Αν στις Ηνωμένες Πολιτείες Αμερικής υπήρχε αριστοκρατία, κορωνίδα της θα ήταν η οικογένεια Κένεντι. Από τα εννιά παιδιά του Τζόζεφ και της Ρόζα Κένεντι, στη μνήμη των περισσοτέρων είναι καταγεγραμμένα τρία αγόρια: ο πρώην πρόεδρος των ΗΠΑ, Τζον, ο υποψήφιος πρόεδρος Ρόμπερτ και ο γερουσιαστής Τεντ. Οι δολοφονίες των δύο πρώτων, πολιτικών του Δημοκρατικού Κόμματος, συγκλόνισαν την Αμερική και τον κόσμο τη δεκαετία του ’60, ενώ ο τρίτος συνδέθηκε για πάντα με το τροχαίο στο Τσαπακουίντικ Αϊλαντ, στο οποίο σκοτώθηκε η τότε γραμματέας του.
Τα υπόλοιπα αδέλφια τους, εκτός των ΗΠΑ ποτέ δεν απέκτησαν φήμη. Ετσι αν κανείς γνώριζε τον Τιμ Σράιβερ χωρίς να ξέρει ότι είναι γιος της Γιουνίς Κένεντι-Σράιβερ, μπορεί να μη συνειδητοποιούσε για ποιον λόγο μοιάζει οικείος.
Η κατατομή του προσώπου του, η μύτη του, η χωρίστρα των μαλλιών του, το χαμόγελο. Η φυσιογνωμία του θυμίζει εντυπωσιακά τον αδελφό της μητέρας του, Τζον. Παρότι κατάγεται από την πολιτική αριστοκρατία των ΗΠΑ, ο Τιμ Σράιβερ είναι αφοπλιστικά ταπεινός, προσιτός και πρόσχαρος. Κάθεται δίπλα μου σε έναν από τους καναπέδες του ξενοδοχείου MET στη Θεσσαλονίκη, με το δεξί του χέρι ακουμπισμένο στην πλάτη του καναπέ και το πόδι του στο μαξιλάρι. Φοράει καρό μπλέιζερ, πουκάμισο, αθλητικά παπούτσια.
Βρίσκεται εδώ γιατί, ως πρόεδρος των Special Olympics, της μεγαλύτερης παγκόσμιας αθλητικής οργάνωσης για παιδιά και ενηλίκους με νοητική αναπηρία, είναι ο φετινός αποδέκτης του πανευρωπαϊκού βραβείου «Αυτοκράτειρα Θεοφανώ». Δεν είναι η πρώτη φορά του στην Ελλάδα – «έχω έρθει δεκάδες φορές, αγαπώ την Ελλάδα», λέει στην «Κ». Αλλά χαίρεται ιδιαίτερα για τον λόγο που βρέθηκε στη χώρα αυτή τη φορά.
«Είναι τρομερή τιμή, τσιμπάω τον εαυτό μου», δηλώνει με διάπλατο χαμόγελο. «Είναι ένα βραβείο που γιορτάζει χιλιάδες χρόνια ευρωπαϊκής ιστορίας, τα πιο σημαντικά ιδεώδη της Ελλάδας και της Ευρώπης», τονίζει, «και τώρα δίνεται στους πιο ταπεινούς και τους πιο παραμελημένους ανθρώπους που έχουν ζήσει ποτέ σε αυτή την ήπειρο». Αναφέρεται στους αθλητές των Special Olympics, στο πλαίσιο των οποίων γίνονται αγώνες σε διάφορες ηπείρους και χώρες. Η Ελλάδα τους φιλοξένησε το 2011.
Από το 1968
Από τότε που η μητέρα του ξεκίνησε τους αγώνες το 1968, πολλά έχουν αλλάξει. Για τα πρώτα 30 χρόνια, καμία χώρα εκτός των ΗΠΑ δεν ενδιαφερόταν να τους φιλοξενήσει. Οι αθλητές τους ήταν άγνωστοι – ακόμα και στις ΗΠΑ, σε στάδια 50.000 θεατών, το κοινό συχνά δεν ξεπερνούσε τους 10 ανθρώπους. Τα άτομα με νοητικές αναπηρίες δεν απασχολούσαν πολύ κόσμο.
