Με περισσότερο πράσινο, πιο προσβάσιμο και συμπεριληπτικό από ό,τι είχε πριν από μια δεκαετία σχεδιαστεί, θα είναι το μητροπολιτικό πάρκο στον Φαληρικό Ορμο. Ανάμεσα στα νέα στοιχεία που έχουν προστεθεί είναι ένας υπέργειος περίπατος στα δώματα των γραμμικών κτιρίων, η προσθήκη διαφόρων χρήσεων στην «ενδιάμεση» ζώνη ανάμεσα στο πάρκο και την πόλη και «θεματικών» παιδικών χαρών και η δημιουργία κερκίδων μπροστά από τη θάλασσα. Η κατασκευή των τριών από τις πέντε προβλήτες, καθώς και κάποια άλλα συμπληρωματικά στην ανάπλαση έργα δεν θα συμπεριληφθούν στον αρχικό διαγωνισμό προκειμένου να μελετηθούν, αλλά η χώρα έχει δεσμευτεί ότι θα τα προωθήσει έγκαιρα ώστε να είναι και αυτά έτοιμα ταυτόχρονα με το υπόλοιπο έργο.
Οπως ανακοινώθηκε την προηγούμενη εβδομάδα, η β΄ φάση της ανάπλασης του Φαληρικού Ορμου (που σέρνεται εδώ και μια πενταετία) μπαίνει πλέον σε συγκεκριμένη βάση καθώς υπεγράφη η απόφαση ένταξης της χρηματοδότησης από την Ε.Ε. Προηγήθηκε συστηματική δουλειά ώστε τα σχέδια, αλλά και η διαδικασία αναθεώρησής τους να ανταποκρίνονται στις αρχές του «Νέου ευρωπαϊκού Bauhaus» (προϋπόθεση για τη χρηματοδότηση έργων ανάπλασης). Τη δουλειά αυτή έφερε εις πέρας για λογαριασμό της Περιφέρειας Αττικής μια ομάδα από μελετητικά γραφεία, κάποια από τα οποία ασχολούνται σταθερά με την υπόθεση του Φαληρικού Ορμου για περισσότερο από δύο δεκαετίες (Θύμιος Παπαγιάννης και Συνεργάτες, Ελλη Παγκάλου και Συνεργάτες, Divercity Architects, Δρόμος, ΤΕΚΕΜ, ΕΝΜ, CNWAY).
Οι πρώτες αλλαγές στον υφιστάμενο σχεδιασμό ξεκινούν από τη «ζώνη μετάβασης», ανάμεσα στην πόλη (Νέο Φάληρο, Μοσχάτο και Καλλιθέα) και τον Φαληρικό Ορμο. Οι αλλαγές αυτές βέβαια επηρεάστηκαν και από την κατάργηση του ξηρού καναλιού στην πρώτη φάση των έργων: ήταν ένα άδειο κανάλι που είχε εμπνευστεί ο Ρέντσο Πιάνο που θα λειτουργούσε ως ζώνη εκτόνωσης πλημμυρικών υδάτων. Και το οποίο αντικαταστάθηκε από ένα «κλασικό» αντιπλημμυρικό έργο, αυξάνοντας τον προϋπολογισμό του έργου κατά 7,6 εκατ. ευρώ, με την απαραίτητη συμπληρωματική σύμβαση με τον ανάδοχο.
Τις αλλαγές εξηγεί στην «Κ» η Κατερίνα Ανδρίτσου, αρχιτέκτονας στο γραφείο Παπαγιάννη και συντονίστρια των μελετών. «Το πρώτο κομμάτι ανάμεσα στην πόλη και το πάρκο δεν είχε “ζωή”, ήταν απλά ένα πέρασμα. Τώρα μετατρέπεται και αυτό σε ένα αστικό γραμμικό πάρκο με πλατώματα, στάσεις και σημεία δροσισμού, από όπου ξεκινούν οι διαδρομές προς το εσωτερικό του πάρκου. Στις διαδρομές αυτές οι κλίσεις έχουν γίνει πολύ ηπιότερες, για λόγους βελτίωσης της προσβασιμότητας. Από τη ζώνη αυτή θα διέρχεται και ο ενιαίος ποδηλατόδρομος της Αθηναϊκής Ριβιέρας».
