Σε ένα ολιστικό σχέδιο για την αντιμετώπιση της βίας και της παραβατικότητας των ανηλίκων έχει καταλήξει η Επιτροπή Σοφών που είχε συσταθεί τον περασμένο Φεβρουάριο από τον πρωθυπουργό. Οι ειδικοί κατέληξαν σε ένα πόρισμα εκατοντάδων σελίδων, που περιλαμβάνει συγκεκριμένες προτάσεις μέτρων για όλους τους εμπλεκόμενους φορείς της πολιτείας – σχολείο, κοινωνικές υπηρεσίες, αστυνομία, Δικαιοσύνη και τα αρμόδια υπουργεία. Το κείμενο της εθνικής στρατηγικής, που αναμένεται να παραδοθεί τις επόμενες ημέρες στον πρωθυπουργό, παρουσιάζει σήμερα η «Κ».
Η στρατηγική εστιάζεται στις πέντε βασικές μορφές βίας με τις οποίες μπορεί να βρεθεί αντιμέτωπος ένας ανήλικος: στην ενδοοικογενειακή, στη διαδικτυακή και την κοινοτική βία, στον ενδοσχολικό εκφοβισμό και στην ένδικη παραβατικότητα. Συνολικά προτείνονται 160 μέτρα-δράσεις, το χρονοδιάγραμμα υλοποίησης των οποίων ορίζεται με σαφήνεια σε τρία χρονικά στάδια: έως το 2026, έως το 2028 και έως το 2030. Εμπλέκει τους φορείς εννέα υπουργείων –Παιδείας, Κοινωνικής Συνοχής και Οικογένειας, Προστασίας του Πολίτη, Δικαιοσύνης, Υγείας, Ψηφιακής Διακυβέρνησης, Πολιτισμού, Εργασίας, Μετανάστευσης και Ασύλου–, οι οποίοι πρέπει να συντονιστούν ώστε να μη χαθεί ο χρόνος, όπως συμβαίνει συνήθως στην Ελλάδα – μία ακόμη πρόκληση. Πυρηνικό σημείο για την πρόληψη της βίας των ανηλίκων είναι η οικογένεια, και γύρω από αυτήν ένα πλήθος φορέων και υπηρεσιών –από το σχολείο έως την αστυνομία, από τις εταιρείες κινητής τηλεφωνίας έως τους δήμους– θα πρέπει να εφαρμόσει το πλαίσιο των στρατηγικών στόχων.
Την επιτροπή απαρτίζουν οι Βασιλική Αρτινοπούλου ως επικεφαλής (καθηγήτρια Εγκληματολογίας, Πάντειο Πανεπιστήμιο, εμπειρογνώμων ΟΗΕ), Βασιλική Γεωργιάδου (καθηγήτρια Πολιτικών Επιστημών, Πάντειο Πανεπιστήμιο), Θωμάς Μπαμπάλης (καθηγητής Παιδαγωγικής και Διά Βίου Μάθησης, ΕΚΠΑ), Aγάπη Κανδυλάκη (καθηγήτρια Κοινωνικής Εργασίας και Πολυπολιτισμικότητας, Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο Θράκης), Βασίλης Βαμβακάς (αν. καθηγητής Κοινωνιολογίας της Επικοινωνίας, ΑΠΘ), Κωνσταντίνος Πατσάκης (αν. καθηγητής Πληροφορικής και διευθυντής του Εργαστηρίου Κυβερνοασφάλειας, Πανεπιστήμιο Πειραιώς), Αθανάσιος Αλεξανδρίδης (ψυχίατρος-παιδοψυχίατρος, ψυχαναλυτής) και Παρασκευή Ζαγούρα (δρ Νομικής Σχολής ΕΚΠΑ, πρόεδρος Συνδέσμου Επιμελητών Ανηλίκων Ελλάδος).
ΕΝΔΟΣΧΟΛΙΚΟΣ ΕΚΦΟΒΙΣΜΟΣ
47 προτάσεις
Αναδιαμορφώστε τη σχολική τάξη, προσαρμόστε τα προγράμματα σπουδών, δημιουργήστε νέο σχολικό περιβάλλον, εκπαιδεύστε τους εκπαιδευτικούς να διαχειρίζονται καταστάσεις σχολικού εκφοβισμού. Βάζει δύσκολα η επιτροπή στο υπουργείο Παιδείας, στο οποίο πέφτει και το βάρος υλοποίησης των μέτρων. Ενδεικτικά, προτείνονται:
• Σύνταξη ή αναθεώρηση ή τροποποίηση των αναλυτικών προγραμμάτων με στόχο την πρόληψη και την αντιμετώπιση του ενδοσχολικού εκφοβισμού και την προώθηση της έννοιας του ενεργού πολίτη, με ταυτόχρονη επιμόρφωση των εκπαιδευτικών.
