Ξεχειλισμένους κάδους απορριμμάτων, βρώμικα πεζοδρόμια και μουντζούρες σε τοίχους κεντρικών δρόμων αντιμετωπίζουν οι κάτοικοι αλλά και οι επισκέπτες της Αθήνας τους τελευταίους μήνες. Ο ίδιος ο δήμαρχος Χάρης Δούκας στο τέλος του καλοκαιριού έκανε λόγο για «αδιέξοδο στο θέμα των απορριμμάτων». Κάτοικοι, επαγγελματίες και στελέχη της τοπικής αυτοδιοίκησης που έχουν εμπλακεί στον τομέα της καθαριότητας μιλούν στην «Κ» για «έλλειψη σχεδίου» όσον αφορά την αποκομιδή, ενώ η νυν αντιδήμαρχος για την καθαριότητα εμφανίζεται αισιόδοξη, καθώς από την αρχή του νέου έτους, στον δήμο θα ενταχθούν 370 επιπλέον συμβασιούχοι.
«Η βρωμιά έχει μπει στους πόρους της πόλης»
Της Τάνιας Γεωργιοπούλου
Δύο μήνες μετά την επίσημη δήλωση του δημάρχου Αθηναίων Χάρη ∆ούκα ότι βρίσκεται σε αδιέξοδο σε σχέση με τα απορρίμματα στην Αθήνα, τα βουνά σκουπιδιών δίπλα σε ξεχειλισμένους κάδους παραμένουν καθημερινή εικόνα σε πολλά κεντρικά σημεία της πόλης. Οπως καταγγέλλουν πολίτες και καταστηματάρχες, η πόλη της Αθήνας είναι τους τελευταίους μήνες πιο βρώμικη από ό,τι την τελευταία δεκαετία. «Η Αθήνα είναι μια πολύ δύσκολη πόλη με πολλές “φυλές” και διαφορετικές χρήσεις. Υπάρχει κατανόηση των δυσκολιών, αλλά πλέον η αίσθηση της βρωμιάς έχει μπει στους πόρους της πόλης. Τα πεζοδρόμια έχουν λεκέδες από τις σακούλες απορριμμάτων που στάζουν, οι κάδοι είναι μονίμως γεμάτοι και τα πεζοδρόμια στο κέντρο μοιάζει να έχουν γλίτσα. Σαν να έχουν πιάσει μάκα», λέει κάτοικος της περιοχής του Παγκρατίου.
«Παρασκευή και Σάββατο βράδυ βγαίνουν τα πλυστικά μηχανήματα στους πεζόδρομους. Πώς θα δουλέψουμε;», λέει εργαζόμενος σε εστιατόριο με τραπέζια σε πεζοδρόμιο.
Ιδιοκτήτης μαγαζιού εστίασης στο ιστορικό κέντρο τονίζει ότι τους τελευταίους μήνες μοιάζει σαν να μην υπάρχει κάποιο σχέδιο σε σχέση με τα σκουπίδια. «Στο κέντρο ξέραμε ότι θα πρέπει να βγάζουμε τα σκουπίδια συγκεκριμένη ώρα. Υπήρχαν και ώρες που απαγορευόταν να βγάζεις τα σκουπίδια, αλλιώς πλήρωνες πρόστιμο, σταθερά υπήρχε υπάλληλος που σου έκοβε κλήση». Εργαζόμενος σε εστιατόριο που έχει τραπεζάκια σε πεζοδρόμιο εξηγεί ότι «ο δήμος έπλενε τα πεζοδρόμια μετά τη 1 τη νύχτα. Τώρα Παρασκευή και Σάββατο το βράδυ βγαίνουν τα πλυστικά μηχανήματα στους πεζόδρομους. Πώς θα δουλέψουμε;», αναρωτιέται. Η Β.Ι. κατοικεί στο Κουκάκι και επειδή έχει σκύλο καθημερινά βολτάρει στο κέντρο. Συναντάει πρωί – βράδυ ξεχειλισμένους με σκουπίδια κάδους. Στην οδό Ευριπίδου οι καταστηματάρχες που είχαν κλειδί του κάδου και έριχναν τα βιοαπόβλητα, ξαφνικά έχασαν τον κάδο που μετακινήθηκε πιθανότατα από κάποιους εργάτες, χωρίς όμως να υπάρξει μέριμνα για να επιστρέψει στη θέση του. Σε μια προσπάθεια να άρει το αδιέξοδο, ο δήμαρχος Αθηναίων Χάρης Δούκας στο τέλος Αυγούστου εξήγγειλε «πρωτοβουλίες και δράσεις για μια καθαρή Αθήνα».
