Πολιτικοί, πανεπιστημιακοί, επιχειρηματίες, δημοσιογράφοι, φοιτητές, και μέλη της κοινωνίας των πολιτών, συναντήθηκαν για μια ακόμα χρονιά στην Αθήνα στο πλαίσιο του 12ου Athens Democracy Forum, ενός συνεδρίου που διοργανώνεται από το Democracy & Culture Foundation σε συνεργασία με τους The New York Times, και που έχει γίνει πλέον θεσμός.
«Μια στιγμή αλήθειας» ήταν ο τίτλος του φετινού συνεδρίου, και όπως λέει στην «Κ» ο Αχιλλέας Τσάλτας, πρόεδρος του Democracy & Culture Foundation και αρχικός εμπνευστής της ιδέας του συνεδρίου, το πόρισμα του φόρουμ είναι ότι υπάρχουν πολλές αλήθειες. «Βρισκόμαστε σε μια κρίσιμη περίοδο παγκοσμίως, και αυτό που είδαμε μέσα από τις συζητήσεις, κατά τις οποίες με πολιτισμένο τρόπο εκφράστηκαν πολλές διαφορετικές γνώμες για καίρια ζητήματα, είναι ότι η αλήθεια δεν είναι μία», σημειώνει.
Παρότι και φέτος όλοι οι ομιλητές του συνεδρίου ήταν καταξιωμένοι, απέφυγαν να έχουν μεγάλα ονόματα όπως άλλες χρονιές, όταν στο συνέδριο συμμετείχαν άτομα όπως η Ούρσουλα Φον ντερ Λάιεν και ο Γιουβάλ Νόα Χαράρι, λέει. «Η αλήθεια μπορεί να εκφραστεί από εκείνους που δεν έχουν δίπλα τους υπεύθυνους δημοσίων σχέσεων όταν μιλούν δημόσια», εξηγεί ο κ. Τσάλτας, τονίζοντας ότι η κατάσταση που επικρατεί στον κόσμο αυτή τη στιγμή είναι τόσο ανησυχητική, που επιβάλλεται να συζητάμε ειλικρινά.
Αυτό ακριβώς συνέβη τις προηγούμενες ημέρες, όταν οι διακεκριμένοι συμμετέχοντες του συνεδρίου –στο πλαίσιο του οποίου η Πρόεδρος της Δημοκρατίας Κατερίνα Σακελλαροπούλου παρέλαβε το «Βραβείο της Δημοκρατίας της Πόλης των Αθηνών» εκ μέρους του ελληνικού λαού– αντάλλαξαν απόψεις για θέματα όπως η κρίση στη Μέση Ανατολή, οι αμερικανικές εκλογές, ο πόλεμος στην Ουκρανία, ο ρόλος της Κίνας, η εξέλιξη της τεχνητής νοημοσύνης, και φυσικά, ο θεσμός της Δημοκρατίας.
Oι εξελίξεις στη Μέση Ανατολή
Από την Τρίτη μέχρι την Πέμπτη, παράλληλα με τις διεργασίες του συνεδρίου έτρεχαν και οι εξελίξεις στη Μέση Ανατολή, με τις συνεχιζόμενες επιθέσεις του Ισραήλ στον Λίβανο και την πυραυλική επίθεση του Ιράν στο Ισραήλ, γεγονότα που εντάχθηκαν στις συζητήσεις του φόρουμ. «Το φετινό θέμα είναι “Μια στιγμή αλήθειας” οπότε δεν μπορώ να στέκομαι μπροστά σας σήμερα, σχεδόν ένα χρόνο από την κλιμάκωση της φρικτής σύγκρουσης στη Μέση Ανατολή, και να μην την αναφέρω», τόνισε ο κ. Τσάλτας στον εναρκτήριο λόγο του. «Μπορούμε να ισχυριστούμε ότι η επίθεση της 7ης Οκτωβρίου ήταν τρομοκρατική, αλλά ταυτόχρονα πρέπει να αναγνωρίσουμε ότι αυτό που συμβαίνει αυτή τη στιγμή στη Γάζα και στον Λίβανο θυμίζει πράξεις τρομοκρατίας», σημείωσε.
