Νομοσχέδια με πίνακα περιεχομένων και άρθρα που εξηγούν τον σκοπό της μεταρρύθμισης αλλά και τις συνέπειες της συγκεκριμένης νομοθετικής πρωτοβουλίας, είναι ένα πρώτο βήμα στην προσπάθεια βελτίωσης της νομοθέτησης στην Ελλάδα. Το σχέδιο για καλύτερη και άρα αποτελεσματικότερη νομοθεσία εκπονήθηκε από την Προεδρία της Κυβέρνησης (υπουργός Επικρατείας Γιώργος Γεραπετρίτης) και υλοποιήθηκε με την τεχνική συνδρομή της Expertise France. Η κ. Ελένη Ξανθάκη, νομοτέχνης, καθηγήτρια του UCL και μέλος της Επιτροπής Αξιολόγησης της Ποιότητας της νομοπαρασκευαστικής διαδικασίας, εξηγεί στην «Κ» ότι όταν οι πολίτες κατανοούν ένα νόμο είναι περισσότερο πιθανό και να τον εφαρμόσουν. «Χρειαζόμαστε περισσότερη δουλειά για τη σύνταξη λιγότερων νόμων», τονίζει, σημειώνοντας πως έχει δημιουργηθεί ένας χάρτης με 12 βήματα, τα οποία τα υπουργεία χρειάζεται να ακολουθούν όταν συντάσσουν ένα νομοσχέδιο. Η Γενική Γραμματεία Νομικών και Κοινοβουλευτικών Θεμάτων διοργανώνει αύριο σχετική εκδήλωση με θέμα «Η λειτουργία του επιτελικού κράτους στη νομοθέτηση».
– Στην Ελλάδα έχουμε πάρα πολλούς νόμους, οι οποίοι όμως στην πράξη δεν εφαρμόζονται. Ποιες είναι οι αιτίες αυτής της παθογένειας;
– Η νομοθεσία έχει στόχο την επικοινωνία του κράτους με τον πολίτη. Στην Ελλάδα η πεποίθηση είναι –τώρα κάπως αρχίζει να αλλάζει– ότι η νομοθεσία είναι επικοινωνία του κράτους με τους εφαρμοστές της, δηλαδή τους δικαστές και τους δικηγόρους. Ετσι έχουμε πολλά νομοθετήματα που δεν αφορούν τον πολίτη. Η μοντέρνα νομοτεχνική επιστήμη προσπαθεί να αλλάξει αυτό το μοντέλο.
– Λέτε λοιπόν ότι χρειαζόμαστε λιγότερους νόμους;
– Πολλά πράγματα μπορούν να λυθούν –και καλύτερα– χωρίς να χρειαστεί νομοθεσία. Για παράδειγμα, για να επικοινωνήσει το κράτος με τον εαυτό του, με μια υπηρεσία, ή ένα υπουργείο μπορεί να γίνει με ένα έγγραφο. Η νομοθεσία είναι ένα εργαλείο που χρησιμοποιεί η κάθε κυβέρνηση για να επιτύχει κάποια αποτελέσματα. Η νομοθεσία όμως είναι περιορισμός των δικαιωμάτων του πολίτη. Χρειάζεται λοιπόν η κυβέρνηση να εξηγήσει στους πολίτες για ποιο λόγο νομοθετεί – ποιο πρόβλημα επιχειρεί να λύσει, με ποιον τρόπο και τι ζητάει από αυτόν. Αν δεν επικοινωνήσει στον πολίτη με ευκρίνεια τι του ζητάει να κάνει και γιατί, τότε δεν πρόκειται να αλλάξει συμπεριφορά και άρα δεν θα εφαρμοστεί ο νόμος και δεν θα έχει τα αποτελέσματα που θέλει.
– Πολύ συχνά οι πολίτες καλούνται να εφαρμόσουν νόμους που έχουν κενά και ασάφειες ή ακόμα περισσότερο που πλήττουν μερίδα αυτών. Μπαίνουν τότε στη διαδικασία να αναζητήσουν παράθυρα μη εφαρμογής…
– Αν το κράτος δεν εξηγήσει στον πολίτη γιατί χρειάζεται να υποστεί μια επιβάρυνση, αν δεν τον πείσει, χάνει την ευκαιρία να ανοίξει ένα δίαυλο επικοινωνίας μαζί του, και αφήνει χώρο να παρεισφρήσει ο λαϊκισμός. Οταν ο πολίτης αισθανθεί ότι υπάρχει ένας επαγγελματισμός στον τρόπο νομοθέτησης, δημιουργείται σχέση εμπιστοσύνης. Αυτό ενισχύει τη δημοκρατία και το κράτος δικαίου. Δείτε τι συνέβη την εποχή του κορωνοϊού. Οι πολίτες πείστηκαν να μείνουν σπίτι τους, γιατί ήταν ενήμεροι και οι ρυθμίσεις που εφαρμόζονταν ανακοινώνονταν στη γλώσσα των πολιτών. Τα μέτρα που αποφασίζονταν, βασίζονταν σε στατιστικά στοιχεία, σε δεδομένα. Δεν κλήθηκαν οι πολίτες να εφαρμόσουν το όραμα κάποιου.
