Είναι ένας από τους ελάχιστους Ελληνες στη σύγχρονη Ιστορία που άφησαν τόσο ευρύ και σημαντικό αποτύπωμα στην οικονομική και κοινωνική ζωή της χώρας. Επιχειρηματίας, φιλάνθρωπος και ευπατρίδης, πρωτεργάτης του αντιδικτατορικού αγώνα, με πρωταγωνιστική δραστηριότητα στην Ελλάδα και στο εξωτερικό σε τομείς που εκτείνονται από την ενέργεια και την ποντοπόρο ναυτιλία έως τις τράπεζες, τον τουρισμό και τα μέσα μαζικής ενημέρωσης, ο Βαρδής Ι. Βαρδινογιάννης κέρδισε τον σεβασμό εργαζομένων, φίλων και ανταγωνιστών.
Εφυγε από τη ζωή πλήρης ημερών, χθες Τρίτη 12 Νοεμβρίου, σε ηλικία 91 ετών, σχεδόν ενάμιση χρόνο μετά τον θάνατο της συζύγου του Μαριάννας Βαρδινογιάννη, σημαίνουσας προσωπικότητας για το διεθνές ανθρωπιστικό και πολιτιστικό έργο της. Αφήνει πίσω του τα παιδιά που απέκτησαν μαζί, τον Γιάννη, τη Χριστιάννα, τον Γιώργο, τον Νίκο και τη Βαρδιάννα, που ήδη έχουν ξεχωρίσει στις οικογενειακές και δικές τους επιχειρήσεις και του χάρισαν 13 εγγόνια και 3 δισέγγονα.
Ο Βαρδής Βαρδινογιάννης, γιος του Ιωάννη Βαρδινογιάννη, απογόνου ηρωικής οικογενείας της Κρήτης από την εξέγερση κατά των Οθωμανών, και της Χρυσής Θεοδωρουλάκη, γεννήθηκε στις αρχές Δεκεμβρίου του 1933 στο χωριό Επισκοπή του Ρεθύμνου, το πέμπτο από τα οκτώ παιδιά της οικογενείας. Αποφοίτησε το 1955 από τη Σχολή Ναυτικών Δοκίμων και ακολούθησε καριέρα στο τότε Βασιλικό Ναυτικό. Αποστρατεύθηκε, ωστόσο, αναγκαστικά με τον βαθμό του πλωτάρχη τον Ιούλιο του 1967 από το δικτατορικό καθεστώς της 21ης Απριλίου, λόγω της αντιστασιακής δράσης του, και εξορίστηκε στην Αμοργό.
Με την πτώση της δικτατορίας αποκαταστάθηκε στον βαθμό του επιτίμου υποναυάρχου του Πολεμικού Ναυτικού. Εν τω μεταξύ, ήδη από τη δεκαετία του 1960 ξεκίνησε να αναπτύσσει μαζί με τον αδελφό του Νίκο τις επιχειρηματικές δραστηριότητες της οικογενείας. Μεταξύ αυτών και το πρωτοπόρο για τη χώρα έργο μετατροπής ενός μικρού διυλιστηρίου λιπαντικών σε κανονικό διυλιστήριο καυσίμων. Το 1972 ιδρύθηκε η Motor Oil. Μετά και τον αιφνίδιο θάνατο του αδελφού του Νίκου, ανέλαβε τη διοίκησή της και σταδιακά μετέτρεψε τη Motor Oil σε ένα από τα πιο σύγχρονα, ολοκληρωμένα διυλιστήρια της Μεσογείου και στον μεγαλύτερο εξαγωγέα της χώρας. Η πορεία ήταν μακρά: Το 1984 κατασκευάστηκε στις εγκαταστάσεις του ομίλου η πρώτη μονάδα παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας από αέριο καύσιμο, δραστηριότητα στην οποία ο όμιλος έμελλε επίσης να πρωταγωνιστήσει.
