Από παράταση σε παράταση πηγαίνει η συμμόρφωση των ιδιοκτητών και διαχειριστών καταφυγίων αδέσποτων ζώων συντροφιάς με τους κανόνες λειτουργίας που ορίζει η Ε.Ε., γεγονός που έχει προκαλέσει την οργή φιλοζωικών οργανώσεων.
Ετσι ενώ στο τέλος του Μαΐου, η Ειδική Γραμματεία Προστασίας Ζώων Συντροφιάς του υπουργείου Εσωτερικών γνωστοποίησε ότι θα παραταθεί η καταληκτική ημερομηνία για έξι μήνες, δηλαδή μέχρι το τέλος Νοεμβρίου 2024, δύο μήνες αργότερα, στις αρχές Αυγούστου, δόθηκε νέα παράταση συμμόρφωσης των καταφυγίων ζώων συντροφιάς μέχρι τις 31/12/2025 και υπό προϋποθέσεις μέχρι τις 31/12/2027.
Οπως δήλωσε στην «Κ» ο Βαγγέλης Παλαιοδήμος, πρόεδρος της Ομοσπονδίας Ζωοφιλικών Σωματείων Ελλάδας, «η επ’ αόριστον λειτουργία μη εγκεκριμένων και ακατάλληλων χώρων συγκέντρωσης των ζώων εξυπηρετεί με συνέπεια μόνο το αίτημα των δημάρχων για αποποίηση της ευθύνης τους για τα αδέσποτα ζώα και την εξαφάνισή τους με κάθε τρόπο από τον δρόμο αλλά και τα οικονομικά λόμπι εκμετάλλευσης των ζώων. Είναι ενδεικτικό ότι τα τελευταία χρόνια οι αναφορές από τα κράτη-μέλη της Ε.Ε. για απάτη στον τομέα των μετακινήσεων των ζώων συντροφιάς και την παράνομη διακίνησή τους, τα οποία εκτρέφονται ή διατηρούνται σε εγκαταστάσεις εκτροφής, σε καταστήματα κατοικίδιων ζώων και σε καταφύγια, πυκνώνουν διαρκώς. Γι’ αυτό και η Ε.Ε. δίνει τόσο μεγάλη βαρύτητα στα νόμιμα καταφύγια, τα οποία θα λειτουργούν με διαφανή τρόπο και θα σέβονται την ίδια στιγμή τα δικαιώματα των ζώων».
Τι προβλέπει η νομοθεσία
Σύμφωνα με όσα ορίζει ο τελευταίος σχετικός νόμος (4830/2021) αρμόδιες αρχές για τη φροντίδα, την περισυλλογή και τη διαχείριση των αδέσποτων ζώων συντροφιάς είναι οι δήμοι, εντός των διοικητικών ορίων των οποίων εντοπίζονται. Οι δήμοι υποχρεούνται να διαθέτουν ολοκληρωμένο επιχειρησιακό πρόγραμμα διαχείρισης των ζώων, με τον αναγκαίο προϋπολογισμό και συγκεκριμένο χρονοδιάγραμμα υλοποίησης κάθε δράσης. Επίσης, οι δήμοι μπορούν είτε να κατασκευάσουν οι ίδιοι καταφύγιο είτε να συνεργαστούν με ιδιώτη ή φιλοζωικό σωματείο.
Η λειτουργία των καταφυγίων επιτρέπεται εκτός ορίων οικιστικών περιοχών, πολεοδομημένων και προς πολεοδόμηση, σε δασικές και δημόσιες χορτολιβαδικές εκτάσεις. Θα πρέπει να απέχουν έως πέντε χιλιόμετρα από το άκρο οικισμού και να διαθέτουν ευχερή οδική πρόσβαση. Για την πιστοποίηση της συμμόρφωσης, εκδίδεται διαπιστωτική πράξη της αρμόδιας κτηνιατρικής αρχής. Η εκπόνηση και ετήσια επικαιροποίηση σχεδίων αντιμετώπισης φυσικών καταστροφών, ιδίως πυρκαγιών, είναι μεταξύ των βασικών υποχρεώσεων που αν δεν προβλεφθούν, επισύρουν πρόστιμα από 500 έως 5.000 ευρώ.
Πόσοι δήμοι ενδιαφέρθηκαν να δημιουργήσουν καταφύγιο
Τον Νοέμβριο του 2022 και έπειτα από ερώτηση που κατατέθηκε στη Βουλή, ο αναπληρωτής υπουργός Εσωτερικών, Στέλιος Πέτσας, απάντησε πως οι δήμοι που είχαν καταθέσει ως τότε αίτημα ένταξης για κατασκευή, επισκευή, συντήρηση και εξοπλισμό εγκαταστάσεων καταφυγίων αδέσποτων ζώων συντροφιάς ήταν λίγοι.