Το θέμα συζητήθηκε εκτενέστερα σε πάνελ που συντόνισε ο επικεφαλής διπλωματικός ανταποκριτής των New York Times, Στίβεν Ερλάνγκερ την Τετάρτη, ο οποίος δήλωσε ότι «η μοίρα της περιοχής φαίνεται να είναι στα χέρια πολλών εξτρεμιστών». «Βρισκόμαστε σε σημείο καμπής», ανέφερε η νομικός Νόμι Μπαρ-Γιακόβ, «και συνέβαλαν κάποια πολύ ισχυρά και δημοκρατικά κράτη σε αυτό· αναφέρομαι και στις ΗΠΑ γιατί θεωρούν τον εαυτό τους δημοκρατία-μοντέλο». Στη βάση της σύγκρουσης βρίσκεται το δικαίωμα των Παλαιστινίων σε ένα δικό τους κράτος, τόνισε. «Είναι πολύ δύσκολο για το Ισραήλ να κατανοήσει ότι αυτό θα ήταν καλύτερο και για την ασφάλεια του ίδιου», σημείωσε.
Ο Αμερικανοκαναδός, με καταγωγή από την Παλαιστίνη, δημοσιογράφος, παραγωγός και ηθοποιός Αχμέντ Σιχάμπ-Ελντίν τόνισε πως όσο το Ισραήλ, οι ΗΠΑ και οι σύμμαχοι τους συνεχίζουν να αγνοούν τα δικαιώματα των Παλαιστινίων, η αντίσταση δεν θα σταματάει. «Δεν ξέρω αν θα είναι μέσω της πένας ή του σπαθιού», είπε, «αλλά θα αντιστέκονται πάντα». Ο επικεφαλής του γραφείου των NYT στο Παρίσι, Ρότζερ Κόεν, δήλωσε ότι «η καταστροφή είναι πραγματικότητα», επισημαίνοντας ότι ο ίδιος πιστεύει πως μόνη λύση είναι η δημιουργία δύο κρατών, άποψη με την οποία συμφώνησαν και η κ. Μπαρ-Γιακόβ και η Μαμπέλ Λου Μιάο, γενική γραμματέας του Κέντρου για την Κίνα και την Παγκοσμιοποίηση. «Αυτό δεν θα το λύσει το παρελθόν», ανέφερε ο κ. Κόεν, «αλλά η πίστη σε ένα καλύτερο μέλλον».
Ωρα μηδέν για τις ΗΠΑ
Εκτενώς συζητήθηκαν και οι επερχόμενες αμερικανικές προεδρικές εκλογές. Σε παράλληλη εκδήλωση με το συνέδριο, που διοργανώθηκε από το φόρουμ, την «Κ», και το Οικονομικό Φόρουμ των Δελφών, τέσσερις δημοσιογράφοι των NYT εξέφρασαν τις σκέψεις τους για τις αμερικανικές εκλογές, ενώ το βράδυ της Τετάρτης, σε πάνελ που διεξήχθη στη Στοά του Αττάλου, τρεις ειδικοί μίλησαν για την πολυπλοκότητά τους.
Ο Ρομπ Ρίτσι, συνιδρυτής του FairVote, μιας οργάνωσης για δίκαιες εκλογικές αναμετρήσεις, σημείωσε πως στα swing states κάθε ψήφος θα είναι κρίσιμη. «Ο κίνδυνος που αντιμετωπίζουμε στις επτά αμφίρροπες πολιτείες είναι ότι, παρότι η καταμέτρηση ψήφων θα γίνει απολύτως επαγγελματικά με άρτιους αξιωματούχους, ίσως υπάρξουν απίστευτες πιέσεις και ισχυρισμοί πως τα αποτελέσματα δεν είναι αληθή», ανέφερε.