Τώρα είναι καλύτερα. «Η υγειονομική περίθαλψη έχει βελτιώσει τις ζωές τους – έχουμε την πρώτη γενιά που μεγαλώνει, παλιά πέθαιναν αρκετά νέοι», δηλώνει. Υπάρχουν σχολεία για κόσμο με νοητικές αναπηρίες, πολλές εταιρείες τους προσλαμβάνουν. «Οπως η Κόκα-Κόλα, η Τογιότα, η United Airlines», λέει. Η πορεία αθλητών των Special Olympics πλέον καλύπτεται από κανάλια όπως το ESPN και το Eurosport. «Τα ολυμπιακά τους επιτεύγματα αναγνωρίζονται», σημειώνει.
Αλλά υπάρχει ακόμα πολύς χώρος για βελτίωση. «Βλέπουμε αποκλεισμούς από το σύστημα υγείας, την εκπαίδευση, την κοινωνία και το ανθρώπινο δυναμικό», εξηγεί. «Γονείς που παλεύουν οικονομικά να προσφέρουν στα παιδιά τους και να τα προστατεύσουν από τη γελοιοποίηση και την περιφρόνηση της κοινωνίας», δηλώνει. «Πολύ συχνά τους κοροϊδεύουν ακόμα και τους αποκαλούν χαζούς, καθυστερημένους ή ελαττωματικούς – η κληρονομιά της υποτίμησης είναι μακρά», τονίζει. Ολο και περισσότεροι άνθρωποι όμως αντιλαμβάνονται ότι η διαφορετικότητα είναι δώρο, αναφέρει, και κάθε δώρο είναι διαφορετικό.
Τα μαθήματα
Αυτή η νοοτροπία είναι στον πυρήνα των Special Olympics. «Την αριστεία δεν τη μετράμε με βάση το αποτέλεσμα αλλά την προσπάθεια. Αυτό που έχει σημασία είναι αν έκανες το καλύτερο που εσύ μπορούσες. Ηταν τρομερό μάθημα για μένα», λέει στην «Κ», ένα από τα πολλά που έχει λάβει από τους αθλητές.
Είναι ένα βραβείο που γιορτάζει χιλιάδες χρόνια ευρωπαϊκής ιστορίας, τα πιο σημαντικά ιδεώδη της Ελλάδας και της Ευρώπης και τώρα δίνεται στους πιο ταπεινούς και τους πιο παραμελημένους ανθρώπους που έχουν ζήσει ποτέ σε αυτή την ήπειρο.
Αλλα είναι η ανθεκτικότητα, η επιμονή, η εμπιστοσύνη, η ανοιχτή στάση προς τους ανθρώπους. «Φέρονται τόσο άσχημα στους αθλητές μας, αλλά εκείνοι σχεδόν πάντα τους δίνουν δεύτερη ευκαιρία», σημειώνει. Πάνω από όλα, του έχουν μάθει ότι όλοι αξίζουν να τους φέρονται με αξιοπρέπεια. «Αυτή είναι η βάση του κινήματός μας», δηλώνει.
Μπορεί να μην έγινε πολιτικός όπως άλλα μέλη της οικογένειάς του, αλλά προσπαθεί να κάνει τον κόσμο καλύτερο όχι μόνο μέσω των Special Olympics αλλά και της πρωτοβουλίας UNITE, στόχος της οποίας είναι να αλλάξει την κουλτούρα. Εχουν δημιουργήσει έναν δείκτη αξιοπρέπειας, και ένα σύστημα αξιολόγησης που βαθμολογεί πώς κάποιος απευθύνεται σε άτομα με τα οποία διαφωνεί. Τον χαμηλότερο βαθμό παίρνει το «θέλω να σε σκοτώσω, δεν σου αξίζει να ζεις». «Το συναντάς σε πολιτικές συζητήσεις», σημειώνει.