Ευκολότερη διαδρομή
Η βελτίωση της προσβασιμότητας ήταν ένα από τα ζητήματα που προέκυψαν και μέσα από τη διαβούλευση με την τοπική κοινωνία, η οποία προηγήθηκε του επανασχεδιασμού του έργου. «Για παράδειγμα, παρουσιάζοντας τον σχεδιασμό στους πολίτες, υπήρχαν πολλοί που μας είπαν ότι η διαδρομή είναι πολύ μεγάλη και το «ανεβοκατέβασμα» πάνω από τα σημεία που έχει καλυφθεί η λεωφόρος Ποσειδώνος θα είναι κουραστική. Ετσι σχεδιάσαμε δύο ανελκυστήρες πλαγιάς, προκειμένου να γίνει η διαδρομή ευκολότερη».
Μια δεύτερη αλλαγή αφορά το παραλιακό μέτωπο. «Στον αρχικό σχεδιασμό, η ζώνη μπροστά στη θάλασσα ήταν μια ζώνη περιπάτου. Τώρα έχουν προστεθεί σημεία στάσης, με τη μορφή κερκίδων, που “βλέπουν” στη θάλασσα. Φιλοδοξούμε αυτός ο χώρος να είναι πολύ ζωντανός όλες τις ώρες της ημέρας», εξηγεί η κ. Ανδρίτσου. Οι κερκίδες δεν θα έχουν σκίαση, όπως λ.χ. οι αντίστοιχες στην παραλία του Τελ Αβίβ. «Στο Τελ Αβίβ, πίσω από τη ζώνη της ανάπλασης ξεκινάει η πόλη. Σε εμάς, μεσολαβεί ολόκληρο το πάρκο. Αν τοποθετούσαμε στέγαστρα, αυτό θα περιόριζε τη θέαση στη θάλασσα, την οποία επιθυμούμε να υπάρχει και από το εσωτερικό του πάρκου. Για την παροχή σκιάς έχουν αυξηθεί στον σχεδιασμό τα δέντρα, ώστε το 75% της συνολικής επιφάνειας του πάρκου να καλύπτεται από “φυλλική” επιφάνεια. Γενικώς αναζητήσαμε τις κατά το δυνατόν πιο φυσικές λύσεις».
Ανακαινίσεις στα υφιστάμενα κτίρια και περισσότερες παιδικές χαρές περιλαμβάνονται στις νέες παρεμβάσεις, τις οποίες εξηγεί στην «Κ» η Κατερίνα Ανδρίτσου, συντονίστρια των μελετών.
Ενα τρίτο σημείο που διαφοροποιείται στον σχεδιασμό είναι η ζώνη στην οποία είχαν αρχικά σχεδιαστεί πέντε γήπεδα τένις. «Θεωρήθηκε ότι η χρήση του χώρου θα γινόταν από πολύ λίγα άτομα, 20 αν χρησιμοποιούνταν όλα ταυτόχρονα. Τα γήπεδα τένις καταργήθηκαν και αντικαταστάθηκαν από ένα “πολυαθλητικό κέντρο” που περιλαμβάνει δύο γήπεδα μπάσκετ (με τέσσερις μπασκέτες έκαστο), ένα γήπεδο 5×5, ένα γήπεδο beach volley με άμμο, τραπέζια πινγκ πονγκ και άλλα. Θα πρόκειται για ένα χαλαρό χώρο που θα έχει ενιαία περίφραξη και επικοινωνία στο εσωτερικό του, αλλά είναι σχεδιασμένο έτσι ώστε το ένα άθλημα να μην ενοχλεί το άλλο… από “αδέσποτες” μπάλες».
Αλλαγές υπάρχουν και στις επεμβάσεις που θα γίνουν στα υφιστάμενα σήμερα γραμμικά κτίρια (αυτή τη στιγμή στεγάζουν υπηρεσίες της Περιφέρειας Αττικής). Τα κτίρια θα ανακαινιστούν και θα παραλάβουν νέες χρήσεις. «Στα ισόγεια θα μπορούν να υπάρχουν χώροι για αθλήματα εσωτερικού χώρου και κάποιοι χώροι εστίασης. Στο δώμα των κτιρίων, που “συναντάται” με την Εσπλανάδα, δημιουργείται ένας περίπατος». Πάνω στα κτίρια θα τοποθετηθεί ένα νέο κέλυφος, ώστε να υπάρχει σκιά, αλλά και φυτεύσεις, καθιστικά κ.λπ. Στα σημεία όπου στο κτίριο υπάρχουν χρήσεις εστίασης, αυτές θα μπορούν να συνεχίζονται στο δώμα με τη μορφή roof bar με θέα τη θάλασσα. «Είναι ένας πολύ σημαντικός χώρος γιατί συνδέει το γήπεδο του Τάε Κβον Ντο με την Εσπλανάδα και το πάρκο και ο ενιαίος περίπατος θα δώσει ζωή σε ένα διαφορετικό επίπεδο», λέει η κ. Ανδρίτσου.
