Νερό για τέσσερα χρόνια έχει η Αττική, αν συνεχιστεί η ανομβρία των τελευταίων δύο ετών. Αυτό ανακοίνωσαν χθες το υπουργείο Περιβάλλοντος και η ΕΥΔΑΠ, καθώς οι ταμιευτήρες του Ευήνου και του Μόρνου βρίσκονται σε ιστορικά χαμηλά επίπεδα. Γι’ αυτόν τον λόγο η ΕΥΔΑΠ ενεργοποίησε γεωτρήσεις στην Αττική και τη Βοιωτία, ξεκίνησε τη χρήση της Υλίκης, ενώ εξετάζει την εκτροπή νερού από τους ποταμούς που τροφοδοτούν τη λίμνη των Κρεμαστών, αλλά και τη δημιουργία εργοστασίου αφαλάτωσης.
Τον τελευταίο μήνα στη λεκάνη της τεχνητής λίμνης του Μόρνου η πτώση της στάθμης είχε ως αποτέλεσμα να έρθουν στην επιφάνεια τα ερείπια του χωριού Κάλλιο, το οποίο κατακλύστηκε το 1980 με τη σταδιακή πλήρωση του φράγματος.
Σύμφωνα με τοπικούς παράγοντες, είναι μόλις η δεύτερη φορά στα περίπου 40 χρόνια που μεσολάβησαν που η στάθμη πέφτει τόσο χαμηλά, με την πρώτη φορά στην ιστορική λειψυδρία του 1993. Τη δραματική κατάσταση επιβεβαίωσε χθες το υπουργείο Περιβάλλοντος, διατηρώντας ωστόσο καθησυχαστικούς τόνους.
«Τα τελευταία δύο χρόνια η μείωση των βροχών και των χιονοπτώσεων έχει προκαλέσει μείωση στα υδατικά αποθέματα των ταμιευτήρων που τροφοδοτούν την Αττική. Ο ταμιευτήρας του Ευήνου μαζί με τον Μόρνο, τον Μαραθώνα και την Υλίκη αποτελούν τους τέσσερις ταμιευτήρες νερού που τροφοδοτούν την Αττική με περισσότερα από 400 εκατ. κυβικά μέτρα νερού τον χρόνο», αναφέρει χθεσινή ανακοίνωση του υπουργείου Περιβάλλοντος. «Το υδροδοτικό σύστημα είναι σχεδιασμένο ώστε τα αποθέματα των ταμιευτήρων να μη μειώνονται. Τα τελευταία δύο έτη όμως, λόγω της ανομβρίας, τα αποθέματα μειώθηκαν από 1.158.127 εκατ. κυβικά μέτρα τον Αύγουστο του 2022 σε 703.339 εκατ. κυβικά μέτρα τον Αύγουστο του 2024, δηλαδή κατά μέσον όρο περίπου 225 εκατ. κυβικά μέτρα το έτος».
Η ΕΥΔΑΠ ενεργοποίησε γεωτρήσεις σε Αττική και Βοιωτία, ξεκίνησε τη χρήση της Υλίκης, ενώ εξετάζει την εκτροπή νερού από ποταμούς που καταλήγουν στη λίμνη Κρεμαστών και τη δημιουργία εργοστασίου αφαλάτωσης.
Σύμφωνα με στοιχεία της ΕΥΔΑΠ, ο ταμιευτήρας του Ευήνου έχει σήμερα 41,6 εκατ. κυβικά νερού έναντι 48,9 εκατ. πέρυσι, ο ταμιευτήρας του Μόρνου 344,2 εκατ. κυβικά έναντι 522,8 εκατ. πέρυσι, η Υλίκη 281,2 εκατ. κυβικά έναντι 348,4 εκατ. πέρυσι και ο Μαραθώνας 24,4 εκατ. κυβικά νερού έναντι 26,3 εκατ. τον Αύγουστο του 2023. Να σημειωθεί ότι το ιστορικό χαμηλό των αποθεμάτων της ΕΥΔΑΠ παραμένει το 1993, όταν τα συνολικά αποθέματα της Αττικής είχαν πέσει στα 136 εκατ. κυβικά, γεγονός που οδήγησε την πολιτεία στη δημιουργία του φράγματος στον Εύηνο και της σήραγγας Ευήνου – Μόρνου, για την ενίσχυση του δεύτερου από τον πρώτο. Ρεκόρ αποθεμάτων καταγράφηκε το 2019, όταν τα αποθέματα νερού της πρωτεύουσας έφθασαν το 1,2 δισ. κυβικά νερού.
