Πριν από σχεδόν δύο μήνες, ο πρόεδρος της τοπικής κοινότητας Θήρας, Πάνος Καβαλλάρης, εξόργισε με μια ανάρτησή του στο Facebook τους κατοίκους της Σαντορίνης, όταν τους προέτρεψε να ελαττώσουν τις μετακινήσεις στο νησί, όπου κατέφθαναν πολλοί τουρίστες. «Αλλη μια δύσκολη ημέρα για την πόλη και το νησί μας με την έλευση 17.000 επισκεπτών από τα κρουαζιερόπλοια», είχε γράψει πριν οι αντιδράσεις τον οδηγήσουν στη διαγραφή της ανάρτησης. Φωτογραφίες που αποτύπωναν την πραγματικότητα του νησιού έκαναν την επόμενη ημέρα τον γύρο του Διαδικτύου: στο λιμάνι της Σαντορίνης, ούτε σπιθαμή του δαπέδου δεν διακρινόταν από το πλήθος του κόσμου που το είχε κατακλύσει.
Η πραγματικότητα αυτή έφερε τα πρόσφατα μέτρα της κυβέρνησης κατά του υπερτουρισμού, με το τέλος κρουαζιέρας που θα επιβάλλεται κατά κεφαλήν σε κάθε επιβάτη (20 ευρώ σε Μύκονο και Σαντορίνη και 5 ευρώ στα υπόλοιπα λιμάνια) καθώς και τους περιορισμούς σε μισθώσεις τύπου Airbnb (δεν επιτρέπονται νέες βραχυχρόνιες μισθώσεις στο 1ο, 2ο και 3ο διαμέρισμα της Αθήνας).
Η Ελλάδα δεν πρωτοτυπεί. Ανάλογα μέτρα έχουν δοκιμαστεί σε πολλούς δημοφιλείς προορισμούς στην Ευρώπη. Η Βενετία επιχείρησε πρώτη να ελέγξει τη ροή των επισκεπτών από τα κρουαζιερόπλοια. Το Αμστερνταμ είναι από τις πόλεις που έχουν δραστικά περιορίσει τις βραχυχρόνιες μισθώσεις. Η «Κ» μίλησε με φορείς και ειδικούς από τις δύο πόλεις και τους ζήτησε να αξιολογήσουν την απόδοση που είχαν οι περιορισμοί. Βελτίωσαν την ποιότητα ζωής των κατοίκων; Εβλαψαν το τουριστικό προϊόν;
Βενετία: Εμφύλιος για το εισιτήριο εισόδου
«Οσο όμορφη είναι η Βενετία, τόσο είναι και εύθραυστη», λέει στην «Κ» ο αντιδήμαρχος Τουρισμού της πόλης, Σιμόνε Βεντουρίνι. «Γι’ αυτόν τον λόγο», συμπληρώνει, «ύστερα από δεκαετίες συζητήσεων και ντιμπέιτ, έχει έρθει η ώρα να λάβουμε χειροπιαστά μέτρα για τη διαχείριση των τουριστικών ροών».
Μετά την προειδοποίηση της UNESCO, η Βενετία ανακοίνωσε την απαγόρευση εισόδου των μεγάλων κρουαζιερόπλοιων στο κανάλι Τζιουντέκα το 2021, δύο χρόνια αφότου το τεράστιο Msc Opera προσέκρουσε σε πλοιάριο και σε προβλήτα του λιμανιού. «Οι κανονισμοί που απομάκρυναν τα κρουαζιερόπλοια από την πλατεία Αγίου Μάρκου ισχύουν ακόμη και έχουν βοηθήσει στη μείωση της πίεσης από τουριστικά γκρουπ από τις βασικές οδούς της πόλης», τονίζει ο κ. Βεντουρίνι.
Φέτος στην πόλη έλαβαν κι άλλα μέτρα για τον περιορισμό των τουριστών. Ο μέγιστος αριθμός ατόμων σε ένα τουριστικό γκρουπ είναι πλέον 25, ενώ απαγορεύτηκε η χρήση μεγαφώνων από τους τουριστικούς οδηγούς. Αλλά το πιο σημαντικό και καινοτόμο μέτρο αφορούσε την υιοθέτηση του εισιτηρίου εισόδου που η Βενετία εφάρμοσε για τους ημερήσιους επισκέπτες, και το οποίο κοστίζει 5 ευρώ. «Ο στόχος είναι οι επισκέψεις στο ιστορικό κέντρο να κλείνονται από πριν, πράγμα που αποθαρρύνει τους ημερήσιους επισκέπτες», εξηγεί.
Αλλα μέτρα σχετίζονται με περισσότερους περιορισμούς στην ανέγερση καινούργιων ξενοδοχείων, την απαγόρευση ανοίγματος καταστημάτων και εστιατορίων χαμηλής ποιότητας σε περιοχές – αξιοθέατα, ενώ σε έναν μήνα από τώρα αναμένεται να ψηφιστεί ο περιορισμός των βραχυπρόθεσμων ενοικιάσεων.