Οι δήμοι που είπαν «ναι»
Αλεξάνδρειας, Αλμωπίας, Αμφιλοχίας, Αιτωλοακαρνανίας, Αμφίπολης, Ανατολικής Μάνης, Ανδραβίδας-Κυλλήνης, Αργους-Μυκηνών, Βελβεντού, Βισαλτίας, Βοΐου, Βόρειας Κέρκυρας, Γορτυνίας, Διστόμου-Αράχωβας-Αντικύρας, Δοξάτου, Δυτικής Μάνης, Δυτικής Σάμου, Εμμανουήλ Παππά, Ευρώτα, Ζίτσας, Ηλιουπόλεως, Ηράκλειας Σερρών, Θέρμου Αιτωλοακαρνανίας, Θηβαίων, Θήρας, Ιητών, Καλύμνιων, Καρπάθου, Κασσάνδρας, Κεντρικών Τζουμέρκων, Κιλκίς, Κορινθίων, Λουτρακίου-Αγίων Θεοδώρων, Μαλεβιζίου, Μάνδρας Ειδυλλίας, Μαραθώνος, Μετσόβου, Νάξου και Μικρών Κυκλάδων, Ναυπλιέων, Νοτίου Πηλίου, Ξηρομέρου, Παιονίας, Πατρών, Πηνειού, Πύδνας-Κολίνδρου, Σάμης, Σαμοθράκης, Σερβίων, Σητείας, Σκιάθου, Σουφλίου, Σύρου-Ερμούπολης, Τριφυλίας, Τυρνάβου, Φυλής.
Σε αρκετές περιπτώσεις πρόκειται για διαδημοτικά καταφύγια, άρα οι δήμοι που θα καλύπτει ένα νέο καταφύγιο θα είναι παραπάνω από ένας. Σύμφωνα μάλιστα με ρεπορτάζ της «Κ» τον Φεβρουάριο του 2023, οι δήμοι που είχαν εκδηλώσει ενδιαφέρον για δημιουργία καταφυγίου παρέμεναν λιγότεροι από τους μισούς.
Την ίδια ώρα αρκετές περιπτώσεις που έχουν δει το φως της δημοσιότητας δείχνουν πως στην πραγματικότητα πολλά από τα καταφύγια έχουν μετατραπεί σε κολαστήρια ζώων. Τελευταίο παράδειγμα (Ιούλιος 2024) η καταγγελία (η οποία έφτασε και στη Βουλή) πως στο καταφύγιο που είχε δημιουργήσει ΑΜΚΕ, έχοντας συνάψει σύμβαση με τον Δήμο Κιλκίς, σκυλιά βρέθηκαν να διαμένουν σε άθλιες συνθήκες, υποσιτισμένα, σκελετωμένα και άρρωστα. Ο Δήμος Κιλκίς, με ανακοίνωσή του αποποιήθηκε των ευθυνών του και απέδωσε εξ ολοκλήρου τις ευθύνες στον διαχειριστή του καταφυγίου, ισχυριζόμενος ότι εκείνος δεν εκτέλεσε, ως όφειλε, τις υποχρεώσεις που απέρρεαν από το σχετικό συναφθέν συμφωνητικό με τον δήμο.
Ακόμη, πριν από μερικούς μήνες σε ιδιωτικό καταφύγιο αδέσποτων ζώων στο Ναύπλιο, κατά τον έλεγχο από την αρμόδια κτηνιατρική υπηρεσία και σύμφωνα με την έκθεση αυτοψίας, διαπιστώθηκε ότι δεν είχαν δηλωθεί τα τσιπ, δηλαδή ήταν ακαταχώρητα. Επιπλέον, δεν υπήρχαν χώροι απομόνωσης, καραντίνας ή φύλαξης ασθενών ζώων.
Σε άλλη περίπτωση, στην Κρήτη και σε ιδιωτικό μη αδειοδοτοτημένο καταφύγιο, έπειτα από έρευνα της αρμόδιας κτηνιατρικής υπηρεσίας, βρέθηκαν διαβατήρια και βιβλιάρια υγείας ζώων, κενά κτηνιατρικών πράξεων, τα οποία ήταν προϋπογεγραμμένα και προσφραγισμένα (παρατυπία που σύμφωνα με τις φιλοζωικές οργανώσεις οδηγεί πάντα σε υποψίες παράνομου εμπορίου ζώων). Τέλος, τον περασμένο Ιούνιο, ρεπορτάζ της «Κ» ανέδειξε την τραγική κατάσταση που επικρατούσε στο δημοτικό καταφύγιο της Τρίπολης.
