Το εναρκτήριο λάκτισμα για την ίδρυση και λειτουργία μη κρατικών πανεπιστημίων δίνει η κυβέρνηση. Σύμφωνα με τις υπό δημοσίευση δύο αποφάσεις του υπουργείου Παιδείας, που παρουσιάζει σήμερα η «Κ», η υποβολή των αιτήσεων θα ξεκινήσει στις 2 Ιανουαρίου 2025 και θα ολοκληρωθεί την 1η Μαρτίου του ίδιου έτους, εάν το ξένο ΑΕΙ έχει στόχο να δεχθεί τους πρώτους φοιτητές το επόμενο ακαδημαϊκό έτος 2025-2026. Tο ελάχιστο κόστος έκδοσης άδειας για τα ξένα ΑΕΙ (όπως π.χ. για τα ιδρύματα της Κύπρου, από όπου υπάρχει ήδη ενδιαφέρον) και τα υπάρχοντα ελληνικά ιδιωτικά κολέγια είναι 2,6 εκατ. ευρώ για Αττική και Θεσσαλονίκη και 1,3 εκατ. ευρώ για την υπόλοιπη χώρα. Επίσης, η κυβέρνηση απευθύνει ουσιαστικά πρόσκληση σε περίπου 30 πανεπιστήμια διεθνούς φήμης και κύρους να ιδρύσουν παραρτήματα στην Ελλάδα με ευνοϊκούς όρους.
Ειδικότερα, όπως ορίζουν οι δύο υπουργικές αποφάσεις, με βάση τοn νόμο 5094 που ψηφίστηκε τον περασμένο Φεβρουάριο, ξένα ΑΕΙ (όχι μόνο από την Ευρωπαϊκή Ενωση) μπορούν να ιδρύσουν παραρτήματα στη χώρα μας, είτε αυτοτελώς είτε συνεργαζόμενα με κάποιο ελληνικό ιδιωτικό κολέγιο που λειτουργεί. Ως προς τη νομική μορφή των παραρτημάτων, είναι Νομικά Πρόσωπα Πανεπιστημιακής Εκπαίδευσης (ΝΠΠΕ), μη κερδοσκοπικού χαρακτήρα, με αποκλειστικό σκοπό την παροχή υπηρεσιών ανώτατης εκπαίδευσης. Συγκεκριμένα, θα έχουν προπτυχιακά και μεταπτυχιακά προγράμματα, ενώ οφείλουν να διεξάγουν «καινοτόμο έρευνα», όπως ορίζεται στη σχετική υπουργική απόφαση.
Τα ΝΠΠΕ θα τελούν υπό την εποπτεία του υπουργείου Παιδείας σε συνεργασία με την Εθνική Αρχή Ανώτατης Εκπαίδευσης (ΕΘΑΑΕ) και τον Εθνικό Οργανισμό Πιστοποίησης Προσόντων και Επαγγελματικού Προσανατολισμού (ΕΟΠΠΕΠ), από τους οποίους θα γίνει η αξιολόγηση της αίτησης αδειοδότησης. Το μη κρατικό ΑΕΙ θα λειτουργήσει, για αρχή τουλάχιστον, με τρεις σχολές. Τα προγράμματα σπουδών τα οποία προσφέρει, για να ξεκινήσουν θα πρέπει προηγουμένως να έχουν πιστοποιηθεί από την ΕΘΑΑΕ.
