«Κανένας από όσους έχουν έρθει στο σημερινό εργαστήριο δεν είχε σκεφτεί να κάνει χορό όσο ήταν έξω», υποστηρίζει ο Κωνσταντίνος, κρατούμενος στις ανδρικές φυλακές Κορυδαλλού. Το όνομά του ήταν σημειωμένο στη λίστα με τους ενδιαφερομένους και για τα τρία workskops που πραγματοποιήθηκαν την περασμένη εβδομάδα στο πλαίσιο του τριήμερου φεστιβάλ χορού «Dancells – Dance – Festival». Την καλλιτεχνική δράση με παραστάσεις και τρίωρα μαθήματα σύγχρονου χορού, hip hop, breakdance, breaking και popping διοργάνωσαν οι εκπαιδευτικές και κοινωνικές δράσεις της Εθνικής Λυρικής Σκηνής σε συνεργασία με το Flux Laboratory Athens, με σκοπό να εξοικειώσουν τους τρόφιμους του σωφρονιστικού καταστήματος με την ελεύθερη γλώσσα του χορού, αλλά και να δημιουργήσουν κίνητρα για περαιτέρω εκπαίδευση και ομαλή επανένταξη στην κοινωνία.
«Το μεγαλύτερο κέρδος από αυτές τις ημέρες είναι ότι ξεχνάς πού βρίσκεσαι για λίγο», λέει ο Διονύσης, κρατούμενος των φυλακών.
Η ιδέα και καλλιτεχνική επιμέλεια ανήκει στον χορευτή και χορογράφο Ηλία Χατζηγεωργίου. Απευθύνθηκε πριν από μερικούς μήνες στο ευρωπαϊκό δίκτυο Aerowaves παρουσιάζοντας στα χαρτιά ένα φεστιβάλ με παραστάσεις και εργαστήρια σε εναλλακτικά περιβάλλοντα και εκείνοι του απάντησαν πως για να τον χρηματοδοτήσουν «πρέπει να πάει τον χορό εκεί που δεν μπορεί να πάει». «Αμέσως σκέφτηκα τις φυλακές», εξηγεί, αξιοποιώντας και τη διετή εμπειρία που είχε διδάσκοντας κίνηση σε εβδομαδιαία βάση στο ειδικό κατάστημα κράτησης νέων Αυλώνα.
Στο κεντρικό κτίριο των φυλακών Κορυδαλλού κλείνουν αρκετές σιδερένιες πόρτες πίσω μου μέχρι να βρεθώ στα «σπλάχνα» του μεγαλύτερου σωφρονιστικού καταστήματος στην Ελλάδα, με 2.000 τροφίμους, μοιρασμένους σε διαφορετικές πτέρυγες. Περπατάμε στον 2ο όροφο με τον Ηλία Χατζηγεωργίου, τον Παύλο Λυκούδη και τον Αϊντί Ορμένι, τους δύο χορευτές που έχουν αναλάβει να διδάξουν τεχνικές hip hop και breakdance και την Μπέτσι Γκρέγκορι από το διοικητικό συμβούλιο του Aerowaves.
Βρισκόμαστε σε έναν διάδρομο που φιλοξενεί το σχολείο, τη βιβλιοθήκη και το θέατρο. Παντού υπάρχουν τοιχογραφίες – αντιγραφές από διάσημα έργα τέχνης αλλά και ελεύθερες, αφαιρετικές δημιουργίες, αφίσες σε κάθε πόρτα και ένα Subbuteo στο κέντρο. Μοιάζει περισσότερο με φοιτητική εστία, σχολιάζω. «Αν δεν ακούσεις τον ήχο της πόρτας που σφραγίζει πίσω σου, νομίζεις ότι είσαι στο Πάντειο», μου λέει και ο Παύλος. Οι 40 κρατούμενοι που έχουν δηλώσει συμμετοχή έχουν ήδη πάρει θέσεις στα καθίσματα του θεάτρου.