Συγκρατημένη αισιοδοξία
Το υπουργείο Περιβάλλοντος δείχνει συγκρατημένα αισιόδοξο για τη διαχειρισιμότητα της κατάστασης. «Λόγω των παραπάνω, η ΕΥΔΑΠ, σύμφωνα με τον προγραμματισμό της, έχει ήδη ενεργοποιήσει συμπληρωματικές πηγές υδροδότησης, με την επαναλειτουργία 17 γεωτρήσεων, κατά κύριο λόγο στην περιοχή Μαυροσουβάλα, και θα ενεργοποιήσει γεωτρήσεις και στο μέσο του Βοιωτικού Κηφισού, ενώ επίσης νερό πλέον αντλείται και από την Υλίκη, που μέχρι τώρα ήταν εφεδρικός ταμιευτήρας. Αυτές οι ενέργειες θα συνεισφέρουν περίπου 75 εκατ. κυβικά μέτρα το έτος», αναφέρει η χθεσινή ανακοίνωση.
Αν συνεχιστεί η ανομβρία των προηγούμενων ετών, σημειώνει το υπουργείο, θα έχουμε έλλειμμα 150 εκατ. κυβικών νερού ετησίως και ένα απόθεμα που μπορεί να διαρκέσει για περίπου τέσσερα έτη. Γι’ αυτόν τον λόγο το ΥΠΕΝ και η ΕΥΔΑΠ εξετάζουν διάφορες λύσεις, ανάμεσα στις οποίες η μερική εκτροπή νερού από ποταμούς που καταλήγουν στη λίμνη Κρεμαστών (περίπου 30 χλμ. από το φράγμα του Ευήνου), η ένταξη νέων ταμιευτήρων και η αφαλάτωση. Παράλληλα, το υπουργείο επανέλαβε ότι εξετάζει τη χρήση «ανακυκλωμένου» νερού (από επεξεργασία λυμάτων) για άρδευση και βιομηχανικές χρήσεις: να σημειωθεί ότι ο βιολογικός καθαρισμός στην Ψυττάλεια δέχεται σήμερα περίπου 700.000 κυβικά μέτρα λυμάτων την ημέρα, με το νερό που προκύπτει από τον τριτοβάθμιο καθαρισμό τους να καταλήγει σχεδόν όλο στον Σαρωνικό. Παρά την τεράστια σπατάλη, η ΕΥΔΑΠ δεν εξέτασε ποτέ σοβαρά την επαναχρησιμοποίηση αυτού του νερού, καθώς λόγω της θέσης των εγκαταστάσεων το κόστος θα ήταν ιδιαίτερα υψηλό. Εχει προβλεφθεί, ωστόσο, στις νέες εγκαταστάσεις που κατασκευάζονται ή θα κατασκευαστούν στην Ανατολική Αττική, προκειμένου να χρησιμοποιηθεί για άρδευση αγροτικών εκτάσεων.
Βασικό αγαθό σε τιμές μαύρης αγοράς
Μέχρι πρότινος ένας από τους αιφνιδιασμούς που προκαλούσε ανά τον κόσμο η κλιματική κρίση ήταν οι κλοπές ελαιολάδου που σημειώνονταν σε διάφορες χώρες μετά την καταστρεπτική ξηρασία, τους καύσωνες αλλά και τις πυρκαγιές που μείωσαν δραματικά την παραγωγή σε ελαιοπαραγωγούς χώρες της Μεσογείου και κατά κύριο λόγο στην Ισπανία. Είναι προφανές, όμως, ότι η κλιματική κρίση μας επιφυλάσσει πολύ πιο επώδυνους αιφνιδιασμούς, καθώς ήδη σε ορισμένες περιοχές η παρατεταμένη ανομβρία έχει επαναφέρει τον εφιάλτη της λειψυδρίας και σε κάποιες χώρες σημειώνονται κλοπές νερού. Το βασικό αυτό αγαθό βρίσκεται σε έλλειψη πλέον σε πολλές περιοχές του πλανήτη, από τη γειτονική μας Σικελία μέχρι τη Χιλή και την Αυστραλία, και όπως αποδεικνύεται κάθε άλλο παρά εύκολη είναι η διαχείριση του προβλήματος που προσφέρεται ως ευκαιρία για παραβάσεις.
Στη Σικελία η παρατεταμένη ανομβρία έχει αφήσει σημαντική μερίδα των κατοίκων της χωρίς τρεχούμενο νερό για μεγάλο χρονικό διάστημα, με αποτέλεσμα να εκμεταλλεύονται την κατάσταση διάφοροι επιτήδειοι που χωρίς να διαθέτουν τη σχετική εξουσιοδότηση πωλούν νερό σε τιμές μαύρης αγοράς. Οι κάτοικοι αναγκάζονται, έτσι, να καταβάλλουν έως και 300 ευρώ τον μήνα για την αγορά νερού. Φέτος οι Αρχές της Σικελίας έχουν επιβάλει πρόστιμα πολλών χιλιάδων ευρώ σε ιδιώτες που διένεμαν νερό χωρίς να διαθέτουν την απαιτούμενη άδεια και σε ορισμένες περιπτώσεις επειδή απεδείχθη ότι το νερό που διένεμαν ήταν μολυσμένο. Μιλώντας στο Reuters ο Σαλβατόρε Κοτσίνα, διευθυντής της υπηρεσίας πολιτικής προστασίας της Σικελίας, τόνισε πως το νησί αναζητάει νέες πηγές νερού και αποκαθιστά παλαιότερες που έχουν εγκαταλειφθεί. Η κατάσταση, όμως, αποδεικνύεται τόσο κρίσιμη ώστε σε ορισμένες ακραίες περιπτώσεις οι δήμαρχοι και οι τοπικές αρχές κατάσχουν προσωρινά τα ιδιωτικά πηγάδια. Και την ίδια στιγμή σημειώνονται κλοπές νερού.