Μερικά χρόνια μετά, τον Νοέμβριο του 1990, ήρθε η τρομοκρατική επίθεση με ρουκέτες εναντίον του από τη «17 Νοέμβρη». Η απόπειρα δολοφονίας απέτυχε λόγω και της ισχυρής θωράκισης του οχήματος στο οποίο επέβαινε. Ανθρωποι που έχουν ζήσει τις εξελίξεις από κοντά διηγούνται πως ο Βαρδής, μετά την έκρηξη, σχολίασε χαρακτηριστικά «δοκάρι». Και χρόνια αργότερα, όταν επισκέφθηκε στη φυλακή τους τρομοκράτες της «17 Νοέμβρη», φέρεται να τους είπε «είστε τυχεροί που σας βρήκε η αστυνομία πριν από μένα».
Αποτύπωμα στην ενέργεια
Εν τω μεταξύ, η συνεχής μεγέθυνση του διυλιστηρίου προσείλκυσε το 1996 επένδυση του σαουδαραβικού πετρελαϊκού κολοσσού Saudi Aramco, που απέκτησε το 50% της Motor Oil. Ηταν η χρονιά που η διοίκηση του ομίλου μεταφέρθηκε στο εμβληματικό συγκρότημα γραφείων στο Μαρούσι. Και ενώ οι αναβαθμίσεις και επενδύσεις στο διυλιστήριο συνεχίζονταν, το 2001 η Motor Oil προχώρησε σε αύξηση μετοχικού κεφαλαίου και δημόσια εγγραφή στο Χρηματιστήριο Αθηνών. Λίγα χρόνια αργότερα, το 2005, ο Βαρδής Βαρδινογιάννης, επικεφαλής της Motor Oil Holdings, προχώρησε στην επαναγορά του ποσοστού που κατείχαν οι Σαουδάραβες. Εως το 2010 είχε ξεκινήσει η λειτουργία μιας ακόμη σύγχρονης μονάδας απόσταξης και ολοκληρώθηκε η εξαγορά των δραστηριοτήτων της Shell στην Ελλάδα. Πριν εκπνεύσει εκείνη η δεκαετία, η Motor Oil έμπαινε στον κλάδο των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, ενώ το 2021 ίδρυσε τη Motor Oil Renewable Energy (MORE) με πολυσχιδή δραστηριότητα στην παραγωγή ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές, στη λιανική αγορά ηλεκτρισμού και στον τομέα των ανανεώσιμων και εναλλακτικών καυσίμων, λιπαντικών και της κυκλικής οικονομίας. Το αποτύπωμα του ομίλου Βαρδή Βαρδινογιάννη στην ενέργεια εκτείνεται όμως και στην Αίγυπτο, όπου λειτουργεί η εταιρεία συμφερόντων του, Vegas Oil and Gas, η οποία ελέγχει εκεί μεγάλα αποθέματα πετρελαίου και φυσικού αερίου.
Σήμερα τα μεγέθη της Motor Oil είναι συγκρίσιμα μόνο με μεγάλους ομίλους του εξωτερικού: κύκλος εργασιών 13,3 δισ. ευρώ, λειτουργικά κέρδη 1,4 δισ. το 2023, επενδύσεις 1,5 δισ. το 2022 και το 2023 και καθαρά κέρδη 800 εκατ. πέρυσι.
Επενδύσεις
Από τα τέλη της δεκαετίας του 1980 η οικογένεια του Βαρδή Βαρδινογιάννη πρωταγωνιστεί και στην ελληνική τραπεζική αγορά, αρχικά μέσω της καινοτόμου για την εποχή Τράπεζας Χίου, κατόπιν με τη συμμετοχή ως βασικός μέτοχος στην Τράπεζα Πειραιώς και σήμερα πλέον με την Optima Bank στην Ελλάδα και τη Vista Bank στη Ρουμανία. Ολο αυτό το διάστημα πραγματοποίησε επενδύσεις και σε άλλους τομείς στην Ελλάδα και στο εξωτερικό, όπως σε ακίνητα, ξενοδοχεία, και βέβαια στα μέσα μαζικής ενημέρωσης, όπως στους τηλεοπτικούς σταθμούς Mega και Star. Δραστηριότητες στις οποίες ακόμη και σήμερα η οικογένεια διατηρεί σημαντικότατη παρουσία.