Με την αίτηση για χορήγηση άδειας εγκατάστασης και λειτουργίας ΝΠΠΕ πρέπει να συνυποβληθεί εγγυητική επιστολή ποσού 2 εκατ. ευρώ για κάθε αίτηση, προσαυξανόμενο το ποσό κατά 500.000 ευρώ για κάθε επιπλέον σχολή, καθώς και παράβολο 600.000 ευρώ. Το ύψος της εγγυητικής επιστολής και του παραβόλου θα είναι μειωμένα κατά 50%, εφόσον το παράρτημα εγκατασταθεί εκτός της Περιφέρειας Αττικής και της Περιφερειακής Ενότητας Θεσσαλονίκης, με εξαίρεση την Περιφερειακή Ενότητα Νήσων Αττικής. Σε περίπτωση ανάκλησης της άδειας εγκατάστασης και λειτουργίας, η εγγυητική επιστολή καταπίπτει υπέρ του ελληνικού Δημοσίου. Από το ποσό της εγγυητικής θα καταβάλλονται, κατά προτεραιότητα, οι αμοιβές του προσωπικού έως το τέλος του ακαδημαϊκού έτους, καθώς και οι πάσης φύσεως υποχρεώσεις του παραρτήματος. Από τα παράβολα που θα εισπράττονται, το 50% θα αποτελεί έσοδο του κρατικού προϋπολογισμού και το υπόλοιπο 50% θα δίνεται στην ΕΘΑΑΕ (το 40%) και τον ΕΟΠΠΕΠ (το 10%) για την εκπλήρωση των αρμοδιοτήτων τους.
Για να προσελκύσει σπουδαία πανεπιστήμια του εξωτερικού, βάσει διεθνών κατατάξεων, η κυβέρνηση τους δίνει τη δυνατότητα να ιδρύσουν παράρτημα με μια σχολή.
Για να προσελκύσει σπουδαία πανεπιστήμια του εξωτερικού η κυβέρνηση, όπως αναφέρει η σχετική υπουργική απόφαση, προβλέπει ότι «το παράρτημα ΝΠΠΕ μπορεί να αποτελείται από μία κατ’ ελάχιστον σχολή με ένα τουλάχιστον πρόγραμμα κύκλου σπουδών, εφόσον το μητρικό ίδρυμα καταλαμβάνει μία από τις πρώτες 20 θέσεις στη διεθνή κατάταξη πανεπιστημίων. Οι διεθνώς αναγνωρισμένοι οίκοι που κατατάσσουν παγκοσμίως τα πανεπιστήμια, κατά το ακαδημαϊκό έτος 2025-2026, είναι οι εξής: Academic Ranking of World Universities (ARWU), Times Higher Education (THE) και Quacquarelli Symonds (QS). Ενδεικτικά, στις λίστες αξιολόγησης που δημοσιοποίησαν φέτος οι τρεις οίκοι περιλαμβάνονται 28 ΑΕΙ, όπως τα Χάρβαρντ, Στάνφορντ, Κολούμπια, Γέιλ, MIT, Κέμπριτζ, Οξφόρδη, Πρίστον, Μπέρκλεϊ, Τζον Χόπκινς.
Σύμφωνα με τον σχεδιασμό του υπ. Παιδείας, το επόμενο διάστημα θα εκδοθούν και άλλες υπουργικές αποφάσεις που θα ορίζουν ζητήματα, όπως ότι το 90% του διδακτικού προσωπικού του μη κρατικού ΑΕΙ πρέπει να κατέχει διδακτορικό τίτλο και ότι ο φάκελος της αίτησης θα πρέπει να αναφέρει το ύψος των διδάκτρων, κατάλογο των διδασκόντων με πιστοποιητικά των ακαδημαϊκών και επαγγελματικών προσόντων τους.
Η έκδοση των πρώτων υπουργικών αποφάσεων δίνει το νομικό έρεισμα για την προσφυγή στο Συμβούλιο της Επικρατείας όσων θεωρούν ότι η θεσμοθέτηση μη κρατικών ΑΕΙ είναι αντισυνταγματική, υποστηρίζοντας ότι παραβιάζει το άρθρο 16. Ενδεικτικά, η ομοσπονδία πανεπιστημιακών ΠΟΣΔΕΠ έχει αναφέρει ότι «περιμένουμε κάποια ενέργεια, όπως έκδοση υπουργικής απόφασης από το υπουργείο Παιδείας, επί της εφαρμογής του νόμου 5094/2024 για τα μη κρατικά πανεπιστήμια, για να προσφύγουμε στο Συμβούλιο της Επικρατείας, ζητώντας την ακύρωσή του». Οπως προσθέτει, «ο νόμος ψηφίστηκε παρά την αμφιλεγόμενη συνταγματικότητα των ρυθμίσεων για τα ΝΠΠΕ, και παρά τις αντιρρήσεις που διατυπώνει μεγάλη μερίδα έγκριτων συνταγματολόγων και νομικών, ενώ και η ίδια η Επιστημονική Επιτροπή της Βουλής παραπέμπει το ζήτημα της συνταγματικότητας στα δικαστήρια». Εκτός από την ΠΟΣΔΕΠ, στο ανώτατο ακυρωτικό δικαστήριο θα προσφύγουν, όπως ανέφερε χθες στην «Κ» συνταγματολόγος – καθηγητής ελληνικού δημόσιου ΑΕΙ, και σύλλογοι διδασκόντων από διάφορα ΑΕΙ της χώρας.