• Στελέχωση των σχολικών μονάδων με σταθερό προσωπικό (εκπαιδευτικοί, ψυχολόγοι, κοινωνικοί λειτουργοί).
• Εισαγωγή του θεσμού του σχολικού συμβούλου, με τον παρεμβατικό ρόλο και τα καθήκοντα που έχει στις αγγλοσαξονικές χώρες και στην Κύπρο.
• Εμπλοκή των ίδιων των μαθητών στην αντιμετώπιση του προβλήματος. Γι’ αυτό οι μαθητές πρέπει να εκπαιδευτούν στις αρχές και στα σήματα της σχολικής διαμεσολάβησης, ώστε να γίνουν «διαμεσολαβητές ομοτίμων/ομηλίκων».
• Συμφωνία του υπουργείου Παιδείας με τους παρόχους κινητής τηλεφωνίας για ασθενές σήμα Διαδικτύου, μειωμένη ταχύτητα και αδυναμία πρόσβασης σε μέσα κοινωνικής δικτύωσης εντός και γύρω από κάθε σχολική μονάδα της χώρας, με στόχο τον περιορισμό της χρήσης των κινητών τηλεφώνων από τους μαθητές στο σχολείο.
• Διαμόρφωση ενός φροντισμένου οργανωτικού-φυσικού περιβάλλοντος (π.χ. διάταξη θρανίων, έπιπλα) για προσαρμογή στις ανάγκες, τις ικανότητες, τις ιδιαιτερότητες και τις προτιμήσεις όλων ανεξαιρέτως των μαθητών.
• Προσεκτική εφημερία, ιδίως σε μέρη του σχολείου που θεωρούνται λιγότερο ασφαλή, με μεγάλο μαθητικό πληθυσμό, υψηλή ιδιωτικότητα και «τυφλά σημεία» (π.χ. τουαλέτες, προαύλιο, εσωτερικοί διάδρομοι).
• Τυποποίηση και απλοποίηση διαδικασιών ως προς την καταγραφή, παρακολούθηση και διαχείριση του φαινομένου και εκπαίδευση όλων των μελών του σχολείου.
• Δημιουργία χώρων στα σχολεία για ατομικές συζητήσεις του θύτη με τον εκπαιδευτικό ή την υπεύθυνη διεπιστημονική ομάδα.
• Τακτική επικοινωνία και συνεργασία σχολείου-οικογένειας, με σκοπό τη γνωριμία και τη μεταξύ τους ενημέρωση και ανταλλαγή πληροφοριών για τον εντοπισμό δυνητικών περιστατικών ή/και την από κοινού αντιμετώπισή τους.
• Προώθηση της συμμετοχής των γονέων/ασκούντων την επιμέλεια παιδιών στη σχολική ζωή με διάφορους τρόπους (π.χ. οδηγοί με πληροφορίες, σύνταξη επιστολών στη μητρική γλώσσα) και εμπλουτισμός της ιστοσελίδας του σχολείου με υλικό ενημέρωσης και ευαισθητοποίησης (π.χ. βίντεο των μαθητών για δράσεις σχετικές με τον εκφοβισμό).
• Σαφής κατανομή των αρμοδιοτήτων των εκπαιδευτικών, συμβούλων σχολικής ζωής, ψυχολόγων και κοινωνικών λειτουργών – προκειμένου να αντιμετωπιστεί το σύνηθες πινγκ πονγκ ευθυνών.
ΕΝΔΟΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑΚΗ ΒΙΑ
11 προτάσεις
Το υπουργείο Κοινωνικής Συνοχής και Οικογένειας έχει το κύριο βάρος για την εφαρμογή του στρατηγικού σχεδίου για την αντιμετώπιση της ενδοοικογενειακής βίας. Ενδεικτικά, η επιτροπή προτείνει:
• Ενημέρωση και εκπαίδευση των γονέων και κηδεμόνων για την αποφυγή βίαιων συμπεριφορών μεταξύ τους που επηρεάζουν το παιδί.
• Δημιουργία ομάδων υποστήριξης για γονείς με στόχο την αποτελεσματική διαχείριση των ενδοοικογενειακών εντάσεων και συγκρούσεων.