Ο τρόπος που διαφωνούμε οδηγεί στη βία, στη μοναξιά, στην απόγνωση. Στη διάλυση οικογενειών. «Αμα σε αποκαλέσω αηδιαστική γιατί σου αρέσει ένα αριστερό κόμμα, κι εμένα ένα δεξιό, σε ακυρώνω ως άνθρωπο», εξηγεί. «Διαλύεται η φύση των σχέσεών μας όταν αφαιρούμε ο ένας την ανθρώπινη υπόσταση του άλλου – μέσω του UNITE προσπαθούμε να βοηθήσουμε τους ανθρώπους να δουν τους εαυτούς τους κατάματα, και να μάθουν να διαφωνούν με αξιοπρέπεια».
Εχουν δημιουργήσει ένα πρόγραμμα το οποίο παρουσιάζουν σε πανεπιστήμια, και μεγάλες εταιρείες, όπως η Τράπεζα της Αμερικής. «Εχουμε εκπαιδεύσει περίπου 6.000 εργαζομένους, και διάφορους κυβερνήτες των ΗΠΑ», σημειώνει.
Η «πείνα»
Θεωρεί ότι ο κόσμος «λιμοκτονεί» για αλλαγή. Τους έχει εξουθενώσει η απέχθεια. Οι πολίτες είναι τρομερά αγχωμένοι, ειδικά οι νέοι, λέει. Ο κόσμος ψάχνει απελπισμένα καθοδήγηση – σε βιβλία αυτοβοήθειας, στην πίστη. «Η θρησκεία, στην καλύτερή της έκφανση, είναι η καλλιέργεια της πείνας σου για νόημα και αξία», δηλώνει ο κ. Σράιβερ. «Μια μηχανή αναζήτησης, ένα εργαλείο επιβίωσης που σε κάνει να αντιληφθείς την ενότητα μεταξύ μας».
Οι ΗΠΑ, λέει, βρίσκονται σε κρίση. «Κρίση αλληλοαπόρριψης», δηλώνει, «και η απόρριψη τους απειλεί όλους, σε αντίθεση με τις πολιτικές διαφορές που είναι υγιείς για όλους». Ανησυχεί για το αποτέλεσμα των εκλογών. «Ανησυχώ ότι θα διχάσει τη χώρα ακόμα περισσότερο, ανησυχώ για τον βαθμό στον οποίο και οι δύο υποψήφιοι θα προσπαθήσουν να μειώσουν αυτή την απέχθεια, το μίσος, την απανθρωποποίηση», εξηγεί. Οποιος υποσχεθεί λιγότερο μίσος θα κερδίσει, θεωρεί ο κ. Σράιβερ.
Γενικά όμως είναι αισιόδοξος. Πιστεύει ότι τα πράγματα σιγά σιγά θα γίνονται καλύτερα. «Αν οι πολιτικοί γίνουν λιγότερο απεχθείς μεταξύ τους, και αν ο αλγόριθμος των μέσων κοινωνικής δικτύωσης σταματήσει να επιβραβεύει τον φόβο και την απανθρωποποίηση, πιστεύω ότι υπάρχει ελπίδα», σημειώνει.
Αυτό που μετράει
Ο τίτλος ενός εκ των βιβλίων που έχει γράψει είναι «Πλήρως ζωντανός: Ανακαλύπτοντας τι μετράει περισσότερο». «Η επαφή μας με την αγάπη που μας ενώνει», λέει στην «Κ», «αυτό μετράει στο τέλος περισσότερο». Η δυνατότητα να νιώσεις αυτή την αγάπη, να τη δώσεις, να εμπιστεύεσαι ότι είναι εκεί ακόμα και όταν μοιάζει να λείπει.