Από την άλλη, δεν αποκλείεται τις υπουργικές αποφάσεις να προσβάλουν και ιδιοκτήτες ελληνικών κολεγίων. Κι αυτό διότι θεωρούν ότι ο νόμος 5094 αντίκειται στο ενωσιακό δίκαιο, καθώς δεν θεσμοθετεί ιδιωτικά κερδοσκοπικά ΑΕΙ. Οπως τόνισε στην «Κ» ο πρόεδρος του Συνδέσμου Ελληνικών Κολεγίων Βασίλης Δασκαλάκης, «ο νόμος στηρίζεται στο ενωσιακό δίκαιο, που ορίζει ότι δεν μπορεί να αποκλειστεί η λειτουργία κερδοσκοπικών ΑΕΙ».
Λίγα κολέγια θα καταφέρουν να λάβουν πανεπιστημιακή «ταυτότητα»
Μετά την επίσημη εκκίνηση της διαδικασίας για την υποβολή των πρώτων αιτήσεων λειτουργίας μη κρατικών ΑΕΙ, επί τάπητος τίθεται το ερώτημα ποια κολέγια θα καταφέρουν να ξεπεράσουν τα υψηλά κριτήρια (ποιοτικά, βιωσιμότητα, κτιριολογικά) που θέτουν οι υπουργικές αποφάσεις, και πώς θα διαμορφωθεί το τοπίο στην υπάρχουσα μεταλυκειακή εκπαίδευση στην Ελλάδα.
Ειδικότερα, προς το παρόν μόνο δύο κυπριακά ΑΕΙ έχουν εκδηλώσει την πρόθεσή τους να ιδρύσουν παράρτημα στην Ελλάδα. Συγκεκριμένα, έχουν γίνει οι απαραίτητες εταιρικές προεργασίες από το ένα, ενώ αντίστοιχες κινήσεις γίνονται και από ένα δεύτερο ιδιωτικό ΑΕΙ της Κύπρου.
Ταυτόχρονα, ζήτημα είναι πόσα ελληνικά ιδιωτικά κολέγια, που συνεργάζονται τώρα με ξένα (στην πλειονότητά τους βρετανικά) ΑΕΙ ως παραρτήματά τους, θα μπορέσουν να πάρουν άδεια λειτουργίας ΑΕΙ. Στην Ελλάδα λειτουργούν 33 κολέγια, με το πρώτο να διαθέτει (με βάση τα στοιχεία του προηγούμενου ακαδημαϊκού έτους 2023-2024) 10.523 φοιτητές, και το τελευταίο 45 φοιτητές. Τα κολέγια έχουν συνολικά 32.057 σπουδαστές. Τα δίδακτρα κυμαίνονται από 4.000 έως 8.000 ευρώ ετησίως για τα προπτυχιακά προγράμματα, και από 5.000 έως 16.500 ευρώ για τα μεταπτυχιακά προγράμματα.