• Ενίσχυση των κέντρων φιλοξενίας για τα θύματα.
• Ανάπτυξη προγραμμάτων θεραπείας και αποκατάστασης για την οικειοθελή ένταση των δραστών.
• Παροχή υπηρεσιών νομικής, ψυχολογικής και κοινωνικής υποστήριξης σε παιδιά θύματα.
Ιδιαίτερο βάρος δίνεται και στην εκπαίδευση και εποπτεία των επαγγελματιών. Στο πλαίσιο αυτό προτείνονται:
• Υποχρεωτική εκπαίδευση και συνεχιζόμενη κατάρτιση επαγγελματιών υγείας, κοινωνικών λειτουργών, δικαστικών λειτουργών και αστυνομικών σχετικά με α) την αναγνώριση και διαχείριση περιστατικών ενδοοικογενειακής βίας με αποφυγή δευτερογενούς θυματοποίησης, β) τη χρήση κατάλληλων πρωτοκόλλων για τη συλλογή αποδεικτικών στοιχείων με αποφυγή δευτερογενούς θυματοποίησης, γ) την ανάπτυξη δεξιοτήτων επικοινωνίας με τα θύματα, δ) τα νομικά πλαίσια και τους μηχανισμούς προστασίας των θυμάτων.
• Ανάπτυξη προγραμμάτων εποπτείας επαγγελματιών που παρέχουν ψυχοκοινωνικές υπηρεσίες στα θύματα με στόχο την ενίσχυση της ανθεκτικότητας των επαγγελματιών, τη συνεχιζόμενη εκπαίδευση, τη διασφάλιση της ποιότητας παροχής υπηρεσιών, την επικαιροποίηση/αναδιαμόρφωση εργαλείων παρέμβασης.
ΚΟΙΝΟΤΙΚΗ ΒΙΑ
38 προτάσεις
Στο υπουργείο Εσωτερικών, στην τοπική αυτοδιοίκηση αλλά και στην αστυνομία, στα πανεπιστήμια, στην Εκκλησία και σε μη κυβερνητικές οργανώσεις πέφτει το βάρος για την αντιμετώπιση περιστατικών βίας στην κοινότητα, στα πάρκα, στους χώρους άθλησης. Ρόλο μπορούν να αναλάβουν και οι αθλητές, αλλά και οι ινφλουένσερ. Ενδεικτικά, η επιτροπή προτείνει:
• Ανάπτυξη προγραμμάτων ενδυνάμωσης της οικογένειας, συμβουλευτικής γονέων και ενίσχυσης του γονεϊκού ρόλου (οικογενειακός προγραμματισμός, βιωματικές σχολές γονέων, webinars κ.λπ.), σε συνεργασία με ειδικούς επιστήμονες και φορείς της κοινότητας.
• Ανάπτυξη των τοπικών προγραμμάτων πρόληψης της βίας, ενημέρωσης και ευαισθητοποίησης, στο πλαίσιο της δικτύωσης των υπηρεσιών κοινωνικής πολιτικής με άλλες διευθύνσεις του δήμου, με άλλες υπηρεσίες συναρμόδιων υπουργείων (Υγείας, Παιδείας κ.λπ.) και με φορείς της κοινωνίας των πολιτών και ανάπτυξη διαδημοτικών πρωτοβουλιών (στέκια νέων, εργαστήρια νέων, αθλητικές δραστηριότητες, καλλιτεχνικά φεστιβάλ κ.λπ.).
• Εκπαίδευση παιδιών στην αναγνώριση του βίαιου οπαδισμού ως αντικοινωνικής συμπεριφοράς (πρόγραμμα «Ανα-γνωρίζω και καταδικάζω τη βία»).
• Επιμόρφωση γονέων και εκπαιδευτικών στην επεξεργασία στάσεων και αντιλήψεων που καλλιεργεί ο βίαιος οπαδισμός (πρόγραμμα «Απο-δομώ τη βία»).
• Εμπλοκή δημοφιλών προσώπων από τον χώρο του αθλητισμού και του ολυμπισμού (ινφλουένσερ, YouTubers) στις καμπάνιες κατά της αθλητικής βίας.