«Ζούμε σε μια εποχή που η νομοθεσία δεν θεωρείται ιερή από μόνη της. Πρέπει να πείσεις το κοινό ότι υπάρχει λόγος να κάνει κάτι και τότε θα το κάνει».
– Ομως όταν μια κυβέρνηση κινείται με «δράσεις» δεν υπάρχουν περισσότερα περιθώρια αυθαιρεσίας;
– Πρακτικά στη Βουλή ψηφίζεται κάθε νομοσχέδιο που εισάγει η πλειοψηφία. Υπάρχει ο κοινοβουλευτικός έλεγχος, αλλά αυτός μπορεί να υπάρχει και στα ρυθμιστικά μέτρα, τα οποία οφείλει το κάθε υπουργείο να ανακοινώσει. Επίσης η οποιαδήποτε ρύθμιση μπορεί να ελεγχθεί με βάση τα αποτελέσματα και από τον Τύπο. Ζούμε σε μια εποχή που η νομοθεσία δεν θεωρείται ιερή από μόνη της. Είναι νόμος αλλά δεν σημαίνει ότι απαραίτητα θα ακολουθηθεί. Πρέπει να πείσεις τον πολίτη ότι υπάρχει λόγος να κάνει κάτι και τότε θα το κάνει. Ακόμα και αν είναι κάτι τόσο βαρύ όσο το να μείνει σπίτι του.
– Τα νομοθετήματα σήμερα πιστεύετε ότι ακολουθούν αυτούς τους νέους κανόνες;
– Συχνά νομοθετούμε γιατί η επίδοση των υπουργών ακόμα μετριέται με τα νομοθετήματα που φτιάχνουν. Oμως το Ενιαίο Σχέδιο Δράσης που εγκρίνει η Γενική Γραμματεία Συντονισμού και αφορά όλα τα υπουργεία αναφέρεται σε «ρυθμίσεις» και όχι σε νομοθεσία. Αλλάζει η νοοτροπία αλλά χρειάζεται χρόνος. Καμία δραστική αλλαγή δεν μπορεί να γίνει μέσα σε 2-3 χρόνια.
– Ποιoς θα πρέπει να συντάσσει ένα νομοσχέδιο;
– Ενας επαγγελματίας νομοθέτης, κάποιος που έχει εκπαιδευτεί γι’ αυτό. Ο νομοτέχνης δεν εμπλέκεται στην πολιτική, είναι απλά η πένα της πολιτικής ηγεσίας και αντλεί γνώση από μια σειρά άλλες ειδικότητες: τους πολιτικούς αναλυτές, τους ψηφιακούς αναλυτές, τους νομικούς του υπουργείου, τους οικονομολόγους, τους υπαλλήλους του υπουργείου. Η καλή νομοθέτηση δεν μπορεί να γίνει μόνο από ένα άτομο όσο καλός και να είναι, για παράδειγμα, ένας σύμβουλος του υπουργού.
– Ωστόσο η αλλαγή αυτή δεν θα αφαιρέσει ένα ποσοστό εξουσίας από εκείνους που γνωρίζουν τη νομοθεσία, τους δικηγόρους και τους πολιτικούς;
– Για τους νομικούς θα υπάρχει πάντα ύλη γιατί όσο απλό και να είναι ένα κείμενο μόνο του είναι αδύνατο να εξηγήσεις στον μη νομικό όλη τη σχέση που έχει το ένα κείμενο με το άλλο και το πώς τελικά διαμορφώνεται ένας τομέας δικαίου. Αρα η ερμηνεία θα υπάρχει πάντα. Oσον αφορά την κυβέρνηση νομοθετεί για να αλλάξει κάτι και ο στόχος είναι να επιτύχει σε αυτή την αλλαγή, αυτή είναι η δύναμή της. Μόνο κέρδος έχει η πολιτική ηγεσία από τη σωστή νομοθέτηση.