Οκτώ μήνες μετά την ανάληψη της θητείας του ανακοίνωσε τη δημιουργία ομάδων ελέγχου καθαριότητας, από τις αρχές Σεπτεμβρίου, για την καταγραφή παραβάσεων και προστίμων, όπως επίσης και την τοποθέτηση επιπλέον κάδων στα δύσκολα σημεία, τη λειτουργία του σταθμού μεταφόρτωσης, την εγκατάσταση 62 συστημάτων βυθιζόμενων κάδων, τη δημιουργία νέας ψηφιακής εφαρμογής για την ενημέρωση των πολιτών για τα ωράρια αποκομιδής και δράσεις καθαριότητας έξι φορές την εβδομάδα σε όλες τις γειτονιές της πόλης. Σε όσα ανακοινώθηκαν δεν υπάρχουν καινοτομίες, αλλά μέτρα που έχουν εφαρμοστεί και στο παρελθόν από τις προηγούμενες δημοτικές αρχές με μικρότερη ή και μεγαλύτερη επιτυχία. Χρειάστηκε να περάσουν δέκα μήνες για να γίνουν κινήσεις προς την άρση του αδιεξόδου στην οποία έχει περιέλθει ο Δήμος Αθηναίων όσον αφορά την αποκομιδή των απορριμμάτων και τη διαχείριση της καθαριότητας.
Προηγούμενοι αντιδήμαρχοι καθαριότητας λένε στην «Κ» ότι πιθανότατα βρίσκεται η πόλη σε αυτή την κατάσταση γιατί ο δήμαρχος ήθελε να τα αλλάξει όλα. Το αποτέλεσμα είναι αυτό που βλέπουν οι πολίτες. Ελλειψη σχεδίου και αναποτελεσματικότητα. «Σε κρίσιμους τομείς ό,τι βρίσκει μια δημοτική αρχή από την προηγούμενη καλό είναι να το αξιοποιεί και να προσθέτει και τις δικές της πρωτοβουλίες. Εμείς χρησιμοποιήσαμε κινητό σταθμό μεταφόρτωσης –γιατί δεν υπήρχε τότε ο Σταθμός Μεταφόρτωσης Απορριμμάτων (ΣΜΑ) στον Ελαιώνα– ώστε να μπορέσουμε να κάνουμε διπλά δρομολόγια και να μη χρειάζεται ένα απορριμματοφόρο να πηγαίνει στη Φυλή για να ρίχνει τα σκουπίδια», σχολιάζει στην «Κ» ο πρώην αντιδήμαρχος καθαριότητας, Ανδρέας Βαρελάς. Η λειτουργία σταθμού μεταφόρτωσης επιτρέπει στα απορριμματοφόρα να αδειάζουν τα σκουπίδια στον σταθμό και να μην κάνουν μεγάλες αποστάσεις, ώστε να ξαναμπαίνουν άμεσα στη διαδικασία της αποκομιδής μέσα στην πόλη. «Ο ΣΜΑ που φτιάχτηκε από τη διοίκηση Μπακογιάννη παρέμεινε για 10 μήνες σε δοκιμαστική λειτουργία από τη νέα διοίκηση και έτσι για όλο αυτό το χρονικό διάστημα δεν μπορούσαν να αυξηθούν τα δρομολόγια των υπαρχόντων απορριμματοφόρων», προσθέτει ο κ. Βαρελάς.