Κλοπές νερού καταγράφονται, όμως, και στη μακρινή Χιλή, όπου τα 4/5 της κατανάλωσης νερού κατευθύνονται στη γεωργία και η παρατεταμένη ανομβρία έχει μετατρέψει το πρόβλημα σε πεδίο πολιτικής αντιπαράθεσης. Μιλώντας στο βρετανικό περιοδικό The Economist ο Αλεχάντρο Μενέσες, αγρότης που καλλιεργεί οπωροκηπευτικά στην περιοχή Κοκίμπο, αποκαλύπτει πως οι κλέφτες του νερού έρχονται νύχτα, καταφθάνουν με φορτηγά βυτία και με ειδικές αντλίες παίρνουν το νερό που έχει στα κανάλια με τα οποία ποτίζει τους αγρούς του και φεύγουν. Λόγω της έκτασης του αγροκτήματός του, ο εν λόγω αγρότης δικαιούται 40 λίτρα νερό ανά δευτερόλεπτο να διοχετεύονται στους αγρούς του από τον γειτονικό ποταμό. Οι κλοπές του νερού, όμως, επιτείνουν το ήδη οξύτατο πρόβλημα της ξηρασίας στην περιοχή, με αποτέλεσμα στην πράξη να έχει περίπου το 1/10 του νερού που δικαιούται. Και όπως τονίζει ο ίδιος, αν οι τιμές των τροφίμων αυξηθούν περαιτέρω επειδή η έλλειψη νερού εμποδίζει τους αγρότες να παράγουν αρκετά οπωροκηπευτικά, τότε «θα υπάρξει σοβαρό κοινωνικό πρόβλημα».
Από τη γειτονική μας Σικελία μέχρι τη Χιλή και την Αυστραλία, επιτήδειοι εκμεταλλεύονται τη λειψυδρία, ενώ σημειώνονται ακόμη και κλοπές νερού.
Οπως επισημαίνει ο Τσάρλι Αϊσλαντ, στέλεχος του Παγκόσμιου Ινστιτούτου Φυσικών Πόρων (WRI), η κλιματική κρίση έχει επιτείνει εις το έπακρον αυτά τα προβλήματα και σχεδόν το 50% του παγκόσμιου πληθυσμού ζει σε συνθήκες που το WRI περιγράφει «με αυξημένο πρόβλημα νερού» επί τουλάχιστον έναν μήνα τον χρόνο. Και η αντιμετώπιση του προβλήματος απαιτεί όχι μόνο τη χρήση νέων τεχνολογιών αλλά και νέα αντίληψη της πολιτικής. Θα πρέπει να συνεννοηθούν και να συνεργαστούν χωριά, περιοχές και ολόκληρες χώρες προκειμένου να μπορέσουν να μοιραστούν τους μειωμένους πόρους νερού αλλά και να κατασκευάσουν τις κατάλληλες υποδομές, ώστε να αποφύγουν επιζήμιες πλημμύρες.
Θάνατοι
Ο ΟΗΕ υπολογίζει πως στο διάστημα 2002-2021 οι πλημμύρες ανά τον κόσμο έχουν επηρεάσει τη ζωή 1,6 δισεκατομμυρίου ανθρώπων, έχουν οδηγήσει στον θάνατο 100.000 ανθρώπους και έχουν προκαλέσει οικονομική ζημία ύψους 830 δισ. δολ. Στο ίδιο χρονικό διάστημα η ξηρασία έχει επηρεάσει τη ζωή 1,4 δισεκατομμυρίου ανθρώπων, έχει οδηγήσει στον θάνατο 20.000 ανθρώπους και έχει προκαλέσει οικονομική ζημία ύψους 170 δισ. δολ. Η εξοικονόμηση νερού προϋποθέτει, όμως, συνεννόηση που αποδεικνύεται εξαιρετικά δύσκολη. Οχι μόνο είναι δύσκολη η πολιτική συνεννόηση, αλλά ακόμη και μεταξύ των άμεσα ενδιαφερομένων. Οπως αναφέρει ο Αλεχάντρο Μενέσες, υπάρχει ένταση ανάμεσα στους αγρότες με τα μεγάλα αγροκτήματα και σε εκείνους με τα μικρά, καθώς και ανάμεσα στον αγροτικό κόσμο και τις τοπικές κοινότητες των χωριών.
