«Τα κλιματικά μοντέλα για τη Μεσόγειο προβλέπουν περαιτέρω αύξηση της θερμοκρασίας, μείωση των βροχοπτώσεων και αύξηση της συχνότητας ακραίων καιρικών φαινομένων, όπως οι καύσωνες και οι πλημμύρες. Είναι δεδομένο ότι πρέπει να διαχειριστούμε το νερό μας καλύτερα – έχουμε ήδη αργήσει πολύ», τονίζει στην «Κ» η Μαρία Στουμπούδη. Η διευθύντρια του Ινστιτούτου Θαλάσσιων Βιολογικών Πόρων και Εσωτερικών Υδάτων του ΕΛΚΕΘΕ σχολιάζει τα στοιχεία της φετινής έκθεσης του Ευρωπαϊκού Οργανισμού Περιβάλλοντος (European Environmental Agency) για την κατάσταση των υδάτων στην Ευρώπη, από τα οποία προκύπτει ότι η Γηραιά Ηπειρος βρίσκεται ήδη σε καθεστώς «υδατικής πίεσης», και επικεντρώνεται φυσικά στη χώρα μας.
«Και στην Ελλάδα, κύριος χρήστης του νερού είναι ο αγροτικός τομέας με περισσότερο από 80% της συνολικής κατανάλωσης», αναφέρει. «Επίσης, σημαντικές ποσότητες καταναλώνει και ο τουριστικός τομέας, ιδίως στα νησιά και στην Κρήτη. Η λύση δεν είναι η μεταφορά νερού από το ένα ποτάμι στο άλλο είτε για να έχει νερό η Αθήνα είτε για να εξακολουθούμε να ποτίζουμε υδροβόρες καλλιέργειες. Κατά τη γνώμη μου πρέπει να ξεκινήσουμε από τις απώλειες στα δίκτυα άρδευσης και ύδρευσης – στον Θεσσαλικό Κάμπο οι απώλειες στα αρδευτικά συστήματα είναι άνω του 60%. Επομένως η πρώτη μας μέριμνα θα πρέπει να είναι να μην “πετάμε” το νερό».
Σημαντική βοήθεια μπορεί να προσφέρει η επαναχρησιμοποίηση του νερού στην άρδευση. «Το Ισραήλ χρησιμοποιεί ανακυκλωμένο νερό σε ποσοστό άνω του 70% και εμείς σχεδόν καθόλου. Είμαστε πολύ πίσω σε αυτόν τον τομέα και οφείλουμε να κάνουμε γρήγορα βήματα. Το ίδιο πρέπει να γίνει και στον ξενοδοχειακό τομέα – να γίνει υποχρεωτικό στις μεγάλες μονάδες να ανακυκλώνουν νερό για τις ανάγκες ποτίσματος και τα καζανάκια», λέει η κ. Στουμπούδη. «Ειδικά για τους αγρότες, πρέπει να ενσωματώσουμε στο παραγωγικό μας μοντέλο και τις θερμοκηπιακές καλλιέργειες. Ακούω ότι γίνονται κάποια βήματα σε αυτή την κατεύθυνση στη Θεσσαλία και είναι πολύ θετικό. Επίσης, πρέπει να επανεξετάσουμε καλλιέργειες με πολύ μεγάλο περιβαλλοντικό αποτύπωμα, όπως το βαμβάκι, το καλαμπόκι και το ρύζι».
«Το Ισραήλ χρησιμοποιεί ανακυκλωμένο νερό σε ποσοστό άνω του 70% και εμείς σχεδόν καθόλου», λέει η Μαρία Στουμπούδη, διευθύντρια ινστιτούτου του ΕΛΚΕΘΕ.
Πολύ σημαντική είναι και η διείσδυση των νέων τεχνολογιών. «Οι αφαλατώσεις, εφόσον συνδυάζονται και με ΑΠΕ, μπορούν να λύσουν το πρόβλημα της ύδρευσης των νησιών και να “ανακουφίσουν” τους υπόγειους υδροφορείς τους. Επίσης, στη Βόρεια Ευρώπη γίνεται τα τελευταία χρόνια πολλή δουλειά στον εμπλουτισμό των υπόγειων υδροφορέων στις μεγάλες βροχοπτώσεις. Αυτό είναι ένα ανεξερεύνητο πεδίο στη χώρα μας. Τέλος, πολύ σημαντικό είναι να ευαισθητοποιήσουμε και το κοινό. Οσο το νερό είναι άφθονο και φθηνό δεν σκεφτόμαστε ότι θα μας λείψει στο άμεσο μέλλον».
Η ροή των ποταμών
Oσον αφορά την αναφορά της έκθεσης του Ευρωπαϊκού Οργανισμού Περιβάλλοντος στην αποκατάσταση της ελεύθερης ροής των ποταμών, η κ. Στουμπούδη εκτιμά ότι η συζήτηση αυτή δεν έχει ακόμα καν ανοίξει στη χώρα μας. «Η κατεύθυνση σε ευρωπαϊκό επίπεδο είναι η απόσυρση φραγμάτων και τεχνητών εμποδίων από τα ποτάμια και η επαναφορά της παρόχθιας βλάστησης. Εχει υπολογιστεί από πλήθος μελετών ότι η ελεύθερη ροή των ποταμών και η παρουσία ζώνης παρόχθιας βλάστησης αυξάνουν σημαντικά την αντοχή των ποταμών σε πλημμυρικά φαινόμενα. Δυστυχώς στη χώρα μας συζητάμε ακόμα για διευθετήσεις και τεχνητές κοίτες».
