Στοιχεία σχετικά με τις υποθέσεις συλληφθέντων παιδιών που τελικά εκδικάζονται ή βρίσκονται σε διαδικασία εκδίκασης έδωσε η Ευτυχία Κατσιγαράκη, εγκληματολόγος στο υπουργείο Δικαιοσύνης κατά τη διάρκεια ημερίδας που διοργάνωσε το Μητροπολιτικό Κολλέγιο με τίτλο «Σκιαγραφώντας τη νεανική παραβατικότητα».
Σύμφωνα με την ίδια από τις 9.000 συλλήψεις ανηλίκων από την 1η Ιανουαρίου μέχρι τις 31 Αυγούστου, οι υποθέσεις που εν τέλει εκδικάστηκαν ή βρίσκονται σε εξέλιξη, είναι γύρω στις 3.500 περιστατικά.
Εξ αυτών το 50% των υποθέσεων αφορά εγκλήματα κατά της ιδιοκτησίας (κλοπή, απόπειρα κλοπής, ληστεία) και το 20% σχετίζεται με κατοχή, χρήση και διακίνηση ναρκωτικών ουσιών.
«Η πλειονότητα των 9.000 συλλήψεων για παραβατικότητα σχετίζεται με περιστατικά ήπιας παραβατικής συμπεριφοράς. Υπάρχει μία αυξητική τάση των βαρέων αδικημάτων, αλλά ακόμη δεν είναι η πλειονότητα, παρότι κάτι τέτοιο φαίνεται να βγαίνει προς τα έξω», ανέφερε η κ. Κατσιγαράκη.
Σημειώνοντας πως είναι ελάχιστα τα παιδιά που εν τέλει φτάνουν στα καταστήματα κράτησης, καθώς η συμμόρφωση τιμωρητικού χαρακτήρα δεν είναι στην κουλτούρα της Ελλάδας και γενικότερα της Ε.Ε., η εγκληματολόγος ανέφερε πως όταν μία υπόθεση φτάσει εν τέλει στη δικαιοσύνη, τότε εφαρμόζονται αναμορφωτικά μέτρα (σ.σ. όχι ποινές) που έχουν καθαρά παιδαγωγικό στόχο.
«Τα μέτρα έχουν ως στόχο το παιδί-δράστης να κατανοήσει τι έκανε στο θύμα. Γι’ αυτό πέρα από τις ήδη υπάρχουσες δράσεις, όπως είναι και η κοινωφελής εργασία, υπάρχουν και νέα μέτρα με στόχο την επανένταξη των παραβατικών παιδιών και πάλι στο κοινωνικό σύνολο. Ετσι, πλέον το δικαστήριο ανηλίκων μπορεί να αποφασίσει την ένταξη των παραβατικών παιδιών σε αθλητικές δραστηριότητες», εξηγεί.
Πρόκειται για ένα πιλοτικό πρόγραμμα που στόχο έχει την αντιμετώπιση της παραβατικότητας μέσα από την επαφή των παιδιών με τις αξίες και ιδέες του αθλητισμού.
Νέες μορφές έκφρασης βίας
Προσπαθώντας να αναλύσει από ψυχιατρικής άποψης τη νεανική παραβατικότητα, η Μαρίνα Οικονόμου, ομότιμη καθηγήτρια Ψυχιατρικής Ιατρικής του ΕΚΠΑ και επιστημονική σύμβουλος στη Σχολή Ψυχολογίας στο Μητροπολιτικό Κολλέγιο, σημειώνει πως σήμερα η κοινωνία έρχεται αντιμέτωπη με νέες μορφές της βίας των ανηλίκων.
«Σήμερα υπάρχει διαφορετική έκφραση της βίας, καθώς αυτή παίρνει μορφές εγκληματικότητας. Δεν μιλάμε πια μόνο για μπούλινγκ και υβριστικό λόγο. Αυτή η εγκληματική συμπεριφορά από πλευράς των νέων είναι ένα καινούργιο φαινόμενο και σίγουρα ρόλο παίζουν οι κοινωνικές αξίες αλλά και η κοινωνική ανομία και παθογένεια», σχολιάζει η ομότιμη καθηγήτρια.
Η ίδια επισημαίνει πως ο νέος είναι πιο εκτεθειμένος στην κοινή θέα και ρόλο σε αυτό παίζει το διαδίκτυο, καθώς τα παιδιά έχουν ψηφιακό αποτύπωμα, χωρίς όμως τις περισσότερες φορές να έχουν πρώτα ανακαλύψει τον εσωτερικό τους εαυτό. «Ετσι το διαδίκτυο δίνει εύκολα και γρήγορα απαντήσεις σε όλα, χωρίς να αφήνει τον νέο να στοχαστεί και να δει το “μέσα του”, αλλά και τους άλλους».
Προβληματικές συμπεριφορές στην οικογένεια
Θέτοντας ερωτήματα για το πόσο πραγματικά συμπεριληπτική είναι η σημερινή κοινωνία και οικογένεια, αλλά και πώς αυτές αντιμετωπίζουν τα δυνάμει παραβατικά της μέλη, η κ. Οικονόμου στάθηκε σε τρεις προβληματικές συμπεριφορές.
Πρώτον στην οικογένεια, όπου οι γονείς –συνήθως επειδή δουλεύουν πολύ– δεν έχουν χρόνο να εποπτεύσουν και να στηρίξουν τα παιδιά τους, δεύτερον στις οικογένειες με ήδη παραβατικούς γονείς και τρίτον στα ζευγάρια με διαταραγμένες σχέσεις.
