Πόσες παιδικές χαρές έχει ο δήμος στον οποίο κατοικείτε; Πόσα σχολεία λειτουργούν στην περιοχή σας; Τα σκουπίδια που ρίχνετε στον κάδο ανακύκλωσης ανακυκλώνονται πραγματικά ή καταλήγουν στη χωματερή; Είναι ακριβά τα δημοτικά τέλη στον δήμο σας σε σχέση με άλλους; Ποια είναι τα έσοδα και κυρίως ποια είναι τα έξοδά του; Υπάρχει προοπτική να βελτιωθούν οι προσφερόμενες υπηρεσίες;
Σε αυτά και πολλά ακόμη ερωτήματα των πολιτών θα απαντάει η πλατφόρμα http://deiktesota.gov.gr που αναμένεται να ανέβει στο gov.gr μέσα στον Νοέμβριο και οργανώνεται από το υπουργείο Εσωτερικών σε συνεργασία με το υπουργείο Ψηφιακής Διακυβέρνησης.
Πρόκειται για ένα εργαλείο λογοδοσίας, αλλά και χάραξης πολιτικής, το οποίο έχει θεσμοθετηθεί πριν από έναν χρόνο και αφορά τη συλλογή και υποβολή συγκεκριμένων στοιχείων για τους οργανισμούς τοπικής αυτοδιοίκησης προς το υπουργείο Εσωτερικών, έτσι ώστε να καταγραφούν οι ανάγκες, να περιοριστεί η σπατάλη και η κακοδιαχείριση, αλλά και να αξιολογηθούν οι επιδόσεις των ΟΤΑ, οι οποίοι χρηματοδοτούνται από το κράτος.
Πρόθεση του υπουργού Εσωτερικών Θόδωρου Λιβάνιου, ο οποίος από τη θέση του αναπληρωτή υπουργού είχε υπογράψει την απόφαση τον περασμένο Δεκέμβριο, είναι η σχετική πλατφόρμα να είναι ανοιχτή προς τους πολίτες έτσι ώστε να υπάρχει έλεγχος και από κάτω προς τα πάνω.
Διαφάνεια και συμμετοχή
«Για τις βόρειες χώρες η πολιτική των ανοιχτών δεδομένων όσον αφορά τα οικονομικά στοιχεία των δημοσίων οργανισμών και των ΟΤΑ είναι μια συνήθης τακτική. Οι πολιτικοί θέλουν να γνωρίζουν οι πολίτες τι κονδύλια υπάρχουν διαθέσιμα και τους προσκαλούν να συμμετέχουν στην απόφαση και άρα και στην ευθύνη. Συναποφασίζουν. Μπορεί, για παράδειγμα, να πει ο δήμαρχος υπάρχει Χ ποσό χρημάτων. Χρειαζόμαστε να φτιαχτεί η πλατεία, αλλά και να ανακαινιστεί το σχολείο, αλλά δεν έχουμε τα χρήματα και για τα δύο. Αποφασίστε τι θέλετε», λέει στην «Κ» ο Νικόλαος Χλέπας, καθηγητής Διοικητικής Επιστήμης και Δημοσίου Δικαίου στο ΕΚΠΑ με ειδίκευση στην περιφερειακή διοίκηση και αυτοδιοίκηση. «Στην Ελλάδα όμως είμαστε μακριά από αυτή την πρακτική, δεν έχουμε κουλτούρα διαφάνειας – αν και η «Διαύγεια» έχει βελτιώσει πάρα πολύ τα δεδομένα. Συνήθως οι πολιτικοί αποφασίζουν μόνοι τους με τα δικά τους κριτήρια, με ό,τι κι αν σημαίνει αυτό», συμπληρώνει.
Οι ΟΤΑ έχουν την υποχρέωση να αναρτούν στις ιστοσελίδες τους προϋπολογισμούς και ισολογισμούς, αλλά και άλλες πληροφορίες σε σχέση με τις υποδομές και τις παροχές τους. Ομως, όπως επισημαίνουν κύκλοι της αυτοδιοίκησης, λιγότεροι από δέκα δήμοι αναρτούν αυτά τα στοιχεία ώστε να πληροφορούν τους δημότες τους. Παράλληλα, πολλά δεδομένα, κυρίως οικονομικά, τυπικά θα πρέπει να αποστέλλονται στο Παρατηρητήριο των ΟΤΑ, υπηρεσία που λειτουργεί στο υπουργείο Εσωτερικών γι’ αυτόν τον σκοπό. Ομως, μετά την εποχή των μνημονίων φαίνεται ότι η διαδικασία ελέγχου κάπως ατόνησε.
