Eνας νέος Ελληνας ερευνητής επιχειρεί από τη Δανία όπου εργάζεται να «ξεκλειδώσει» τα μυστικά των γερασμένων κυττάρων και το πώς μπορούν να αποτελέσουν ανάχωμα ή αντιθέτως όχημα για την ανάπτυξη των διάφορων μορφών καρκινογένεσης. Πρόκειται για τον «διπλό ρόλο» των κυττάρων-ζόμπι, που πρέπει να φωτιστεί. Επί το έργον είναι ο Πάνος Γαλανός, απόφοιτος του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών και με διδακτορικό στη μοριακή καρκινογένεση, ο οποίος συγκαταλέγεται μεταξύ των πέντε εξαιρετικά ταλαντούχων νέων ερευνητών που έλαβαν το Lundbeck Foundation Fellowship 2024 της Δανίας, συνολικής αξίας 1,3 εκατ. ευρώ. Σε ηλικία 39 ετών ο Ελληνας βιολόγος θα έχει τη δυνατότητα να δημιουργήσει τη δική του ερευνητική ομάδα στο Τμήμα Βιοχημείας και Μοριακής Βιολογίας του Πανεπιστημίου της Νότιας Δανίας (SDU), έχοντας ισχυρή επιχορήγηση για την επόμενη πενταετία.
«Ολα ξεκίνησαν το 2016 όταν στο πλαίσιο ερευνητικής δραστηριότητας με τον καθηγητή Βασίλη Γοργούλη από την Ιατρική Σχολή του ΕΚΠΑ είχαμε μια πολύ σημαντική ανακάλυψη. Ανιχνεύσαμε μια περίεργη συμπεριφορά ορισμένων γηρασμένων κυττάρων. Τα κύτταρα αυτά λειτουργούν ως “ζόμπι”, δεν πεθαίνουν, αλλά δεν διαιρούνται κιόλας. Αυτή η μορφή κυτταρικής γήρανσης, που σχετίζεται με τη γήρανση του οργανισμού, θεωρούσαμε ότι αποτελεί φυσική προστασία κατά του καρκίνου, καθώς εμποδίζει τον πολλαπλασιασμό καρκινικών κυττάρων», σημειώνει στην «Κ» ο κ. Γαλανός. «Αυτό που βρήκαμε είναι πως σε ορισμένες περιπτώσεις αυτά τα κύτταρα μπορούν να “δραπετεύσουν” από τη γήρανση και να μετατραπούν σε επιθετικά καρκινικά κύτταρα ή να απελευθερώσουν ουσίες που προωθούν την καρκινογένεση. Αυτό που αναζητούμε τώρα είναι πώς και γιατί γίνεται αυτή η διαδικασία και πώς μπορούμε να την αντιμετωπίσουμε», εξηγεί ο Ελληνας ερευνητής. «Στόχος μου είναι να διερευνήσω πώς αυτή η ομάδα κυττάρων με εξειδικευμένες ιδιότητες είναι ικανή τόσο να προάγει την επιθετική ανάπτυξη κακοήθων όγκων, όσο και να τους καταστήσει ανθεκτικούς στις συμβατικές θεραπείες καρκίνου», συμπληρώνει ο κ. Γαλανός.
Ο καρκίνος δεν είναι μία ασθένεια, είναι πολλές διαφορετικές, σημειώνει. Σχεδόν όλες οι μορφές καρκινοπάθειας συνδέονται με τη βιολογική γήρανση του οργανισμού και τις «ζημιές» που συσσωρεύονται στα κύτταρά μας. «Σε πολλές περιπτώσεις η ίδια η αντικαρκινική θεραπεία αντί να προκαλέσει τον επιθυμητό κυτταρικό θάνατο οδηγεί τα κύτταρα σε γήρανση. Αυτά τα γερασμένα κύτταρα υφίστανται έντονο στρες στο DNA τους, που μπορεί να προκαλέσει μεταλλάξεις. Ορισμένες από αυτές μπορεί να επιτρέψουν στα κύτταρα να αναβιώσουν, καθιστώντας τα πιο ανθεκτικά και προάγοντας την περαιτέρω ανάπτυξη του καρκίνου», σημειώνει ο κ. Γαλανός.
Ακόμη κι αν τα «νέα» που μας φέρνει η έρευνα του κ. Γαλανού δεν οδηγούν σε εύκολες απαντήσεις και θεραπευτικές λύσεις, ο Ελληνας επιστήμονας τονίζει πως «η γνώση είναι τεράστια δύναμη. Είναι πολύ σημαντικό να καταλάβουμε πώς λειτουργούν τα κύτταρά μας και το γενετικό μας υλικό, έτσι ώστε να προσαρμόσουμε τις θεραπείες, αναπροσαρμόζοντας όσα δεν λειτουργούν ωφέλιμα για τον οργανισμό», τονίζει.
Στο «μικροσκόπιο» της ερευνητικής ομάδας μπαίνει συνολικά η πορεία της γήρανσης, καθώς ο καρκίνος είναι σε μεγάλο βαθμό συνδεδεμένος με τις μεγαλύτερες ηλικίες και τις σωρευτικές μεταλλάξεις που παρατηρούνται. «Ο κίνδυνος καρκίνου αυξάνεται με την πρόοδο της ηλικίας, όπως και ο κίνδυνος για νευροεκφυλιστικές ασθένειες. Οι μελέτες μας φιλοδοξούν να ρίξουν νέο φως και σε άλλες ασθένειες που σχετίζονται με τη γήρανση, όπως το Πάρκινσον και το Αλτσχάιμερ», λέει ο κ. Γαλανός.
Δείγματα από ασθενείς
Για να μπορέσει να μελετήσει τα γερασμένα κύτταρα η ερευνητική ομάδα πρέπει κατ’ αρχάς να τα αναγνωρίσει. Αυτό μπορεί να γίνει αναζητώντας ορισμένες πρωτεΐνες, για παράδειγμα, που λειτουργούν ως βιοδείκτες. «Βαδίζουμε σε αχαρτογράφητα νερά και σε μη ανοιγμένα ακόμη μοριακά μονοπάτια. Προγραμματίζουμε ένα συνολικό σάρωμα του ανθρώπινου γονιδιώματος για να δούμε ποια γονίδια σχετίζονται με την ενεργοποίηση των “ζόμπι” κυττάρων. Επίσης, καθώς το πανεπιστήμιο SDU στο Οντένσε της Δανίας έχει σύμβαση με το πανεπιστημιακό νοσοκομείο θα μπορούμε να πάρουμε δείγματα από ασθενείς με καρκίνο του πνεύμονα, για να δούμε τις συσχετίσεις».
Η φιλοδοξία του Π. Γαλανού είναι μετά την πενταετή έρευνα να έχει γίνει ένα ακόμη σημαντικό βήμα στην κατανόηση των περίπλοκων διεργασιών γύρω από τη γήρανση των κυττάρων, με τρόπο που να συμβάλλει στη δημιουργία πιο αποτελεσματικών και εξειδικευμένων θεραπειών για τον καρκίνο.