Εν τω μεταξύ, σε ερώτηση που ήρθε πρόσφατα στη Βουλή, στο πλαίσιο του κοινοβουλευτικού ελέγχου, αναφορικά με τις παραβάσεις που έχουν διαπιστωθεί, και το συνολικό ύψος των επιβληθέντων προστίμων σε παράνομα καταφύγια δεν έχει δοθεί απάντηση.
Τα επόμενα βήματα
Ο ειδικός γραμματέας Προστασίας Ζώων Συντροφιάς του υπουργείου Εσωτερικών, Νίκος Χρυσάκης, ο οποίος ανέλαβε καθήκοντα τον περασμένο Ιούλιο, δήλωσε στην «Κ» πως πραγματοποιείται καταγραφή και χαρτογράφηση των καταφυγίων στην Ελλάδα, αδειοδοτημένων και μη, έτσι ώστε να υπάρχει μια σφαιρική εικόνα για το θέμα. «Οι άτυποι χώροι είναι πάρα πολλοί και διάσπαρτοι σε όλη την Ελλάδα», αναφέρει χαρακτηριστικά, προσθέτοντας πως βασικός στόχος αυτής της χαρτογράφησης είναι να καταγραφούν τα ζητήματα που δυσκολεύουν αρκετούς διαχειριστές καταφυγίων ζώων να προχωρήσουν στις απαιτούμενες αλλαγές που ορίζει η νομοθεσία.
«Οι άτυποι χώροι είναι πάρα πολλοί και διάσπαρτοι σε όλη την Ελλάδα. Για παράδειγμα υπάρχουν καταφύγια σε αναδασωτέες περιοχές. Οπου είναι εφικτό να γίνουν διορθώσεις, θα τις κάνουμε».
«Πρόκειται για ζητήματα χωροταξικά, πολεοδομικά αλλά και τεχνικής φύσεως, τα οποία αυτή τη στιγμή εξετάζουμε σε συνεργασία με το υπουργείο Περιβάλλοντος, για να δούμε πώς μπορούμε να τα επιλύσουμε μέσα από νομοθετικές παρεμβάσεις», λέει, αναφέροντας πως για παράδειγμα υπάρχουν καταφύγια σε αναδασωτέες περιοχές. «Οπου είναι εφικτό να γίνουν διορθώσεις, θα τις κάνουμε. Χρειάζεται μια προσεκτική προσέγγιση».
Ο ίδιος αναφέρεται ακόμα στη συστηματική προσπάθεια που κάνει η Πολιτεία από το 2019 και έπειτα με τις μεγάλες χρηματοδοτήσεις για τη δημιουργία καταφυγίων και για στειρώσεις ζώων. «Πριν από το 2019 τα χρήματα που έπαιρναν οι δήμοι ήταν ελάχιστα, της τάξης των 600.000 ευρώ για όλα τα καταφύγια της χώρας», συμπληρώνει.
Οσον αφορά στο κομμάτι των ελέγχων των καταφυγίων και των παραβάσεων που σημειώνονται, ο κ. Χρυσάκης επισημαίνει ότι η Ειδική Γραμματεία προτρέπει τις κτηνιατρικές υπηρεσίες των Περιφερειών να προχωρούν σε συχνούς ελέγχους και όχι μόνο ύστερα από καταγγελίες, ενώ σύμφωνα με τον ίδιο σχεδιάζεται στους ελέγχους να συμμετέχει και η Αρχή Διαφάνειας.
Ο κ. Χρυσάκης υπογραμμίζει ακόμα πως όπου οι δήμοι συνεργάζονται με τους εθελοντές φιλόζωους καταγράφονται θαύματα στη διαχείριση του αδέσποτου πληθυσμού ζώων, αναφέροντας ενδεικτικά τους δήμους Ιστιαίας, Δάφνης-Υμηττού, Κοζάνης, Αμύνταιου, Αντίπαρου και Λάρισας.
Τέλος υπογραμμίζει πως οι δήμοι πρέπει πια να σταματήσουν να αντιμετωπίζουν τα αδέσποτα ζώα σαν σκουπίδια, μια εδραιωμένη αντίληψη πολλών δεκαετιών. «Οι ΟΤΑ θα κριθούν για τις αποφάσεις και το έργο τους. Πρέπει να λάβουν όλοι την απόφαση να υποστηρίξουν στην περιοχή τους τα αδέσποτα ζώα βάσει της νέας νομοθεσίας».