Ο Παύλος και ο Αϊντί τούς ζητούν να πλησιάσουν, να ανέβουν στη σκηνή. Οι περισσότεροι, όμως, είναι διστακτικοί. «H ανταπόκριση ήταν συγκινητική, δεν έχει πραγματοποιηθεί ξανά εργαστήριο χορού στις φυλακές. Χρειάζεται, όμως, να χτιστεί εμπιστοσύνη, γι’ αυτό πρέπει να κάνουμε ό,τι είναι δυνατόν για να δοθεί συνέχεια σε τακτική βάση», επισημαίνει και η Γιολάντα Κωνσταντινίδου, κοινωνιολόγος και υπεύθυνη πολιτιστικών και εκπαιδευτικών δράσεων στις ανδρικές φυλακές Κορυδαλλού εδώ και μια δεκαετία. Μαζί της συμφωνεί και ο Ηλίας, «τώρα έχουν δεχθεί έναν βομβαρδισμό πληροφοριών, αν αυτό κανονικοποιηθεί και βρισκόμαστε κάθε εβδομάδα, θα μπορούν να δουλέψουν και μόνοι τους. Ιδανικά, θα ήθελα να παρουσιάσουν εκείνοι μια παράσταση του χρόνου».
Αρχίζει το μάθημα
Ο Παύλος, ενώ μιλάει στους μαθητές του, τους ζητάει να μετατοπίσουν το βάρος τους από το ένα πόδι στο άλλο και έπειτα τους βάζει να περπατήσουν σε κύκλο, αναλύοντας κάθε κίνηση μέχρι να ολοκληρωθεί ένα βήμα. Ξεκινούν να βαδίζουν στον χώρο, σιγά σιγά συγκεντρώνονται, προσπαθούν να υπακούσουν στις εντολές του Παύλου και ο κύκλος μεγαλώνει καθώς προστίθενται νέοι «χορευτές».
Πίστευα ότι όσοι θα έμεναν καθισμένοι στις θέσεις τους θα υιοθετούσαν τη λογική της γαλαρίας. Διαψεύστηκα, ήταν εμψυχωτικοί και όταν ανέλαβε ο Αϊντί να δείξει τις περίφημες περιστροφές με την πλάτη, τα κατακόρυφα στηρίζοντας το κεφάλι και τις ρόδες, ήταν ενθουσιώδεις. Χειροκροτούσαν όποιον από τους συγκρατουμένους τους επιχειρούσε κάποια από τις φιγούρες που δίδασκε ο έμπειρος χορευτής. «Δεν είναι εύκολο να εκτεθείς», τονίζει η κ. Κωνσταντινίδου, που κάθεται δίπλα μου. «Στην αρχή ντρέπονται, δεν ξέρουν τι θα συναντήσουν ούτε έχουν οι περισσότεροι ανάλογες εμπειρίες και ερεθίσματα από την προηγούμενη ζωή τους», προσθέτει. «Ομως υπάρχουν μερικοί που έρχονται με τρομερό ενθουσιασμό και παρακολουθούν πολλά εργαστήρια. Αυτοί αποτελούν έναν πυρήνα που συμπαρασύρει και τους υπόλοιπους». Αναρωτιέμαι αν είναι επικριτικοί ο ένας απέναντι στον άλλον σε σχέση με το αδίκημα που έχουν διαπράξει. «Τα εργαστήρια έχουν έναν κώδικα συμπεριφοράς που δεν συναντάς στον έξω κόσμο. Είναι διακριτικοί, ο καθένας ανοίγεται στον χρόνο του. Σταδιακά δένονται, γίνονται οικογένεια, νοιάζονται».
Μου το επιβεβαιώνει και ο Διονύσης, επαγγελματίας μουσικός, που ήρθε καθυστερημένος στο μάθημα. «Ημουν και χθες εδώ, δεν ήθελα να έρθω, την άλλη Δευτέρα έχω δικαστήριο, ο νους μου γυρίζει συνέχεια εκεί. Τα παιδιά με έπεισαν, μου είπαν “έλα θα ξεχαστείς”. Αυτό είναι το μεγαλύτερο κέρδος από αυτά τα εργαστήρια, ξεχνάς πού βρίσκεσαι για λίγο».