Ο πρώην αντιδήμαρχος εξηγεί ότι η παρούσα δημοτική αρχή απέφυγε –για ιδεολογικούς λόγους– να κάνει συμβάσεις με ιδιώτες, αλλά την ίδια στιγμή πολλές δράσεις δεν μπορούσαν να γίνουν από τη διεύθυνση καθαριότητας του δήμου, όπως για παράδειγμα οι δράσεις καθαρισμών γκράφιτι. Στην έλλειψη σχεδιασμού αποδίδει και ο πρώην αντιδήμαρχος καθαριότητας Νίκος Αβραμίδης (δημαρχία Κώστα Μπακογιάννη) τη διόγκωση των προβλημάτων στην αποκομιδή των απορριμμάτων στην Αθήνα. «Μοίρασαν, για παράδειγμα, καφέ κάδους στις γειτονιές για να ενισχυθεί το πρόγραμμα της κομποστοποίησης, όμως τα μεγάλα απορριμματοφόρα που υπάρχουν γι’ αυτά τα απόβλητα δεν χωράνε να περάσουν από τους δρόμους της γειτονιάς», εξηγεί. Οσον αφορά την αύξηση του όγκου των απορριμμάτων λόγω του τουρισμού και την παράλληλη μείωση του προσωπικού καθαριότητας στον δήμο, την οποία αναφέρει η παρούσα δημοτική αρχή, ο κ. Αβραμίδης τονίζει ότι «σύμφωνα με τα στοιχεία του ΕΔΣΝΑ (Ειδικός Διαβαθμιδικός Σύνδεσμος Νομού Αττικής, οργανισμός υπεύθυνος για τη διαχείριση των απορριμμάτων στην Αττική) οι ποσότητες απορριμμάτων που ο Δήμος Αθηναίων απορρίπτει στον ΧΥΤΑ Φυλής αυξήθηκαν φέτος κατά 4%. «Επίσης, το 2023-2024 έφυγαν από τον Δήμο Αθηναίων μόνο 13 άτομα λόγω συνταξιοδότησης», επισημαίνει.
Διαγωνισμός και ενημέρωση
Τι απαντάει σε όλα αυτά η νυν αντιδήμαρχος καθαριότητας; Οσον αφορά τον ΣΜΑ Ελαιώνα, η Ρωξάνη Μπέη εξηγεί ότι δεν ήταν λειτουργικός και χρειαζόταν αναδιαμόρφωση, γι’ αυτό και δεν χρησιμοποιήθηκε από την αρχή της θητείας του κ. ∆ούκα. Επίσης προσθέτει ότι ο ∆ήμος Αθηναίων σύντομα θα προκηρύξει διαγωνισμό ώστε να συνεργαστεί με ιδιώτη και να αυξήσει τις δράσεις αντιγκράφιτι. Η κ. Μπέη εμφανίζεται αισιόδοξη όσον αφορά τη βελτίωση της κατάστασης στη διαχείριση των απορριμμάτων της πόλης από την αρχή του νέου έτους, οπότε στη δύναμη καθαριότητας του ∆ήμου Αθηναίων θα ενταχθούν και επιπλέον 370 συμβασιούχοι. Τονίζει επίσης ότι χρειάζεται στρατηγική ευρύτερης ενημέρωσης των πολιτών σε σχέση με τους κανόνες που ισχύουν. «Η πόλη δεν έχει κανόνες, ο τρόπος που πρέπει να λειτουργεί δεν έχει εμπεδωθεί από τους πολίτες. Για παράδειγμα δεν γνωρίζουν ότι οι σακούλες με τα σκουπίδια δεν πρέπει να ζυγίζουν πάνω από δέκα κιλά, έτσι ώστε να μη χρειάζεται να τις σέρνουμε στον δρόμο και να λερώνουμε».
Υπό διαρκή «επιτήρηση» οι φορείς διαχείρισης των δήμων
Του Γιώργου Λιάλιου
Αλλάζει και πάλι το τοπίο της διαχείρισης απορριμμάτων στη χώρα μας, με την ελπίδα καλύτερων αποτελεσμάτων. Οι φορείς διαχείρισης στερεών αποβλήτων των δήμων (ΦΟ∆ΣΑ) συγχωνεύονται από 26 σε 14, δηλαδή ένας ανά περιφέρεια πλην της Κρήτης. Περαιτέρω, οι ΦΟ∆ΣΑ θα ελέγχονται ως προς την ικανότητά τους και την οικονομική βιωσιμότητά τους από ρυθμιστική αρχή. Το ερώτημα βέβαια είναι σε τι θα εξυπηρετήσει η συνεχής «συγκέντρωση», με δεδομένο ότι σοβαρά δομικά προβλήματα, όπως η έλλειψη προσωπικού, αντιμετωπίζονται με ημίμετρα.