Επηρεάζονται οι 3 στους 10 Ευρωπαίους
Η προστασία και η αποκατάσταση των υδάτινων οικοσυστημάτων και η συνέχιση των προσπαθειών για μείωση της ρύπανσης είναι ένας αγώνας που η Ευρώπη πρέπει να συνεχίσει να δίνει. Ομως, πλέον η προσαρμογή στην ανομβρία, στη λειψυδρία και στον κίνδυνο πλημμύρας είναι η σημαντικότερη πρόκληση που αντιμετωπίζει σήμερα η Ευρωπαϊκή Ενωση στη διαχείριση των υδάτων. Υπολογίζεται ότι 20% της έκτασης της Ευρώπης και 30% του πληθυσμού της επηρεάζονται ήδη από την έλλειψη επαρκών υδάτινων πόρων, ενώ η κατάσταση πρόκειται μέσα στα επόμενα χρόνια μόνο να επιδεινώνεται εξαιτίας της κλιματικής αλλαγής.
Τα στοιχεία αυτά προέρχονται από τη φετινή έκθεση του Ευρωπαϊκού Οργανισμού Περιβάλλοντος (European Environmental Agency) για την κατάσταση των υδάτων στην Ευρώπη. Το κύριο μήνυμα της έκθεσης είναι η επείγουσα ανάγκη για τη βελτίωση της ανθεκτικότητας και για την εξασφάλιση επαρκών αποθεμάτων νερού τόσο για τους ανθρώπους όσο και για το περιβάλλον. Οπως επισημαίνεται:
• Η Ευρώπη βρίσκεται ήδη σε καθεστώς «υδατικής πίεσης». Μέχρι στιγμής η διαχείριση του υδατικού προβλήματος χαρακτηρίζεται από την έκθεση «φτωχή» και θέτει σε κίνδυνο την υδατική ασφάλεια της ηπείρου. Η μείωση της κατανάλωσης του νερού και η καλύτερη διαχείρισή του είναι «κλειδιά» για την αντιμετώπιση της κατάστασης. Η μείωση των διαρροών στα δίκτυα, η χρήση συσκευών που δεν σπαταλούν νερό και η αύξηση της επαναχρησιμοποίησης νερού είναι απαραίτητα βήματα. Επίσης η σωστή τιμολόγηση του νερού μπορεί να λειτουργήσει ως κίνητρο για τη μείωση της κατανάλωσης.
• Καθώς η κλιματική αλλαγή θα συνεχίζεται, η διαχείριση των κινδύνων πλημμύρας με οικονομικό τρόπο και λύσεις βασισμένες στη φύση (nature based solutions) για να ενισχυθεί η συγκράτηση νερού και να μειωθεί η ταχύτητά του σε περίπτωση πλημμύρας θα γίνεται ολοένα και πιο σημαντική. Η Ευρώπη πρέπει να εργαστεί για να αποκαταστήσει την ελεύθερη ροή των ποταμών, απομακρύνοντας εμπόδια, όπως τα φράγματα και οι διευθετήσεις, οι οποίες υποβαθμίζουν τα φυσικά οικοσυστήματα. Η εξασφάλιση ποταμών ελεύθερης ροής και αποκατεστημένων υγροτόπων είναι θεμελιώδης για υγιή οικοσυστήματα με πλούσια βιοποικιλότητα. «Αναγνωρίζοντας τη σημασία της διατήρησης των τελευταίων ποταμών σε ελεύθερη ροή στην Ευρώπη, κάποιες βαλκανικές χώρες αρχίζουν να προστατεύουν τη φυσική τους κληρονομιά, όπως η περίπτωση του Αώου-Vjosa ανάμεσα στην Αλβανία και την Ελλάδα», αναφέρει η έκθεση.
Σε καθεστώς «υδατικής πίεσης» η Γηραιά Ηπειρος – Τι δείχνει η φετινή έκθεση του Ευρωπαϊκού Οργανισμού Περιβάλλοντος.
• Σύμφωνα με την οδηγία – πλαίσιο για τα ύδατα, οι ευρωπαϊκοί ποταμοί και οι λίμνες, τα μεταβατικά, παράκτια και υπόγεια ύδατα έπρεπε να βρίσκονται τουλάχιστον σε καλή οικολογική κατάσταση έως το 2015. Σχεδόν δέκα χρόνια αργότερα ο στόχος δεν έχει ακόμη επιτευχθεί. Μόλις το 37% των επιφανειακών υδάτων στην Ευρώπη έχουν καλή οικολογική κατάσταση και το 29% καλή χημική κατάσταση. Μικρότερη είναι η πίεση στα υπόγεια ύδατα – το 77% των υπόγειων αποθεμάτων της Ευρώπης είναι σε καλή χημική κατάσταση και το 91% σε καλή ποσοτική κατάσταση.
• Κύρια πηγή πίεσης στα επιφανειακά και υπόγεια αποθέματα είναι διαχρονικά η γεωργία μέσω της υπεράντλησης, αλλά και της ρύπανσης των επιφανειακών και υπόγειων υδάτων.
Εξτρα προσπάθειες
«Η κατάσταση των υδάτων της Ευρώπης δεν είναι καλή. Τα ύδατά μας αντιμετωπίζουν ένα απρόσμενο σύνολο προκλήσεων που απειλούν πλέον την υδατική ασφάλεια της ηπείρου μας», σχολιάζει η Λίνα Ιλα-Μονόνεν, εκτελεστική διευθύντρια του Ευρωπαϊκού Οργανισμού Περιβάλλοντος. «Οφείλουμε να διπλασιάσουμε τις προσπάθειές μας για να αποκαταστήσουμε την υγεία των ποταμών, των λιμνών, των παράκτιων και υπογείων υδάτων μας και να διασφαλίσουμε ότι θα υπάρχουν σε καλή ποιοτική και ποσοτική κατάσταση και για τις επόμενες γενιές».