Ο Βαρδής Βαρδινογιάννης στήριξε οικονομικά και ηθικά τη σύζυγό του Μαριάννα στην ανάπτυξη ενός πολυσχιδούς φιλανθρωπικού και πολιτιστικού έργου διεθνούς εμβελείας. Η Μαριάννα Βαρδινογιάννη, που έφυγε από τη ζωή στις 24 Ιουλίου 2023, ήταν Πρέσβης Καλής Θελήσεως της UNESCO, ιδρύτρια και πρόεδρος του Συλλόγου Φίλων Παιδιών με Καρκίνο ΕΛΠΙΔΑ, του Ιδρύματος Μαριάννα Β. Βαρδινογιάννη και του Συλλόγου «Οραμα ΕΛΠΙΔΑΣ». Το 2020 της απονεμήθηκε το Βραβείο «Nelson Mandela» από τον Οργανισμό Ηνωμένων Εθνών και υπήρξε η μόνη Ελληνίδα στην οποία έχει απονεμηθεί ο Μεγαλόσταυρος του Τάγματος της Ευποιίας της Ελληνικής Δημοκρατίας. Για περισσότερο από 30 χρόνια αγωνιζόταν, με τον σύζυγό της Βαρδή πάντα δίπλα της, ενάντια στον καρκίνο της παιδικής ηλικίας, προωθώντας ταυτόχρονα την αξία του εθελοντισμού και της αλληλεγγύης. Δημιούργησε την πρώτη αμιγώς παιδιατρική Μονάδα Μεταμόσχευσης Μυελού των Οστών στην Ελλάδα, τον Ξενώνα «ΕΛΠΙΔΑ», το πρώτο Ογκολογικό Παιδιατρικό Νοσοκομείο, την Τράπεζα Εθελοντών Δοτών Μυελού των Οστών, το πρώτο Κέντρο Κυτταρικής και Γονιδιακής Θεραπείας για παιδιά και εφήβους, και ανέλαβε σειρά από πρωτοβουλίες για να βοηθήσει τα άρρωστα παιδιά και τις οικογένειές τους και μετά τη θεραπεία τους.
Σφράγισε την οικονομική και κοινωνική πραγματικότητα
Η ανακοίνωση του σωματείου εργαζομένων στα διυλιστήρια των Αγίων Θεοδώρων της Motor Oil είναι ίσως χαρακτηριστική για τη σχέση που είχε μαζί τους ο Βαρδής Βαρδινογιάννης: «Τι να γράψει κανείς σε μία ανακοίνωση ώστε να εκφράσει το πόσο συγκλονισμένοι είμαστε όλοι οι εργαζόμενοι του διυλιστηρίου και όχι μόνο. Οταν εκείνος μας έδειξε πως είναι πάντα δίπλα μας τόσο στα θέματα που αφορούν τη δουλειά μας όσο και του ίδιου μας του σπιτιού. Οταν εκείνος μας δίδαξε τον τρόπο να εφαρμόζουμε τις αρχές της οικογένειας στον χώρο εργασίας μας. Οταν εκείνος φρόντισε με έργα και όχι με λόγια να γεφυρώσει και έπειτα να εξαφανίσει το χάσμα μεταξύ εργοδότη και εργαζόμενου. Οταν εκείνος σαν moto είχε πάντα το ότι δεν υπάρχει διυλιστήριο χωρίς εργαζόμενους και εργαζόμενοι χωρίς διυλιστήριο. Ο μόνος τρόπος για να τιμήσεις πραγματικά τη μνήμη του είναι να φροντίσεις να συνεχιστεί –από όποιο μετερίζι μπορείς– το έργο του. Καλό ταξίδι, πρόεδρε».
