Είναι δυστυχισμένες, δυσαρεστημένες με τη ζωή τους και τις επιλογές τους, επιθυμούν να κάνουν τους γύρω τους εξίσου δυστυχισμένους και αποστρέφονται τα παιδιά και τις οικογένειες. Α ναι… έχουν και γάτες. Αυτός είναι ο ορισμός της «childless cat lady», της άτεκνης γυναίκας με γατιά δηλαδή, σύμφωνα με τα λεγόμενα του Ρεπουμπλικανού υποψήφιου αντιπροέδρου των ΗΠΑ Τζ. Ντ. Βανς, ο οποίος προκειμένου να πλήξει την υποψήφια πρόεδρο των Δημοκρατικών Κάμαλα Χάρις, επανέφερε στον δημόσιο διάλογο το απαρχαιωμένο σεξιστικό τροπάριο περί της γεροντοκόρης που τα πάει καλά μόνο με γάτες (έχει υπονοήσει μάλιστα ότι όσοι δεν έχουν παιδιά ίσως θα έπρεπε να πληρώνουν περισσότερους φόρους και να έχουν μειωμένα εκλογικά δικαιώματα).
Δεν πήγε καλά αυτό. Εκατομμύρια γυναίκες σε όλο τον κόσμο αντέδρασαν με σφοδρότητα, ανάμεσά τους διασημότητες όπως η Τέιλορ Σουίφτ και η Τζένιφερ Ανιστον. Μαζί τους η Λίζα, η Αρετή, η Μυρτώ, η Αννα και τόσες άλλες γυναίκες δίπλα μας που δεν έχουν παιδιά και μοιράζονται την καθημερινότητά τους με χνουδωτά τετράποδα που γουργουρίζουν.
Η Αρετή Γεωργιλή, συμβουλος επικοινωνίας και ιδρυτικό στέλεχος του βιβλιοπωλείου Free Thinking Zone, ένιωσε ότι στοχοποιείται επειδή δεν έχει παιδιά. «Δεν ήθελα ποτέ να κάνω παιδιά. Στα 30 μού πέρασε η ιδέα. Στα 40 μού έφυγε. Και στα 50 δεν έχω ακόμη μετανιώσει. Ισως στα 80 το μετανιώσω, αλλά δεν πειράζει γιατί θα έχω κάνει άλλα πράγματα στο μεταξύ, που δεν θα μπορούσα να κάνω ως μητέρα». Οπως λέει, «σύμφωνα με τα λεγόμενα του Βανς είμαι επικίνδυνη, άχρηστη για την κοινωνία, δεν έχω λόγο ύπαρξης, ελαττωματική». Σύμφωνα με την Αρετή, η ρητορική για τις άτεκνες γυναίκες σχετίζεται με την αναζωπύρωση της συζήτησης για τις αμβλώσεις στις ΗΠΑ – και όχι μόνο. «Είναι το δόγμα πατρίς, θρησκεία που πάει να αναδυθεί και στην Ελλάδα. Το είδαμε ολοκάθαρα στη συζήτηση που ξέσπασε με τη νομοθεσία για τα ομόφυλα ζευγάρια, στις εκδηλώσεις για το δικαίωμα του αγέννητου παιδιού, κ.ά.».
Γάτα απέκτησε τον τελευταίο χρόνο. «Πάντα φρόντιζα τα αδέσποτα της γειτονιάς, αλλά πέρυσι τέτοια εποχή εμφανίστηκε αυτός ο μικρούλης που μπήκε κατευθείαν στο μαγαζί. Ετσι είπα, αφού μας βρήκε, θα τον κρατήσουμε. Τον βγάλαμε Κωστάκη».