ΔΙΑΔΙΚΤΥΑΚΗ ΒΙΑ
13 προτάσεις
Ενεργό ρόλο αναλαμβάνουν για την αντιμετώπιση της διαδικτυακής βίας τα υπουργεία Προστασίας του Πολίτη και Υγείας, σε συνεργασία με τα υπουργεία Παιδείας και Κοινωνικής Συνοχής και Οικογένειας. Ενδεικτικά, η επιτροπή προτείνει:
• Δημιουργία ειδικών εκπαιδευτικών προγραμμάτων σε σχολεία και κέντρα νεότητας για την ασφάλεια στο Διαδίκτυο.
• Εξάσκηση δεξιοτήτων στα παιδιά για την αναγνώριση και αποφυγή κινδύνων στο Διαδίκτυο (σεμινάρια, διαδικτυακά παιχνίδια εκμάθησης κ.λπ.).
• Εγκατάσταση και εκπαίδευση στη χρήση γονικών ελέγχων για την ασφαλή πλοήγηση των παιδιών και τον αποκλεισμό πρόσβασης σε ιστότοπους με παράνομο και ακατάλληλο περιεχόμενο.
• «Internet με επίβλεψη»: Εκπαίδευση γονέων στη θέσπιση κανόνων και χωροχρονική οριοθέτηση χρήσης του Διαδικτύου από παιδιά.
• Εκπαίδευση γονέων για την αναγνώριση κινδύνων διαδικτυακής βίας και παροχή προσβάσιμων πληροφοριών για τις νομικές οδούς και τις υπηρεσίες υποστήριξης.
• Προώθηση ψηφιακού αλφαβητισμού μέσω κρατικών μηχανισμών για την ενίσχυση της επίγνωσης των κινδύνων που αντιμετωπίζουν τα παιδιά στον κυβερνοχώρο (cyberbullying, σεξουαλική εκμετάλλευση κ.λπ.).
• Τακτική παροχή διαδικτυακών σεμιναρίων (webinars) και πρακτικών εργαστηρίων σε εκπαιδευτικούς και επαγγελματίες σχετικά με τις μεθόδους αναγνώρισης και παρέμβασης σε περιστατικά διαδικτυακής κακοποίησης παιδιών.
• Εκπαίδευση στη συλλογή αποδεικτικών στοιχείων: εκπαίδευση των εκπαιδευτικών και επαγγελματιών στη σωστή συλλογή, διασφάλιση και διαχείριση ηλεκτρονικών αποδεικτικών στοιχείων για περιστατικά διαδικτυακής βίας και εκμετάλλευσης παιδιών.
• Δημιουργία εκπαιδευτικών και θεραπευτικών προγραμμάτων για παιδιά που εκδηλώνουν βία ή επιβλαβή σεξουαλική συμπεριφορά ή εξάρτηση στο Διαδίκτυο.
• Δημιουργία συστήματος παρακολούθησης της διαδικτυακής βίας.
ΕΝΔΙΚΗ ΠΑΡΑΒΑΤΙΚΟΤΗΤΑ
49 προτάσεις
Στόχος είναι η ορθή απονομή της δικαιοσύνης και η κοινωνική ένταξη του ανήλικου παραβάτη. Σε αυτό το πεδίο, ιδιαίτερο βάρος έχει το υπουργείο Δικαιοσύνης, ενώ εμπλέκονται και τα υπουργεία Εργασίας, Πολιτισμού και Μετανάστευσης (πλην του Παιδείας). Ενδεικτικά, η επιτροπή προτείνει:
• Πλήρη εφαρμογή των αναμορφωτικών και θεραπευτικών μέτρων που έχουν θεσμοθετηθεί με τον νόμο 3189 από το 2003 και που εφαρμόζονται πλημμελώς ή καθόλου (με σειρά προτεραιότητας): της κοινωφελούς εργασίας, της φοίτησης σε σχολές επαγγελματικής εκπαίδευσης ή κατάρτισης, παρακολούθησης κοινωνικών και ψυχολογικών προγραμμάτων.
• Οργάνωση νέων αναμορφωτικών μέτρων όπως η παρακολούθηση ειδικών εκπαιδευτικών, καλλιτεχνικών ή πολιτιστικών προγραμμάτων, καθώς και συμμετοχή σε αθλητικά προγράμματα και σωματεία.
• Επιμόρφωση αστυνομικών και σωφρονιστικών υπαλλήλων. Θεωρητική και βιωματική εκπαίδευση στις δικονομικές εγγυήσεις και στη φιλική προς τα παιδιά δικαιοσύνη και επικοινωνία: υποχρεωτική επιμόρφωση κατά την ανάληψη καθηκόντων στη δικαιοσύνη ανηλίκων, συνεχιζόμενη θεωρητική και βιωματική επιμόρφωση.