Τις συγχωνεύσεις προβλέπει σχέδιο νόμου του υπ. Περιβάλλοντος, που βρίσκεται αυτές τις ημέρες στη Βουλή. Θα απομείνει ένας φορέας για τη διαχείριση απορριμμάτων στο Βόρειο Αιγαίο (με τη συγχώνευση των φορέων Λέσβου και Χίου), ένας στη Δυτική Ελλάδα (με τη συγχώνευση των φορέων Ηλείας και Αχαΐας), ένας στη Θεσσαλία (με τη συγχώνευση των φορέων Λάρισας και Μαγνησίας) και ένας για τα… δύο τρίτα της Κρήτης (Ηράκλειο, Ρέθυμνο και Λασίθι, με τη συγχώνευση υφιστάμενων φορέων), καθώς στα Χανιά παραμένει ως έχει. Το σχέδιο νόμου προβλέπει την προσωρινή στελέχωση των ΦΟΔΣΑ Βορείου Αιγαίου, Δυτικής Ελλάδας αλλά και Ηπείρου και Πελοποννήσου (όπου η διαχείριση των απορριμμάτων έχει εδώ και χρόνια δοθεί σε ιδιώτη) με προσωπικό με διετείς συμβάσεις. Το υπ. Εσωτερικών δεν επιτρέπει στους ΦΟΔΣΑ να προσλάβουν προσωπικό, παρότι πρόκειται για ανταποδοτικούς οργανισμούς, δηλαδή δεν επιβαρύνουν το κράτος με τη λειτουργία τους.
Συγχωνεύονται από 26 σε 14, δηλαδή περίπου ένας ανά περιφέρεια – Οι προωθούμενες αλλαγές συμπίπτουν με την αναθεώρηση των όρων χρηματοδότησης έργων από την Ε.Ε.
Μετά τις συγχωνεύσεις έρχεται η αξιολόγηση. Η Ρυθμιστική Αρχή Αποβλήτων, Ενέργειας και Υδάτων (ΡΑΑΕΥ) ανέλαβε πριν από λίγες ημέρες και επισήμως την αρμοδιότητα για απορρίμματα και νερά. Η Αρχή δεν έχει μόνο γνωμοδοτικές αρμοδιότητες αλλά και εποπτικές, καθώς η νομοθεσία της έδωσε την αρμοδιότητα να ελέγχει την αποτελεσματική και οικονομικά βιώσιμη διαχείριση των απορριμμάτων από τους ΦΟΔΣΑ. Επίσης, να ορίζει τα ελάχιστα επίπεδα ποιότητας για τις υπηρεσίες διαχείρισης απορριμμάτων, να αποφασίζει για τη διαχειριστική επάρκεια των ΦΟΣΔΑ και να επιβάλλει πρόστιμα όπου χρειαστεί. Στο πλαίσιο αυτό, ο Κωνσταντίνος Αραβώσης, καθηγητής του ΕΜΠ και νέος επικεφαλής του κλάδου απορριμμάτων της ΡΑΑΕΥ, ανακοίνωσε προ ημερών ότι η Αρχή θα ξεκινήσει διαδικασίες για την πιστοποίηση των ΦΟΔΣΑ. «Μέχρι το τέλος του έτους θα συγκεντρώσουμε στοιχεία από τους φορείς και όσους έχουν τα εχέγγυα θα τους πιστοποιήσουμε απευθείας. Μέχρι τον Δεκέμβριο θα ολοκληρώσουμε μια επισκόπηση της κατάστασης, η οποία θα περιλαμβάνει την οικονομική βιωσιμότητα των φορέων, τη μελλοντική βιωσιμότητά τους με βάση το επενδυτικό τους σχέδιο, την επάρκειά τους σε προσωπικό και άλλους ποιοτικούς και ποσοτικούς δείκτες», λέει στην «Κ» ο κ. Αραβώσης. «Στόχος είναι να γνωρίζουμε πόσο κοστίζει η διαχείριση απορριμμάτων σε κάθε στάδιο. Σήμερα υπάρχουν δήμοι που δεν γνωρίζουν πόσο τους κοστίζει η συλλογή και μεταφορά. Παράλληλα θέλουμε να δημιουργηθεί μια πλατφόρμα όπου θα ανεβαίνουν όλα τα στοιχεία ώστε να υπάρχει διαφάνεια».