Πηγές από το υπουργείο Εσωτερικών ανέφεραν στην «Κ» ότι υπάρχουν στοιχεία διασκορπισμένα σε διάφορα μητρώα, με αποτέλεσμα να μην μπορούν τελικά να χρησιμοποιηθούν για να εξαχθούν συμπεράσματα τα οποία θα βοηθήσουν στη χάραξη πολιτικής. «Το αν χρωστάει ένας δήμος είναι ένα θέμα. Αλλά από την άλλη, είναι πολύ σημαντικό να γνωρίζεις το ύψος των οφειλών του, τι του οφείλεται και ποιες είναι οι δυνατότητες είσπραξης», υπογραμμίζουν οι ίδιες πηγές.
Η αρμόδια διεύθυνση του υπουργείου Εσωτερικών συλλέγει όσα από αυτά τα στοιχεία υπάρχουν ήδη στα δημόσια ψηφιακά μητρώα που έχουν δημιουργηθεί. Τα υπόλοιπα θα πρέπει να τα συμπληρώσουν οι δήμοι σε συγκεκριμένες προθεσμίες μόλις ξεκινήσει η λειτουργία της πλατφόρμας και να τα επικαιροποιούν σε τακτά χρονικά διαστήματα.
Το νέο ψηφιακό εργαλείο θα βοηθήσει να καταγραφούν οι ανάγκες κάθε δήμου ξεχωριστά, να περιοριστεί η σπατάλη και να αξιολογηθούν οι επιδόσεις των ΟΤΑ.
Πρακτικά, ο πολίτης αλλά και το κράτος θα μπορεί να έχει μπροστά του πολλά και σημαντικά στοιχεία σε σχέση με το προφίλ του δήμου του ή κάποιου άλλου δήμου που τον ενδιαφέρει: πόσοι είναι οι κάτοικοί του και ποια είναι η ηλικία τους; Πόσοι από αυτούς βρίσκονται σε σχολική ηλικία; Εχει παιδικές χαρές και πόσες; Πόσοι γεννήθηκαν και πόσοι πέθαναν στον κάθε δήμο τον τελευταίο χρόνο; Πόσο είναι το οδικό του δίκτυο και σε τι κατάσταση βρίσκεται; Εχει ποδηλατόδρομο; Εχει κτίρια κλειστά τα οποία θα μπορούσαν να αξιοποιηθούν με κάποιον τρόπο; Πόσα σκουπίδια παράγουν οι δημότες του κάθε δήμου; Πόσες επιχειρήσεις και τι είδους λειτουργούν στα όρια της περιοχής του;
Ο κατάλογος των δεδομένων που θα μπορούν να αντληθούν είναι πολύ μεγάλος και με την κατάλληλη επεξεργασία πολύ χρήσιμος, για να ληφθούν αποφάσεις όσον αφορά τη χρηματοδότηση, τις υποδομές, αλλά και τις πολιτικές που χρειάζεται να εφαρμοστούν. Οι δείκτες αποδοτικότητας αφορούν κυρίως τα στοιχεία ανά δημότη, π.χ. όγκος απορριμμάτων ανά κάτοικο.
Προβλέπεται ότι θα θεσμοθετηθούν χρηματικά βραβεία για την επίτευξη συγκεκριμένων στόχων.
Επιφυλάξεις
Αρκετοί από τους δήμους με τους οποίους επικοινώνησε η «Κ» σημείωσαν ότι το θέμα των δεικτών θα πρέπει να διαχωριστεί ανάλογα με το μέγεθος και την τοποθεσία των δήμων. Ο Ηλίας Αποστολόπουλος, μέλος του διοικητικού συμβουλίου της Κεντρικής Ενωσης Δήμων Ελλάδος (ΚΕΔΕ, δήμαρχος Παπάγου – Χολαργού) τονίζει ότι οι μικροί δήμοι δεν διαθέτουν το προσωπικό που απαιτείται για να συλλέγουν και να αποστέλλουν τα στοιχεία που ζητούνται.
Την ίδια στιγμή ο α΄ αντιπρόεδρος της ΚΕΔΕ Γρηγόρης Κωνσταντέλλος (δήμαρχος Βάρης – Βούλας – Βουλιαγμένης) τονίζει ότι οι αριθμοί απεικονίζουν μόνο μια πλευρά ενός θέματος. «Στον δήμο μας ξοδεύουμε περίπου 350.000 ευρώ τον χρόνο για τα αδέσποτα. Εχουμε στειρώσει 12.500 γάτες. Η χρηματοδότηση που έχουμε για τα αδέσποτα από το υπουργείο είναι 12.000-15.000 ευρώ. Για να βρούμε αυτά τα χρήματα σημαίνει ότι δεν κάνουμε κάτι άλλο, όπως π.χ. έναν παιδικό σταθμό. Τα λειτουργικά μας έξοδα έχουν ανέβει τόσο πολύ, που έχουμε αναγκαστεί να κόψουμε κοινωνικές πρόνοιες και αυτό θα μπορούσε να εκληφθεί ως αντικοινωνική προσέγγιση».