Η Λίζα Κουτσουδάκη, από την άλλη, παιδαγωγός, συμβιώνει με ζώα περίπου όλη της τη ζωή. «Η μαμά μου ήταν εθελόντρια στην Ελληνική Φιλοζωική Εταιρεία, αλλά και ο πατέρας μου ήταν πολύ φιλόζωος. Δεν είχαμε απλώς κατοικίδια, αλλά κατά καιρούς οι γονείς μου περιέθαλπαν από σκυλιά και γατιά μέχρι πελαργούς, σκαντζόχοιρους και κουκουβάγιες!». Στην ενήλικη ζωή της είχε πάντα κατοικίδια, τα τελευταία δέκα χρόνια έχει μόνο γάτες. Με τον Λέοντα ζουν μαζί 18 ολόκληρα χρόνια. «Υπήρχαν πάντα στερεότυπα για αυτούς που φροντίζουν τα αδέσποτα. Δεν έχουν κάτι καλύτερο να κάνουν, το κάνουν γιατί δεν έχουν οικογένεια, είναι ημίτρελοι, βρώμικοι κ.λπ. Οπως υπήρχαν πάντα στερεότυπα για τις άτεκνες ή ανύπαντρες γυναίκες, αφού δεν μπορούν να κατανοήσουν τον λόγο για τον οποίο μια γυναίκα δεν τεκνοποίησε. Κανείς δεν κάνει ένα βήμα πίσω από την ταμπέλα για να καταλάβει γιατί μια γυναίκα δεν παντρεύτηκε, δεν τεκνοποίησε και επέλεξε να έχει συντροφιά ένα κατοικίδιο». Οπως λέει, είχε βρεθεί πολύ κοντά στο να κάνει παιδιά. «Μετά από κάποιες απογοητεύσεις πήρα την απόφαση να μη συνεχίσω. Σηκώνουμε το δάχτυλο χωρίς να σκεφτόμαστε ότι πίσω από τον καθένα υπάρχει μια ιστορία. Υπάρχει μεγάλη αυστηρότητα, κριτική ότι δεν εκπλήρωσες τον ρόλο σου, ότι πας ενάντια στη φύση. Κι ας μην είχες τη φύση στο πλευρό σου. Οσο προχωράει η κοινωνία τόσο σε κουτάκια βάζουμε τους ανθρώπους».
Το δυστύχημα όμως είναι ότι τα στερεότυπα καλά κρατούν. «Οταν λέω σε κάποιον ότι έχω παντρευτεί και έχω χωρίσει, μου λένε “αλήθεια;”».
«Η επιλογή μιας γυναίκας να μην κάνει παιδιά αντιτίθεται σε όλο το συντηρητικό κατεστημένο, στο πώς κάποιοι βλέπουν τη θέση της γυναίκας στην κοινωνία».
Η Ελένη Δοξιάδη, μαγείρισσα, είναι άτεκνη από επιλογή. «Απλά δεν το ήθελα ποτέ. Σε μικρότερη ηλικία που δεν ήμουν τόσο συνειδητοποιημένη δεν έτυχε να βρεθώ αντιμέτωπη με ένα τέτοιο δίλημμα. Αλλά πλέον είναι ξεκάθαρο ότι δεν είναι κάτι που θέλω. Η κριτική για αυτό μου φαίνεται αστεία. Ο κόσμος δεν μπορεί να συλλάβει ότι μπορεί η ατεκνία να αποτελεί συνειδητή απόφαση. Στην Ελλάδα αν δεν έχεις γεννήσει δεν έχεις ολοκληρωθεί».
Συμβίωνε πάντα με γάτες, αλλά από τότε που μετακόμισαν με τον άντρα της στο Πόρτο Ράφτη σε σπίτι με αυλή, οι γάτες… πολλαπλασιάστηκαν. «Οι γυναίκες που έχουν αποφασίσει να μην κάνουν παιδιά είναι πολύ ανεξάρτητοι άνθρωποι και η γάτα είναι πολύ ανεξάρτητο ζώο. Δύο ανεξάρτητα όντα που ζουν μαζί αρμονικά». Σύμφωνα με την ίδια, ο λόγος που γίνεται η συζήτηση περί «childless cat ladies» «είναι γιατί η επιλογή μιας γυναίκας να μην κάνει παιδιά αντιτίθεται σε όλο το συντηρητικό κατεστημένο, στο πώς κάποιοι βλέπουν τη θέση της γυναίκας στην κοινωνία». Ταυτόχρονα συνδέεται με μια εικόνα καρικατούρας, που έχει αποδοθεί σε πιο ηλικιωμένες γυναίκες οι οποίες βγαίνουν και ταΐζουν τις γατοαποικίες της γειτονιάς. «Θεωρούν ότι μια τέτοια γυναίκα αποκλείεται να είναι στα καλά της. Αυτό “κουμπώνει” και στην παρεξηγημένη άποψη που έχουν πολλοί για τις γάτες. Για πολλούς ανθρώπους μόνο τα σκυλιά έχουν τη δυνατότητα να αναπτύξουν σχέσεις με ανθρώπινα χαρακτηριστικά».