Οι δήμοι παρακολουθούν με επιφυλακτικότητα τις αλλαγές, οι οποίες συμπίπτουν και με την αναθεώρηση των όρων χρηματοδότησης έργων διαχείρισης απορριμμάτων από την Ε.Ε. «Ολο το μέλλον της διαχείρισης απορριμμάτων θα κριθεί τους επόμενους μήνες. Από τη μια πλευρά προωθείται η συγχώνευση των ΦΟ∆ΣΑ και από την άλλη ολοκληρώνονται οι συζητήσεις του ελληνικού κράτους με τις ευρωπαϊκές αρχές για τους όρους χρηματοδότησης στο νέο ΕΣΠΑ», λέει ο Παναγιώτης Σημανδηράκης, πρόεδρος του δικτύου ΦΟ∆ΣΑ και δήμαρχος Χανίων. «Οι πληροφορίες που έχουμε μέχρι στιγμής είναι ότι το “πακέτο” για την Ελλάδα θα είναι 796 εκατ. ευρώ και η Ε.Ε. θα χρηματοδοτεί το 60% των έργων ή το 85% αν επιτευχθούν συγκεκριμένοι στόχοι». Οσον αφορά τον ρόλο της ΡΑΑΕΥ, οι δήμοι αναμένουν να δουν με ποιο τρόπο θα προσεγγίσει τις αρμοδιότητές της. «Πρέπει όντως η πραγματική κατάσταση να αποτυπωθεί», λέει ο κ. Σημανδηράκης. «Υπάρχουν φορείς με 2-3 άτομα που καλούνται να υλοποιήσουν επενδύσεις 50 ή 100 εκατ. ευρώ. Και το υπουργείο Εσωτερικών δεν αφήνει τους ΦΟ∆ΣΑ να προσλάβουν, παρότι δεν θα επιβαρυνθεί το κράτος. Ομως δεν μπορεί να έρθει εκ των υστέρων η πολιτεία σε αποδεκατισμένους φορείς και να πει “δεν κάνετε τη δουλειά σας σωστά”».
Ενα άλλο σημείο σύγκρουσης με την πολιτεία είναι το «τέλος ταφής» (35 ευρώ/τόνο σκουπιδιών που θάβονται στους ΧΥΤΑ). «Το ποσό αυτό είναι ιδιαίτερα σημαντικό για όλους τους δήμους. Για τον ∆ήμο Χανίων, που έχει ένα οργανωμένο σύστημα διαχείρισης απορριμμάτων, θα φθάσει φέτος στα 4 εκατ. ευρώ. Φανταστείτε λοιπόν για δήμους που δεν διαθέτουν ανάλογες υποδομές και με ευθύνη της πολιτείας. Και τα ερωτήματά μας είναι πολλά: πώς θα αξιοποιηθούν αυτά τα χρήματα; Πώς θα επιστραφούν στους δήμους ως επενδυτικά προγράμματα; Η κατάσταση είναι θολή. Η ΚΕ∆Ε, επειδή η απόφαση για το τέλος ταφής πάσχει νομικά, προσέφυγε στο ΣτΕ. Τι έκανε το ΥΠΕΝ, που υποτίθεται ότι θέσπισε το τέλος ταφής στο πλαίσιο μιας ολοκληρωμένης πολιτικής; Εχει ήδη ζητήσει αναβολή δύο φορές. Ως αποτέλεσμα όλοι οι δήμοι πληρώσαμε το τέλος ταφής και θα πρέπει πλέον να το μετακυλίσουμε στα δημοτικά τέλη».