«Δεν βρίσκομαι εδώ για να σας διαβεβαιώσω ότι δεν θα είναι περίπλοκες αυτές οι εκλογές», τόνισε η Εϊμι Ντέισι, διευθύντρια του Sine Institute of Policy & Politics στο Πανεπιστήμιο American. Τα βασικά ζητήματα που θα κρίνουν τις φετινές εκλογές είναι οι αμβλώσεις, το μεταναστευτικό, και η οικονομία, συμπλήρωσε, ενώ η γενική γραμματέας του Club de Madrid, Μαρία-Ελένα Αγκουέρο, υπογράμμισε ότι οι συγκεκριμένες εκλογές είναι σημαντικές όχι μόνο για τις ΗΠΑ, αλλά και για όλη την υφήλιο. «Αν εκλεγεί ο Ντόναλντ Τραμπ, θα έχουμε μια εντελώς άλλη κατάσταση που θα επιτείνει την επικρατούσα αίσθηση αντιπαράθεσης», σημείωσε για την εξωτερική πολιτική της χώρας.
Συνομιλώντας την Τρίτη με τη δημοσιογράφο των NYT, Φάρα Ναγιέρι και τον ιδρυτή και πρόεδρο του Κέντρου για την Κίνα και την Παγκοσμιοποίηση, Χένρι Χιουιγιάο Γουάνγκ, ο καθηγητής και διευθυντής του Κέντρου Βιώσιμης Ανάπτυξης στο Πανεπιστήμιο Κολούμπια, Τζέφρι Σακς, είπε ότι η πολιτική των ΗΠΑ είναι επιφανειακή. Η χώρα κυβερνάται από μια ολιγαρχία ατόμων με αμφιλεγόμενες ηθικές αρχές, δήλωσε. «Είναι σημαντικό να κατανοήσουμε τον εαυτό μας», ανέφερε, «δεν γνωρίζουμε τη δική μας κοινωνία».
Τεχνολογική επανάσταση
Στον πυρήνα του συνεδρίου βρέθηκαν επίσης και οι παγκόσμιες τεχνολογικές εξελίξεις. Πέρα από ένα πάνελ που αφορούσε το πώς η τεχνητή νοημοσύνη αλλάζει τον κόσμο γύρω μας, στο φόρουμ δόθηκε η ευκαιρία σε μαθητές να εκφράσουν τις ανησυχίες τους για το AI, ενώ εξετάστηκε το πώς η τεχνητή νοημοσύνη επηρεάζει τις εκλογές.
Ο Κάρλος Λούκα ντε λα Τένα Πιέρα, εκτελεστικός διευθυντής του Κέντρου Διακυβέρνησης της Αλλαγής του Πανεπιστημίου IE στη Μαδρίτη, τόνισε ότι η τεχνητή νοημοσύνη είναι εδώ για να γεφυρώσει το χάσμα μεταξύ πολιτών και κυβερνήσεων, δηλώνοντας πως, σύμφωνα με έρευνα του 2023, μόνο σε 19 από 112 εκλογικές αναμετρήσεις υπήρχε απόδειξη ότι το AI τις επηρέασε αρνητικά.
Η τεχνητή νοημοσύνη είναι «ο σκύλος που ήδη γαβγίζει και γαβγίζει δυνατά», αντέτεινε η Βίβιαν Σίλερ, αντιπρόεδρος και διευθύντρια στο Aspen Digital του Aspen Institute, επισημαίνοντας πως μέσω των συστημάτων της δημιουργούνται πειστικές ψευδείς ειδήσεις. «Η τεχνητή νοημοσύνη από μόνη της δεν είναι ούτε κακή ούτε καλή», προσέθεσε, εξηγώντας ότι όλα εξαρτώνται από το πώς θα χρησιμοποιηθεί.