Τον ρωτάω αν το ότι είναι μέλος της οικογένειας Κένεντι αποτέλεσε βάρος στη ζωή του. Κάθεται προς τα πίσω. Πλέκει τα χέρια του μεταξύ τους. «Αν ήταν, το ξεπέρασα», λέει γελώντας. «Τα πάντα είναι εν μέρει βάρος, εν μέρει δώρο», αναφέρει. Εχει γνωρίσει πολλούς ανθρώπους στη ζωή του που ήταν αδικαιολόγητα καλοί μαζί του. Από την άλλη, βίωσε πολλές επίπονες και δύσκολες στιγμές. «Ηταν εξαιτίας της οικογένειάς μου; Μέρος τους δεν είχε να κάνει καθόλου με εμένα. Ωστόσο άλλα μέλη της οικογένειάς μου έχουν καταβάλει πολύ υψηλότερο τίμημα για όσα μας δόθηκαν. Γενικά το θεωρώ ένα σπουδαίο δώρο που μου έδωσε την πρόσβαση και τη δυνατότητα να συμμετέχω σε πράγματα που μετράνε», δηλώνει, «και για αυτό είμαι ευγνώμων».
Τόσο από τη μητέρα του όσο και από τον πατέρα του Ρόμπερτ, τον πρώτο διευθυντή του Ειρηνευτικού Σώματος, έμαθε ότι η προσφορά, το καθήκον, δεν είναι αγγαρεία αλλά χαρά. «Επιτρέπει στους ανθρώπους να γεφυρώσουν ένα κενό, να επουλώσουν τους διαχωρισμούς», λέει στην «Κ» ο κ. Σράιβερ, «και τότε όλοι κερδίζουν».
Η τελετή στη Ροτόντα
Στον χώρο της Ροτόντας έλαβε χώρα για πέμπτη χρονιά η απονομή του ετήσιου βραβείου του Ιδρύματος Θεοφανώ, σε μια εκδήλωση που συμπαρουσίασαν ο αθλητής καλαθοσφαίρισης στους Special Olympics Hellas Αγης Διακόπουλος και ο διευθυντής της «Κ» Αλέξης Παπαχελάς.
«Σας καλωσορίζω με πραγματική χαρά, ίσως και με συγκίνηση», ανέφερε ο Σταύρος Ανδρεάδης, πρόεδρος της διοικούσας επιτροπής του ιδρύματος, αναλογιζόμενος την πενταετή πορεία ενός βραβείου του οποίου η σημασία ξεπερνάει τα σύνορα της Θεσσαλονίκης και της Ελλάδας. «Σταθερός άξονας του βραβείου υπήρξε και παραμένει ο άνθρωπος», τόνισε ο κ. Ανδρεάδης.
Ο Χέρμαν βαν Ρομπέι, πρόεδρος της συμβουλευτικής επιτροπής του ιδρύματος, υπογράμμισε και πάλι την αποστολή του – να χτίσουν όσο το δυνατόν περισσότερες γέφυρες μεταξύ διαφορετικών ανθρώπων παγκοσμίως. «Πρέπει να δώσουμε στην παγκοσμιοποίηση μια βαθύτερη και πιο υψηλή διάσταση – οι αξίες πρέπει να είναι οικουμενικές, να μην αφορούν μόνο τη χώρα μας, τη φυλή μας, την κουλτούρα μας».
Οποτε μπορούμε, δήλωσε ο ίδιος, θα πρέπει να δημιουργούμε τους δικούς μας μικρούς παραδείσους. «Αυτό έκαναν οι Special Olympics», είπε, «και αυτό συνεχίζουν να κάνουν». Ο κ. Σράιβερ τον αγκάλιασε. «Δεν μένω εύκολα χωρίς λόγια», δήλωσε συγκινημένος. «Παραλαμβάνουμε αυτό το βραβείο ως ένα σύμβολο της νίκης των αθλητών μας», τόνισε, «και με την υπόσχεση της γενναιότητας της προσπάθειας». «Το βραβείο “Θεοφανώ” στοχεύει στη δημιουργία μιας καινούργιας Ευρώπης, κι αυτό θα χρειαστεί γενναιότητα», ανέφερε. «Δεσμευόμαστε να βοηθήσουμε το ίδρυμα σε αυτή την ευγενή αποστολή, να φανταστούμε την Ευρώπη από την αρχή».