«Λίφτινγκ» θα υποστεί και το γήπεδο του beach volley, που θα μετατραπεί σε πολυχώρο εκδηλώσεων (κάτι σαν τον «Λυκαβηττό» της παραλιακής). «Το σημερινό στέγαστρο θα αφαιρεθεί, όπως και οι περσίδες από τα παράθυρα. Ευτυχώς η επέμβαση αυτή δεν θα είναι δύσκολη καθώς το στέγαστρο κατασκευάστηκε και “φορέθηκε” στο κτίριο σε δύο κομμάτια, όπως μας έδειξε ο μελετητής του. Γύρω από το κτίριο θα τοποθετηθεί ένα δεύτερο “δέρμα”, ένα εξωτερικό περίβλημα που θα δώσει μια ομοιόμορφη σκίαση στο εσωτερικό». Το γήπεδο ήταν στους Ολυμπιακούς Αγώνες κυκλικό, αλλά ένα τμήμα των κερκίδων ήταν προσωρινές και έχουν αφαιρεθεί. «Το κυρίως κτίριο είναι αμφιθεατρικό. Στην “κενή” πλευρά του θα δημιουργηθεί ένα χαμηλό πρανές με κερκίδες, που να μπορεί να λειτουργήσει συμπληρωματικά στον κυρίως χώρο».
Η γέφυρα πάνω από τον Ιλισσό μετατρέπεται σε χώρο αποκλειστικά για τους πεζούς, συνεχίζοντας τον περίπατο. Ενώ δίπλα της θα κατασκευαστεί μια δεύτερη γέφυρα, μόνο για αυτοκίνητα, η οποία θα «κρυφτεί» πίσω από μια «μάσκα» φύτευσης.
Στο πλαίσιο της συμπεριληπτικότητας, στον νέο σχεδιασμό αυξήθηκαν και οι παιδικές χαρές. «Στο αρχικό σχέδιο οι παιδικές χαρές ήταν δύο και τώρα είναι πέντε. Το πιο ενδιαφέρον είναι πως θα είναι θεματικές, ανάλογα με το σημείο που βρίσκονται. Για παράδειγμα, η παιδική χαρά κοντά στη ναυταθλητική μαρίνα θα έχει μέσα ένα παιχνίδι-καράβι, το οποίο θα μπορούν τα παιδιά να εξερευνούν».
Βιότοπος
Πολλές αλλαγές έχει ο σχεδιασμός και στο κομμάτι του λόφου και του οικολογικού πάρκου, στην πλευρά του Κηφισού. «Προστέθηκε ένας βιότοπος ο οποίος θα έχει εκπαιδευτικό χαρακτήρα, όπως και φωτοβολταϊκά. Επίσης, έχει αλλάξει όλος ο αστικός εξοπλισμός και έχουν προστεθεί ιστοί για φόρτιση κινητών και δωρεάν wifi», καταλήγει η κ. Ανδρίτσου.
Κάθετοι άξονες θα οριοθετήσουν τέσσερις θεματικούς χώρους
Η επανασύνδεση των παραλιακών περιοχών με τη θάλασσα και η δημιουργία ενός μεγάλου μητροπολιτικού πάρκου με ποικίλες χρήσεις τοπικής και υπερτοπικής σημασίας είναι ο ρόλος της ανάπλασης που πρόκειται να υλοποιηθεί στον Φαληρικό Ορμο. Κύριο στοιχείο του σχεδιασμού του Ρέντσο Πιάνο είναι η δημιουργία πέντε κάθετων «θεματικών» αξόνων και η διείσδυση της θάλασσας στο μέτωπο μέσω καναλιών.