Με βάση τους οικονομικούς όρους και τις ακαδημαϊκές και κτιριολογικές προδιαγραφές που θέτει στον νόμο 5094/2024 το υπουργείο Παιδείας, θεωρείται βέβαιο ότι πολύ λίγα θα καταφέρουν να «πανεπιστημιοποιηθούν». Στελέχη του κλάδου που μίλησαν χθες στην «Κ» εκτίμησαν ότι από τα 33 μόνο 5 με 7 κολέγια θα λάβουν πανεπιστημιακή «ταυτότητα». Μεταξύ αυτών ιδιωτικό κολέγιο που θα βασιστεί στη χρηματοδότηση πολύ γνωστού, διεθνούς επενδυτικού fund. Επίσης, πολλά θα κριθούν από τον αριθμό των φοιτητών κάθε κολεγίου αλλά και το κύρος του ξένου πανεπιστημίου με το οποίο θα συνεργαστεί (εάν δεν συνεργάζεται ήδη) το ιδιωτικό κολέγιο.
Πολλά θα κριθούν από τον αριθμό των φοιτητών – Προς το παρόν, μόνο δύο κυπριακά ΑΕΙ έχουν εκδηλώσει πρόθεση να ιδρύσουν παράρτημα στη χώρα μας.
Την ίδια στιγμή, οι ιδιοκτήτες των κολεγίων πιέζουν για άμβλυνση των όρων εισαγωγής στα κολέγια, ώστε να μεγαλώσει η δεξαμενή των υποψηφίων τους. Με την ισχύουσα ρύθμιση, οι φοιτητές των κολεγίων πρέπει να έχουν δώσει Πανελλαδικές Εξετάσεις και να έχουν περάσει τη χαμηλότερη ελάχιστη βάση εισαγωγής του επιστημονικού πεδίου που τους ενδιαφέρει.
Τα κολέγια όμως αναφέρουν ότι με τον νόμο 5094 επιτρέπεται στους αποφοίτους ξενόγλωσσων σχολείων, καθώς είναι κάτοχοι εθνικού απολυτηρίου (π.χ. γαλλικού ή γερμανικού), να περάσουν σε κάποιο ιδιωτικό ΑΕΙ χωρίς Πανελλαδικές Εξετάσεις, και ζητούν να ισχύσει το ίδιο για τους αποφοίτους των Γενικών Λυκείων με αμιγώς ελληνικό πρόγραμμα, δηλαδή με βάση το σημερινό απολυτήριο λυκείου και χωρίς τον όρο της ελάχιστης βάσης εισαγωγής.
Παράλληλα, οι ιδιοκτήτες των κολεγίων θεωρούν ότι το υπουργείο Παιδείας πρέπει να τους δώσει χρόνο για να εναρμονιστούν με τις κτιριολογικές προδιαγραφές, όπως θα τις ορίσει επόμενη υπουργική απόφαση, που θα πρέπει να πληρούν ως Νομικά Πρόσωπα Πανεπιστημιακής Εκπαίδευσης (ΝΠΠΕ). Με βάση τον νόμο 5094 κάθε μη κρατικό ΑΕΙ θα πρέπει να διαθέτει ένα αυτοτελές κτίριο ή κτιριακό συγκρότημα αποκλειστικής χρήσης, σύγχρονη βιβλιοθήκη, υλικοτεχνικό εξοπλισμό και εργαστήρια ανάλογα με τις ειδικότητες που θα παρέχει.
Τέλος, ιδιοκτήτες των κολεγίων επισημαίνουν μία ακόμη παράμετρο που προσμετρoύν: εάν ένα κολέγιο θέλει να συνεργαστεί με κάποιο ξένο ΑΕΙ ως παράρτημά του στην Ελλάδα, με βάση τον νέο νόμο περί μη κερδοσκοπικών ΑΕΙ θα πρέπει να του εκχωρήσει την πλειοψηφία στη διοίκηση και στο… ταμείο. Το τελευταίο δεν γίνεται εύκολα αποδεκτό.
Οπότε, όπως ανέφερε έμπειρο στέλεχος του κλάδου στην «Κ», «καλύτερα να διατηρήσουμε τη σημερινή μας μορφή. Τα πτυχία μας είναι αναγνωρισμένα και χορηγούν επαγγελματικά δικαιώματα στην ελληνική και ευρωπαϊκή αγορά. Δεν χρειάζεται να αναβαθμιστούμε σε πανεπιστήμιο».