Ο Κώστας, ο οποίος έχει τελειώσει μέσα στη φυλακή ΙΕΚ γραφιστικής και ακούει την κουβέντα με τον Διονύση, μου λέει χαρακτηριστικά πως όταν κάνανε πέρυσι πρόβα για την Αντιγόνη του Σοφοκλή, με σκηνοθέτιδα την Αικατερίνη Παπαγεωργίου, δεν σκεφτόταν τη φυλακή. «Και να σου άνοιγαν τις βαριές κουρτίνες και να αντίκριζες τα κάγκελα και την περίφραξη, δεν τα έβλεπες. Δεν υπήρχαν». Ο ίδιος έχει εκτίσει ήδη 3 χρόνια από την ποινή του, όμως υποστηρίζει ότι δεν έχει νόημα να σκέφτεσαι πότε θα αποφυλακιστείς. «Μόνο προβλήματα στον εαυτό σου δημιουργείς σκεπτόμενος έτσι. Εδώ ζεις καταστάσεις και εμπειρίες τις οποίες δεν θα κυνηγούσες αν ήσουν ελεύθερος, το μόνο που σε ένοιαζε μέχρι να σε πιάσουν ήταν να “πιεις”, να κλέψεις. Και εδώ, σου βάζει κάποιος ένα βιβλίο με τα λόγια της Αντιγόνης στα χέρια». Η κ. Κωνσταντινίδου μού τον σύστησε ως πρωταγωνιστή της Αντιγόνης. Την Αντιγόνη υποδύθηκες, ρωτάω. «Τον Κρέοντα», απαντά έκπληκτος. Προσπαθώ να δώσω εξηγήσεις· στην αρχαιότητα τους γυναικείους ρόλους τους υποδύονταν άνδρες. «Στην αρχαιότητα μπορεί, εδώ είναι άλλο. Ποιος θα τολμήσει να κάνει την Αντιγόνη σε ανδρική φυλακή;».
Το εργαστήριο ολοκληρώνεται με ένα cypher, έναν κύκλο όπου καθένας επιδεικνύει το στυλ του, σαν battle. Καθώς φεύγω, ακούω τον Λευτέρη, έναν ακόμη κρατούμενο, να μιλάει για τα οφέλη του εργαστηρίου. «Mου άρεσε από όταν ήμουν μικρός το breakdance, εκτονώνεσαι, γυμνάζεσαι. Οταν βγω θα ασχοληθώ με τη δουλειά μου, το αθλητικό μασάζ και όσο μπορώ με την πυγμαχία».
Το ίδιο βράδυ μετά την παράσταση, συνειδητοποιώ ότι ο Λευτέρης είναι το παιδί για το οποίο μου μιλάει με φανερό ενδιαφέρον ο χορευτής Αντριους Νεκρασόφ από τους Free Radicals. Μαζί με τον συνάδελφό του, Νίκολας Νίπινγκ, επιμελήθηκαν την πρώτη μέρα του φεστιβάλ, το εργαστήριο σύγχρονου χορού. «Αυτό το παιδί το είχε», μου λέει στη λήξη της βραδιάς ο Αντριους, «αν ήταν έξω θα μπορούσε να κάνει αυτό που κάνω κι εγώ», συμπληρώνει. Δίπλα του περπατάει και η Σεβαστή Ζαφείρα, που συμμετείχε επίσης στην παράσταση με χορογραφία του Ηλία Χατζηγεωργίου. «Εισπράξαμε τόσα ευχαριστώ, δεν αισθάνθηκα καθόλου άβολα», λέει για την ενθουσιώδη ανταπόκριση των κρατουμένων. «Κι είναι αλήθεια ότι ποτέ, σε κανένα φεστιβάλ σύγχρονου χορού σε όλη την Ελλάδα δεν έχω δει το κοινό να ανεβαίνει στη σκηνή και να χορεύει τόσο παθιασμένα και αυθόρμητα με τους επαγγελματίες χορευτές». «Πώς σου φάνηκε;», ρωτώ και τον Αντριους. «Είναι μια εμπειρία που δεν θα ξεχάσω ποτέ, εμείς παίζουμε στο Βερολίνο σε εναλλακτικούς χώρους, σχολεία, νοσοκομεία, γηροκομεία, όμως ποτέ σε φυλακή».