«Φέτος είχαμε περίπου 10.000 περισσότερους τουρίστες» – «Τις ώρες που η Βενετία γεμίζει, θέλουμε όχι εισιτήριο εισόδου, αλλά απαγόρευση εισόδου. Είναι θέμα ασφαλείας».
Παρότι είχαν κάποιες θετικές ενδείξεις –υπήρχαν περισσότερες διαθέσιμες θέσεις πάρκινγκ και λιγότερη κίνηση, αναφέρει ο κ. Βεντουρίνι–, τα μέτρα που έχει λάβει η πόλη όχι απλώς δεν φαίνεται να έχουν επηρεάσει την εικόνα της προς τους τουρίστες που θα μπορούσαν να είχαν νιώσει ανεπιθύμητοι, αλλά, σύμφωνα με πολεμίους της τοπικής αυτοδιοίκησης, δεν έχουν λειτουργήσει καν.
Δεν είναι λούνα παρκ
Δεν είναι λούνα παρκ«Το εισιτήριο εισόδου έχει υπάρξει πλήρως αναποτελεσματικό», δηλώνει στην «Κ» ο Τζιοβάνι Αντρέα Μαρτίνι, σύμβουλος της αντιπολίτευσης. «Φέτος είχαμε περίπου 10.000 περισσότερους τουρίστες σε σχέση με πέρυσι», επισημαίνει, τονίζοντας ότι είναι ένα μέτρο στο οποίο αντιτίθενται και οι κάτοικοι. «Η Βενετία είναι πόλη, δεν είναι λούνα παρκ ή μουσείο για να έχει εισιτήριο εισόδου», σημειώνει ο Ματέο Σέκι, επικεφαλής της κίνησης πολιτών Venessia.com. «Είναι μια πόλη που πρέπει να συνεχίζει να ζει με τους κατοίκους της. Στην παλιά πόλη υπάρχουν περισσότερα από 8.000 διαμερίσματα για τουρίστες – περίπου το 30% των συνολικών διαμερισμάτων», λέει. Η ποιότητα ζωής έχει πέσει δραματικά, καθώς υπάρχει κόσμος παντού, ουρές στα μέσα μαζικής μεταφοράς, εστιατόρια και επιχειρήσεις που στοχεύουν μόνο στους τουρίστες και όχι στους κατοίκους.
Σύμφωνα με τον κ. Σέκι, τα μέτρα που έχουν ληφθεί δεν αρκούν. Οι κάτοικοι ζητούν την καθολική απαγόρευση του Airbnb, αλλά και κάτι ακόμη πιο ακραίο. «Τις ώρες που η Βενετία γεμίζει με τουρίστες, θέλουμε όχι εισιτήριο εισόδου, αλλά απαγόρευση εισόδου. Είναι θέμα ασφαλείας – δεν είμαστε κατά των τουριστών, είμαστε κατά των υπερβολικά πολλών τουριστών».
Οσον αφορά την Ελλάδα, ο σύμβουλος της βενετσιάνικης αντιπολίτευσης κ. Μαρτίνι τονίζει εκ πείρας ότι είναι σημαντικό ειδικά στα ιστορικά κέντρα της χώρας και τα νησιά να περιοριστούν τα τουριστικά καταλύματα. Κι ύστερα, όπως και η κ. Γκερίτσμα, υπογραμμίζει τη σημασία της τοπικής ταυτότητας. «Μην αφιερώσετε όλες τις επιχειρηματικές σας δραστηριότητες στους τουρίστες», λέει στην «Κ», «προστατεύστε τις χειροτεχνίες σας, προστατεύστε τις γειτονιές σας».
Άμστερνταμ: Περιορισμοί ύστερα από διαβούλευση
Ούτε στο Αμστερνταμ θέλουν να αποθαρρύνουν τους τουρίστες. Η Ντορίν ντε Γκαστ, εκπρόσωπος του ολλανδικού συμβουλίου τουρισμού και συνεδρίων (NBTC), δηλώνει στην «Κ» ότι από το 2018 η χώρα έχει αναπτύξει εθνικό όραμα για τον τουρισμό, με κεντρικό πυλώνα τα κοινά συμφέροντα κατοίκων, επισκεπτών και επιχειρήσεων. «Κάθε Ολλανδός θα πρέπει να επωφελείται από τον τουρισμό – αυτή είναι η βάση του οράματος», συμπληρώνει. Αυτό σημαίνει πως σε κάποιες περιοχές της χώρας οι περισσότεροι τουρίστες θα συμβάλουν στη βιωσιμότητα, ενώ σε άλλες λαμβάνονται μέτρα που περιορίζουν τον αριθμό των επισκεπτών.