Οι συλλέκτες ζώων
Η Αννα Μπιτσάνη, εθελόντρια στον χώρο της φιλοζωίας, δεν έχει μόνο σκύλους και γάτες, έχει και παιδί. «Στο χαλάω λίγο ε; Κι όμως, επειδή έκανα παιδί μεγάλη, στα 41, πάντα σκέφτομαι με τη λογική αυτού που δεν έχει παιδί. Είχα ήδη στιγματιστεί ως άτεκνη». Θεωρεί ότι η αποστροφή περί άτεκνων γυναικών με γατιά επιχειρεί να συνδέσει την ατεκνία με την ψυχική διαταραχή, συνδέοντας τους φιλόζωους με τους συλλέκτες ζώων, γνωστούς στις ΗΠΑ ως animal holders. Πρόκειται για ανθρώπους που διακατέχονται από καταναγκασμό συλλογής ζώων και καταλήγουν να υιοθετούν πολλά, με επιπτώσεις στους ίδιους, στους γύρω τους και στα ίδια τα ζώα. «Συνήθως πρόκειται για ηλικιωμένες γυναίκες με πολλές γάτες. Στην Ελλάδα δεν είναι πολύ γνωστό, το ξέρουν μόνο αυτοί που ασχολούνται με ζώα και έχουν υγιή αντίληψη. Αυτές οι γυναίκες είναι πρόβλημα σε όσους ασχολούνται με τα ζώα. Οι άνθρωποι που έχουν αυτή τη διαταραχή δεν μπορούν να διαχειριστούν τη σχέση τους με τους ανθρώπους».
Αντιθέτως, όπως λέει η Αννα, όταν ένας υγιής άνθρωπος ζει με ένα ζώο αναπτύσσει συναισθηματική νοημοσύνη, κάτι που τον βοηθάει να μάθει να διαχειρίζεται τα συναισθήματά του. «Είναι γνωστό ότι το να ζεις με ζώο γενικά αυξάνει την ωκυτοκίνη και μειώνει την κορτιζόλη, δηλαδή το άγχος. Λειτουργεί θεραπευτικά και ένας άνθρωπος που αισθάνεται καλύτερα προσφέρει περισσότερα στους άλλους, μαθαίνει να ακούει. Και φυσικά νιώθει λιγότερη μοναξιά. Δεν είναι τυχαίο ότι υπάρχουν ζώα θεραπείας. Οταν το παιδί μου μπήκε στην εντατική μετά τη γέννα, αυτό που με κράτησε όρθια ήταν τα ζώα μου».
Για τη δικηγόρο Μυρτώ Καββαδία, που με τον σύντροφό της συμβιώνουν με τρεις γάτες, η ύπαρξη στην ίδια πρόταση των λέξεων «άτεκνη» και «γάτα» είναι παρανοϊκή. «Δεν ξέρω πώς δουλεύει το μυαλό των ανθρώπων. Για εμάς δεν τέθηκε ποτέ θέμα παιδί ή γατί. Μείναμε χωρίς παιδί, όχι επειδή δεν θέλαμε, αλλά επειδή έπειτα από κάποιες προσπάθειες αποφασίσαμε ότι δεν θέλαμε να επιβαρυνθούμε άλλο ψυχολογικά. Ποτέ όμως δεν σκεφτήκαμε “δεν πειράζει, έχουμε τις γάτες μας”. Αλλο το ένα, άλλο το άλλο». Οπως λέει, το να έχεις ζώα είναι δείγμα πολιτισμού. «Το να φροντίσεις ένα αδέσποτο ζώο, να το σώσεις, είναι αυτονόητο, είναι μια κατάσταση κατανόησης τού πού ζεις. Τα γατιά μας τα φροντίζουμε, τα σεβόμαστε, δεν τα αφήνουμε μόνα τους για μέρες. Είναι η οικογένειά μας».