«Να μην είναι μόνο για τους ειδήμονες»
Ο κ. Νικόλαος Χλέπας, καθηγητής Διοικητικής Επιστήμης και Δημοσίου Δικαίου στο ΕΚΠΑ με ειδίκευση στην Περιφερειακή Διοίκηση και Αυτοδιοίκηση, που έχει συμμετάσχει σε ερευνητικό πρόγραμμα για το πόσο ισχυρή είναι η αυτοδιοίκηση εξετάζοντας δεδομένα σε 55 χώρες σε όλο τον κόσμο, τονίζει ότι είναι πολύ σημαντικό να συγκεντρωθούν πολλά στοιχεία που αφορούν τους δήμους σε μια πλατφόρμα. «Σίγουρα όλα αυτά τα στοιχεία είναι πολύτιμη γνώση αν θέλεις να σχεδιάσεις πολιτική και να λειτουργεί αποδοτικά η διοίκηση».
Ο καθηγητής θυμάται ότι όταν ξεκίνησε το πρόγραμμα «Βοήθεια στο σπίτι» πολλοί ήταν εκείνοι που έλεγαν ότι στην Αθήνα δεν χρειάζεται γιατί υπάρχει η στήριξη της οικογένειας. «Οταν άρχισαν να μετράνε, έπαθαν σοκ πόσοι εξαθλιωμένοι και άρρωστοι ηλικιωμένοι, κυρίως άνδρες παππούδες, έμεναν μόνοι τους. Μόνο αν μετράς καταλαβαίνεις ποια είναι η πραγματικότητα. Αλλιώς νομίζεις ότι είναι πραγματικότητα μόνο αυτό το οποίο γνωρίζεις εσύ ή συναντάς στον δρόμο σου».
Επίσης, ο κ. Χλέπας εκτιμά ότι είναι πολύ σημαντικό να έχουν οι πολίτες πρόσβαση στην πλατφόρμα, να είναι ανοιχτά τα δεδομένα για όλους, ωστόσο επισημαίνει ότι «ο τρόπος που συγκεντρώνονται αυτά τα στοιχεία δεν είναι πολύ φιλικός προς τον μέσο χρήστη. Χρειάζεται λοιπόν μια επεξεργασία για να καταλαβαίνει κάποιος πού βρίσκεται και να εντοπίζει τα θετικά και τα αρνητικά. Αλλιώς θα είναι κάτι μόνο για τους ειδήμονες –το οποίο και αυτό δεν είναι λίγο– αλλά δεν θα έχει αξία για το ευρύτερο κοινό».
Ο ίδιος επισημαίνει ωστόσο ότι θα πρέπει να δοθεί ιδιαίτερη προσοχή στα κριτήρια τα οποία θα λειτουργήσουν και τα οποία έχουν και ιδιαίτερη πολιτική βαρύτητα, αφού με βάση αυτά θα προκύπτουν οι επιδόσεις των δήμων, οι καλοί και οι κακοί ΟΤΑ.
Δίκαιη αξιολόγηση
«Πολλές χώρες έχουν δείκτες επιδόσεων και για τη δημόσια διοίκηση και για τους δήμους. Μάλιστα θα έλεγα ότι είναι πιο εύκολο να μετρήσεις τις επιδόσεις των δήμων, γιατί είναι πολύ συγκεκριμένες οι υπηρεσίες και οι υποδομές. Από την άλλη όμως η δημιουργία δεικτών είναι ευαίσθητο πολιτικά θέμα. Ενα σύστημα μέτρησης, ένας τρόπος αξιολόγησης θα παράγει και συγκεκριμένα αποτελέσματα. Ομως η σημασία κάποιων πραγμάτων σε κάθε δήμο είναι διαφορετική. Ενδεικτικά υπάρχουν δήμοι όπου η ύπαρξη μιας οργανωμένης και εξοπλισμένης υπηρεσίας πολιτικής προστασίας είναι ζήτημα ζωής και θανάτου. Για άλλους δήμους όμως δεν είναι τόσο σημαντικό, οπότε είναι λογικό να επενδύουν αλλού περισσότερα χρήματα».
