Είναι φαύλος κύκλος. Ο Φουάντ Σαλέμ μετανάστευσε στην Ελλάδα από την Αίγυπτο με βίζα το 1995, σε ηλικία 14 ετών. Φοίτησε στο Γυμνάσιο και στο Λύκειο, σπούδασε, αλλά κάθε τόσο, όποτε φτάνει η ώρα της ανανέωσης των εγγράφων του, μια νέα γραφειοκρατική αγκύλωση του δημιουργεί την αίσθηση ότι είναι «κατώτερος πολίτης».
Χιλιάδες άνθρωποι είναι «εγκλωβισμένοι» καθώς μπορεί να μεσολαβήσουν μήνες ή χρόνια μέχρι την εξέταση του αιτήματος.
Η άδεια διαμονής του έληγε τον Ιούνιο του 2023. Ακολουθώντας όσα προβλέπονται υπέβαλε την αίτηση ανανέωσης δύο μήνες νωρίτερα. «Υποτίθεται ότι σε τρεις ή έξι μήνες θα λάμβανα απάντηση. Ακόμη παλεύω να την πάρω», λέει στην «Κ». Ενδεχομένως, όταν κάποια στιγμή διευθετηθεί η εκκρεμούσα υπόθεσή του, να του δοθεί μια διετής άδεια που θα έχει πλέον λήξει, ή να πρέπει ξανά σε πολύ σύντομο διάστημα να καταθέσει νέα αίτηση. Οσο παράδοξο κι αν είναι, ο χρόνος ισχύος της ανανέωσης υπολογίζεται από την ημερομηνία λήξης της προηγούμενης άδειας, παρότι μπορεί να μεσολαβήσουν μήνες ή χρόνια μέχρι την εξέταση κάποιου αιτήματος.
Το πρόβλημα αφορά πολλούς. Σύμφωνα με τα στατιστικά στοιχεία του υπουργείου Μετανάστευσης και Ασύλου, τον Σεπτέμβριο εκκρεμούσαν 272.930 αιτήσεις για χορήγηση και ανανέωση αδειών διαμονής σε όλη την Ελλάδα. Η αύξηση των εκκρεμοτήτων από τον Σεπτέμβριο του 2023 ώς τον Σεπτέμβριο του 2024 ανέρχεται στο 12%, ενώ το 75% των υποθέσεων αφορά την Αποκεντρωμένη Διεύθυνση Αττικής. Χιλιάδες άνθρωποι περιμένουν εδώ και χρόνια μια απάντηση. Από τα διαθέσιμα στοιχεία φαίνεται ότι 90.139 από αυτές τις αιτήσεις κατατέθηκαν το 2023 και 31.947 το 2022. Υπάρχουν και άλλες, από προηγούμενα χρόνια. Μέσα στο τρέχον έτος κατατέθηκαν 51.489 αιτήσεις αδειών διαμονής για λόγους απασχόλησης, ενώ μεγάλος αριθμός υποθέσεων αφορά και συζύγους Ελλήνων πολιτών.
«Εχοντας λάβει μόνο τη βεβαίωση της κατάθεσης αιτήματος δεν μπορούν να ταξιδέψουν αλλού, παρά μόνο στη χώρα καταγωγής τους. Εάν η πατρίδα τους δεν έχει προξενική αρχή στην Ελλάδα, αλλά για παράδειγμα στην Ιταλία, δεν μπορούν να μεταβούν εκεί για να ανανεώσουν το διαβατήριό τους», επισημαίνει η δικηγόρος Μαριτίνα Δημητρέλη, νομική σύμβουλος της μη κυβερνητικής οργάνωσης Generation 2.0 RED, η οποία παρακολουθεί αντίστοιχες υποθέσεις.
Υποστελέχωση
Οπως εξηγεί η κ. Δημητρέλη, τα τελευταία χρόνια οι αιτήσεις στις αρμόδιες διευθύνσεις των Αποκεντρωμένων Διοικήσεων γίνονται ηλεκτρονικά, χωρίς φυσική παρουσία. Η ψηφιοποίηση μπορεί να έλυσε το πρόβλημα των πολύωρων και συχνά μάταιων αναμονών έξω από τις υπηρεσίες, δεν συνοδεύτηκε όμως και από αύξηση του προσωπικού. Οι υπάρχοντες υπάλληλοι δεν επαρκούν για να καλύψουν τον όγκο των εγγράφων που φτάνουν στα γραφεία τους.