Παρότι το Αμστερνταμ ανήκει στη δεύτερη κατηγορία, η ίδια τονίζει ότι η καινοτομία τους δεν αφορά τόσο τα μέτρα που έχουν λάβει, όσο το πώς αυτά προέκυψαν – μέσω συζητήσεων και διαβουλεύσεων με τους ντόπιους.
Η αστική κοινωνιολόγος και ιδρύτρια του Urban Leisure & Tourism Lab στο βόρειο Αμστερνταμ, Ρόουζ Γκερίτσμα, τονίζει πως αυτό που κάνει την πολιτική της αυτοδιοίκησης να ξεχωρίζει είναι η «ολιστική προσέγγιση». «Τα μέτρα έχουν βασιστεί σε πολλές συζητήσεις μεταξύ της αυτοδιοίκησης, των κατοίκων, των επιχειρηματιών, των εκπαιδευτικών ινστιτούτων και πολλών άλλων φορέων», δηλώνει.
Στο εξής δεν θα χτίζονται πλέον καινούργια ξενοδοχεία, ενώ από του χρόνου τα μεγαλύτερα κρουαζιερόπλοια δεν θα δένουν στο λιμάνι της πόλης.
Ο στόχος, υποστηρίζει η ίδια, δεν είναι να διώξουν τους τουρίστες. Το Αμστερνταμ μπορεί να είναι μικρό, αλλά πράγματι δεν είναι φτιαγμένο μόνο για τους λιγότερο από ένα εκατομμύριο κατοίκους του, σημειώνει. Σκοπός είναι να ζουν καλά οι κάτοικοι, αλλά να είναι και βιώσιμες οι πόλεις. «Ειδικά αν σκεφτούμε την κλιματική αλλαγή έχουμε πολύ συνωστισμό, δεν μπορούμε να σκεφτόμαστε μόνο τους ανθρώπους, πρέπει να δώσουμε προσοχή και στους τόπους», υπογραμμίζει.
Για να καταπολεμήσουν τον υπερτουρισμό, αλλά και την πολύ έντονη στεγαστική κρίση, έχουν εδώ και χρόνια περιορίσει τις ημέρες διαμονής στα Airbnb σε 30 τον χρόνο για οποιοδήποτε κατάλυμα, λέει στην «Κ» ο Πίτερ Τζόρνταν, ένας εκ των επικεφαλής του γραφείου του Toposophy, μιας εταιρείας τουριστικού μάρκετινγκ στο Αμστερνταμ. «Βοήθησε στο να μειωθούν σημαντικά τα διαθέσιμα σπίτια στο Airbnb, τα οποία μετά είτε επανεμφανίστηκαν στην αγορά ως καταλύματα μακροπρόθεσμης μίσθωσης είτε οι ιδιοκτήτες τα πούλησαν», προσθέτει.
Ταυτόχρονα, από εδώ και στο εξής δεν θα χτίζονται πλέον καινούργια ξενοδοχεία στην πόλη –τονίζεται ότι θα ολοκληρωθεί η ανέγερση όσων είχαν ήδη συμφωνηθεί–, ενώ από του χρόνου τα μεγαλύτερα κρουαζιερόπλοια δεν θα δένουν στο λιμάνι της πόλης. «Αυτό το μέτρο δεν αφορά μόνο την τουριστική αποσυμφόρηση, αλλά και τη ρύπανση που προκαλούν τα πλοία – συζητήθηκε πολύ, αλλά αποφασίστηκε πως είναι προτιμότερο να δένουν πιο μακριά», δηλώνει ο κ. Τζόρνταν. Μπορεί ο τουρισμός να είναι σημαντικός για το Αμστερνταμ, τονίζει, αλλά τα έσοδα της πόλης δεν προέρχονται μόνο από εκεί – περισσότερο από το να μην τρομάξουν τους τουρίστες με τα μέτρα, τους ενδιαφέρει να ικανοποιήσουν τους κατοίκους.
Δεν θεωρεί ότι τα μέτρα έχουν πλήξει την εικόνα του Αμστερνταμ – η τουριστική ζήτηση εξακολουθεί να είναι στα ύψη. Αλλά είναι σημαντικό οι τουρίστες να κατανοήσουν ότι το Αμστερνταμ δεν είναι πια ένα μέρος όπου ο καθένας μπορεί να κάνει ό,τι θέλει και κάποιες από τις κινήσεις στις οποίες έχει προχωρήσει η πόλη αποσκοπούν στο να αλλάξει η αντίληψη που έχει υιοθετήσει ο κόσμος για το μέρος, αλλά και ο τουρισμός της. «Τα καφέ στην Κόκκινη Συνοικία δεν επιτρέπουν πλέον στον κόσμο να εισέλθει μετά τα μεσάνυχτα και κλείνουν στη 1 π.μ. αντί στις 3 π.μ.», σημειώνει η κ. Γκερίτσμα, «και δεν επιτρέπεται πλέον να πίνεις αλκοόλ ή να καπνίζεις μαριχουάνα σε εξωτερικό χώρο».