Παρουσιάζοντας μία λύση από τον δικό της επιστημονικό τομέα, η καθηγήτρια σημείωσε πως οι ψυχολόγοι θα πρέπει να παίζουν σημαντικότερο ρόλο στα σχολεία, προτείνοντας μάλιστα οι ειδικοί να έχουν μία δική τους εκπαιδευτική ώρα την εβδομάδα μέσα στο σχολικό πρόγραμμα.
«Για μένα η βία μαθαίνεται, αλλά μαθαίνεται και η ενσυναίσθηση και γι’ αυτό πρέπει να εκπαιδεύσουμε τα παιδιά μας να δουν την αυτεπίγνωση και την ενσυναίσθηση, όχι τη βία», κατέληξε.
Κοινοί παρονομαστές στη νέα μορφή βίας ανηλίκων
Με τη σειρά του ο Γιάννης Πανούσης, ομότιμος καθηγητής Εγκληματολογίας ΕΚΠΑ, τέως πρύτανης ΔΠΘ, στάθηκε ιδιαίτερα στον ρόλο της «γειτονιάς», στον χώρο δηλαδή όπου το παιδί κοινωνικοποιείται και κάνει παρέες, προσθέτοντας πόσο σημαντική είναι αυτή η δραστηριότητα καθώς μέσα από αυτές τις σχέσεις τα παιδιά αποκτούν ταυτότητα και χτίζουν τα αξιακά τους συστήματα.
«Δεν γνωρίζω αν όλα τα περιστατικά έχουν έναν κοινό παρονομαστή, ωστόσο υπάρχουν αντικειμενικά κριτήρια που διαπιστώνουμε στις νέες μορφές βίας μεταξύ ανηλίκων. Αυτές είναι:
1. Αγριότητα και σκληρότητα στον συνομήλικο
2. Η ταπείνωση (το παραβατικό παιδί γελά, ξαναδέρνει, ανεβάζει την πράξη σε βίντεο με στόχο τον εξευτελισμό) και
3. Ομαδοποιήσεις (μετατοπίσεις ομάδων που έχουν διάφορα χαρακτηριστικά με στόχο να διαπράξουν βία με άλλες ομάδες)
Ο κ. Πανούσης σημείωσε πως η παρουσία μαχαιριού ως όπλου ή εκφοβισμού πρέπει να αποτελέσει «κόκκινο συναγερμό» σε όλους τους αρμόδιους φορείς, ενώ τόνισε πως η βία στην Ελλάδα έχει γίνει μέρος του πολιτισμού μας.
«Οι γονείς δεν έχουν ιδέα ότι τα παιδιά τους διακινούν ναρκωτικά»
Ο Ιωάννης Ραχωβίτσας, πρόεδρος Ινστιτούτου PADA Aντιναρκωτική Δράση, επίτιμος αρχηγός της ΕΛ.ΑΣ., μίλησε για τη χρήση και διακίνηση ναρκωτικών από τους νέους, σημειώνοντας πως η πρόληψη ακόμη δεν έχει λειτουργήσει στον εν λόγω τομέα.
«Πριν 38 χρόνια που μπήκα στη δίωξη ναρκωτικού εγκλήματος είδα πως οι συλληφθέντες ανήλικοι για ναρκωτικά δεν είχαν καμία ψυχιατρική-ψυχολογική βοήθεια, το οποίο είναι μεγάλο λάθος. Επίσης είναι σαφές πως η Πολιτεία αδυνατεί να εμποδίσει έναν νέο πριν μπει στην αγορά των ναρκωτικών, καθώς όταν ο νέος συλληφθεί έχει κάνει ήδη διασυνδέσεις. Φυσικά στις περισσότερες των περιπτώσεων οι γονείς πέφτουν από τα σύννεφα», ανέφερε.
Η γραμμή του Χαμόγελου του Παιδιού, 1256, δέχεται κάθε 4 μέρες, περίπου τρεις κλήσεις παιδιών που δηλώνουν αυτοκτονικό ιδεασμό ή που έχουν πάρει ήδη χάπια για να αυτοκτονήσουν.
Τέλος, ο Κωνσταντίνος Γιαννόπουλος, πρόεδρος Δ.Σ. Οργανισμού του Χαμόγελου του Παιδιού ανέφερε πως η γραμμή του Χαμόγελου του Παιδιού, 1256, δέχεται κάθε 4 μέρες, περίπου τρεις κλήσεις παιδιών που δηλώνουν αυτοκτονικό ιδεασμό ή που έχουν πάρει ήδη χάπια για να αυτοκτονήσουν.
«Είναι αλήθεια πως τους τελευταίους μήνες έχουν αυξηθεί πολύ οι κλήσεις από τα παιδιά στο Χαμόγελο του Παιδιού. Το βασικό πρόβλημα που αντιμετωπίζουν είναι η βία. Δυστυχώς το punic button δεν είναι λύση, καθώς υπάρχουν ελλείψεις ψυχιατρικών υποδομών. Το περιπολικό θα έρθει και θα ακολουθηθεί η διαδικασία,αλλά μετά τι; Το παιδί θα αντιμετωπίσει έναν κυκεώνα απειλών από τους συνομηλίκους χωρίς να έχει καταφέρει να σταματήσει τον κύκλο της βίας», τόνισε.