Ο Γαβριήλ Ιωαννίδης, πρόεδρος της Ομοσπονδίας Συλλόγων Εργαζομένων Αποκεντρωμένων Διοικήσεων Ελλάδας, περιγράφει αναλυτικά τις παθογένειες και τονίζει ότι με τις υπάρχουσες συνθήκες οι αριθμοί δεν βγαίνουν. «Είμαστε σε όλη τη χώρα λιγότεροι από 350 μόνιμοι υπάλληλοι και 150 συμβασιούχοι. Τώρα στην Αττική χειριζόμαστε υποθέσεις από τα τέλη του 2022 και τις αρχές του 2023», λέει. Είναι σε εξέλιξη η διαδικασία προκήρυξης διεθνούς διαγωνισμού για 305 συμβασιούχους σε όλη την Ελλάδα, όμως αναμένεται να περάσουν μήνες μέχρι να ολοκληρωθεί και να βρεθούν στα πόστα τους.
Αφετηρία της μεγάλης συσσώρευσης αιτημάτων ήταν η περίοδος της πανδημίας COVID-19 το 2020. Οπως εξηγεί ο κ. Ιωαννίδης, σε όλες εκείνες τις υποθέσεις προστέθηκαν έπειτα νέες, ενώ παράλληλα το προσωπικό μειώθηκε. Από τους περίπου 500 οι υπάλληλοι που χειρίζονταν τις άδειες διαμονής έπεσαν κάτω από τους 350, επιλέγοντας σε αρκετές περιπτώσεις μέσω της μετάταξης καλύτερα αμειβόμενες υπηρεσίες. «Η ηλεκτρονική κατάθεση των εγγράφων είναι πρόοδος, μια κίνηση εκσυγχρονισμού. Αλλά η μετάβαση ήταν ατελής», αναφέρει ο κ. Ιωαννίδης, τονίζοντας ότι έπρεπε να συνοδευτεί και με αύξηση του προσωπικού.
Οπως προσθέτει ο ίδιος, ακόμη παρατηρούνται προβλήματα διασύνδεσης με άλλους φορείς. Φέρνει ως παράδειγμα το ζήτημα ελέγχου των αφίξεων και αναχωρήσεων από τη χώρα κάποιου αιτούντος, απαραίτητη προϋπόθεση για να διαπιστωθεί εάν κάποιος πληροί τις προϋποθέσεις. Για να προχωρήσουν σε σχετικό έλεγχο πρέπει να απευθυνθούν στις αστυνομικές αρχές και να περιμένουν από δέκα ημέρες έως και πάνω από μήνα για μια απάντηση. Αντιστοίχως σε ορισμένες περιπτώσεις πρέπει να ζητήσουν πληροφόρηση και από τις δικαστικές αρχές και αυτό συνεπάγεται νέες καθυστερήσεις.
Οι επιπτώσεις δεν περιορίζονται μόνο στην αδυναμία ταξιδιού σε άλλες χώρες. Ο κ. Σαλέμ εργάζεται ως τραπεζοκόμος σε μεγάλη κλινική της Αθήνας και χωρίς άδεια διαμονής στα χέρια του αντιμετώπισε στην αρχή προβλήματα με τη μισθοδοσία του μέσω της τράπεζας. Σε κάθε νέα συναλλαγή του με κάποια δημόσια υπηρεσία θα χρειαστεί ξανά και ξανά να εξηγήσει, ίσως και να τσακωθεί, μέχρι να βρει το δίκιο του. Παρότι θα πρέπει να εξυπηρετείται με τη βεβαίωση υποβολής αιτήματος που έχει λάβει, η αντιμετώπιση που έχει, αλλάζει ανάλογα με ποιον υπάλληλο θα συναντήσει σε κάποιο γκισέ. «Είναι ταλαιπωρία, είναι απάνθρωπο», λέει.