Οπως εξηγεί στην «Κ» η αρχιτέκτονας Ηβη Νανοπούλου, επικεφαλής του γραφείου «Παπαγιάννη», οι βασικές αρχές του σχεδιασμού, που καθορίστηκαν ήδη από το 2013, παραμένουν σταθερές. Ας δούμε τα βασικά στοιχεία του:
• Η σύνδεση με τις παρακείμενες περιοχές κατοικίας επιτυγχάνεται με δύο πεζογέφυρες, που περνούν πάνω από τη λεωφόρο Ποσειδώνος και ακόμη δύο «λόφους», που περνούν πάνω από τα δύο σημεία όπου η λεωφόρος έχει καλυφθεί (πλάτους 300 μέτρων έκαστο).
• Το ανάγλυφο έχει πτυχώσεις προκειμένου να παραλάβει τα υπόσκαφα κτίρια και να έχει ήπια κλίση από την πόλη προς τη θάλασσα.
• Μπορεί η θάλασσα στο συγκεκριμένο σημείο να μην είναι η καλύτερη (λόγω των εκβολών του Κηφισού), η ανάπλαση όμως δημιουργεί μια νοητή επανασύνδεση με την κατάσταση που προϋπήρχε. Η θάλασσα λοιπόν «εισχωρεί» στον όρμο μέσα από τρία γραμμικά κανάλια. Στην πραγματικότητα πρόκειται για τρεις γραμμικές πισίνες – οι δύο μεγάλες έχουν μήκος 100 μέτρων και διαχωρίζονται από τη θάλασσα μέσω ενός τοιχίου. Μάλιστα η μια από τις δύο θα είναι θερμαινόμενη. Οι πισίνες θα χρησιμοποιούνται κανονικά ως ανοιχτά κολυμβητήρια.
• Ο χώρος χωρίζεται σε τέσσερα τμήματα από πέντε κάθετους άξονες, ουσιαστικά σε προέκταση οδών του αστικού συγκροτήματος. Οι άξονες αυτοί έχουν διαφορετικές θεματικές: Ο πρώτος, προς την πλευρά του Κηφισού είναι ο άξονας φύσης και επιστήμης. Ο δεύτερος είναι ο άξονας του πολιτισμού. Ο τρίτος ο άξονας αθλητισμού και ευεξίας. Ο τέταρτος ο άξονας δράσεων, που γειτνιάζει με το μπιτς βόλεϊ. Και ο τελευταίος, ο άξονας ναυταθλητισμού. Σε όλους τους άξονες θα υπάρχουν περίοπτα περίπτερα: ελαφρές κατασκευές που θα δεχθούν χρήσεις ανάλογες με τη θεματολογία του κάθε άξονα. «Θα υπάρχουν και χώροι όπου σύλλογοι, τοπικοί φορείς, αλλά και μουσεία ή άλλου είδους φορείς θα μπορούν να διοργανώνουν δραστηριότητες. Το πώς η κοινωνία της περιοχής θα οικειοποιηθεί το πάρκο είναι σημαντικό ζητούμενο», αναφέρει η κ. Νανοπούλου.
• Οι προβλήτες, βασικό σημείο του σχεδιασμού διατηρούνται: όμως οι τρεις κεντρικές θα κατασκευαστούν με χωριστό έργο. Η βόρεια προβλήτα, στο όριο της ναυταθλητικής μαρίνας, υπάρχει σήμερα και αναβαθμίζεται, ενώ δημιουργείται μια δεύτερη στο τέλος της ζώνης ανάπλασης. Δίπλα της δημιουργείται μια μικρή παραλία με αμμουδιά, η οποία προστατεύεται από τη διάβρωση μέσω της δημιουργίας δύο νησίδων στη θάλασσα και της προβλήτας. Οι προβλήτες θα έχουν μήκος περίπου 100 μέτρων και ελαφρά κλίση προς τα επάνω, λόγω των κυματισμών της θάλασσας.
• Τέλος, όσον αφορά τα κτίρια, στον χώρο της ανάπλασης θα υπάρχουν πέντε υπόσκαφα κτίρια και τρία υπόσκαφα πάρκινγκ. Επίσης, όπως αναφέρθηκε, διατηρείται το κτίριο του μπιτς βόλεϊ, καθώς και το γραμμικό κτίριο όπου στεγάζεται σήμερα η περιφέρεια.
