμα αυτού του καταπληκτικού σκάφους να μη λάβει όλα τα αναγκαία μέτρα ασφαλείας – δηλαδή στην προκειμένη περίπτωση να σφραγίσει όλα τα ανοίγματα ενόψει της κακοκαιρίας που ερχόταν. Κορυφαία σκάφη όπως το “Bayesian” εμπνέουν στους χειριστές τους μια υπεροψία, μια αλαζονεία. Είναι στερεότυπο να το ξαναπούμε, αλλά η συγκυρία το επιβάλλει: η θάλασσα απαιτεί τεράστιο σεβασμό. Δεν μπορείς να βασίζεσαι στην τελειότητα του σκάφους σου, παρά μόνον στην εγρήγορσή σου να αντιμετωπίσεις όλες τις πιθανές –και απίθανες– εξελίξεις που, ούτως ή άλλως, προκύπτουν συνεχώς εν πλω».