Στο πλαίσιο του συνεδρίου, συζητήθηκαν εκτενώς και οι πράσινες τεχνολογίες, με τον τεχνολογικό επιχειρηματία και συγγραφέα Αζίμ Αζάρ να τονίζει ότι τα τελευταία χρόνια, έχουν επενδυθεί περισσότερα από 100 δισ. στον ενεργειακό τομέα. «Το 2023 αποδόθηκαν 1,7 τρισ. δολάρια στις ανανεώσιμες τεχνολογίες, σε σχέση με το περίπου 1 τρισ. στα ορυκτά καύσιμα», ανέφερε. Η Μπίτα Γιαβόρτσικ, επικεφαλής οικονομολόγος της Ευρωπαϊκής Τράπεζας Ανασυγκρότησης και Ανάπτυξης, τόνισε ότι τα πάντα εξαρτώνται από την ενεργειακή τεχνολογία. «Αν μιλάμε για καλύτερους, φθηνότερους τρόπους παραγωγής ανανεώσιμων πηγών, είναι ακριβώς αυτό που χρειαζόμαστε. Αν μιλάμε για geoengineering», εξήγησε, «τότε μπαίνουμε σε επικίνδυνα εδάφη διότι δεν θέλουμε λαϊκιστές πολιτικούς που λένε ότι δεν χρειαζόμαστε φόρους διοξειδίου του άνθρακα, βασιζόμαστε μόνο στο geoengineering που θα λύσει όλα τα προβλήματα».
Δημοκρατία, πάσχουσα
Καθ’ όλη τη διάρκεια του συνεδρίου, οι περισσότερες συζητήσεις επανέρχονταν στον θεσμό της Δημοκρατίας. Ο γενικός γραμματέας του υπουργείου Εξωτερικών της Εσθονίας, Τζόναθαν Βζέβιοβ, δήλωσε ότι οι αναταράξεις που βιώνουμε στις δημοκρατίες σήμερα απηχούν αυτές που έπονται. Κάποια στιγμή, ο πόλεμος στην Ουκρανία θα τελειώσει, είπε. «Και τότε η Ουκρανία θα έχει αλλάξει θεμελιωδώς, όπως και η Ρωσία, αλλά και η Ε.Ε. Κυρίως όμως θα έχουν αλλάξει ριζικά οι de facto κανόνες της διεθνούς ζωής», σημείωσε.
«Οι φωνές της queer κοινότητας θα πρέπει να ενισχυθούν και να προστατευτούν από τη Δημοκρατία», ανέφερε αλλού ο Ομάρ Βαν Ρενίν, αποδέκτης του Βραβείου Kofi Annan NextGen Democracy, που έχει ηγηθεί σημαντικών πρωτοβουλιών για τα δικαιώματα της κοινότητας στη Ναμίμπια. «Είναι δύσκολο να έχουμε αλήθεια χωρίς εμπιστοσύνη, και η εμπιστοσύνη είναι η βάση της Δημοκρατίας», τόνισε από την πλευρά του ο Στίβεν Ντάνμπαρ Τζόνσον, διεθνής πρόεδρος της εταιρείας των NYT, τονίζοντας τη σημασία της ανεξάρτητης δημοσιογραφίας για την αποτύπωση της αλήθειας και για τη διαφύλαξη της Δημοκρατίας.
«Αυτή είναι μια εποχή ανησυχίας, σε μια στιγμή αναλήθειας», δήλωσε ο δημοσιογράφος των NYT Ρότζερ Κόεν, τονίζοντας όμως ότι παρά τις συγκρούσεις και τις τεχνολογικές εξελίξεις, τίποτα δεν μπορεί να υποκαταστήσει τη δημιουργία κοινοτήτων μέσω της ειλικρινούς επαφής μεταξύ ανθρώπων. «Η Δημοκρατία είναι εύθραυστη. Αλλά», τόνισε, «είναι και ανθεκτική».