Στην είδηση του θανάτου του Βαρδή Βαρδινογιάννη, ο πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης ανέφερε ότι «Αποχαιρετίζω με θλίψη τον Βαρδή Ι. Βαρδινογιάννη. Τον πατριάρχη μιας οικογενείας που σφράγισε με τη δράση της την οικονομική και κοινωνική πραγματικότητα του τόπου, όλες τις τελευταίες δεκαετίες. Και τον άνθρωπο ο οποίος πίσω από το πάντα σοβαρό βλέμμα του έκρυβε πολλά: από την επιχειρηματική τόλμη και τον δυναμισμό στους οικονομικούς ανταγωνισμούς, μέχρι τις αμέτρητες φιλανθρωπικές πρωτοβουλίες του, πολλές από τις οποίες ήθελε να μένουν άγνωστες. Οι οικογενειακές μας σχέσεις, αλλά και το ενδιαφέρον του για τη δημόσια ζωή, μου επέτρεψαν να τον γνωρίσω από κοντά. Υπήρξε, άλλωστε, ένας αντιδικτατορικός αγωνιστής και σταθερός οπαδός της μετριοπάθειας, ανεξάρτητα από τον κυρίαρχο ρόλο του στην ελληνική, όσο και στη διεθνή οικονομία. Ενα ρόλο που επίσης τον έκανε να μοιάζει απρόσιτος. Ενώ στην πραγματικότητα ήταν ένας απλός άνθρωπος. Που έμενε ερωτευμένος με τη γυναίκα του και λάτρευε τα παιδιά του και την Κρήτη. Θα συναντήσει, τώρα, την αγαπημένη του Μαριάννα, σίγουρος για την εκπλήρωση των οραμάτων του από τους άξιους διαδόχους του. Αφήνει ένα τρανό παράδειγμα επιτυχημένου Ελληνα, που πίστεψε στην ομαδική προσπάθεια: “Να προσέχετε και να ενδιαφέρεστε για τον διπλανό σας”, είχε συμβουλέψει τους συνεργάτες του σε μία από τις τελευταίες συσκέψεις του. Ενώ πάντα θα ηχούν και τα λόγια του για το χρέος κάθε ισχυρού παράγοντα: “Πάνω από όλα και όλους πρέπει να έχουμε την πατρίδα”. Συλλυπητήρια στην οικογένειά του. Η σκέψη μου είναι μαζί της».
Το «αντίο» των εργαζομένων και της διοίκησης της Motor Oil – «Αφήνει ένα τρανό παράδειγμα επιτυχημένου Ελληνα που πίστεψε στην ομαδική προσπάθεια», δήλωσε ο πρωθυπουργός.
Η διοίκηση του ΣΕΒ, του μεγαλύτερου αντιπροσωπευτικού φορέα επιχειρήσεων της Ελλάδας, εξέφρασε τη «βαθιά της λύπη για την απώλειά του, που με την παρουσία του άφησε ισχυρό αποτύπωμα στην ελληνική επιχειρηματικότητα και σφράγισε μια ολόκληρη εποχή». «Με επιχειρηματική τόλμη και ευφυΐα, πέτυχε να δημιουργήσει έναν πολυσχιδή και εξωστρεφή διεθνή επιχειρηματικό όμιλο, ενώ ανέπτυξε συγχρόνως έντονη κοινωνική και φιλανθρωπική δράση. Ο Βαρδής Βαρδινογιάννης στήριξε έμπρακτα την επιχειρηματική ιδέα και συλλογικότητα», αναφέρει μεταξύ άλλων η ανακοίνωση του ΣΕΒ.
Η διοίκηση της Motor Oil εξέδωσε ανακοίνωση με την οποία «αποχαιρετίζει με οδύνη τον Πρόεδρό της. Επί 5 και πλέον δεκαετίες με γενναιοδωρία και τόλμη προσέφερε με απαράμιλλη συνέπεια στον επιχειρηματικό κόσμο της χώρας, στους χιλιάδες εργαζομένους της εταιρείας. Η συμβολή του αφήνει αποτύπωμα τεράστιας αξίας στους εργαζομένους του ομίλου και στην κοινωνία. Οι αξίες του είναι αυτές που συνεχίζουν να αποτελούν πυξίδα για την πορεία της εταιρείας».
Σύμφωνα με ανακοίνωση της οικογενείας, η εξόδιος ακολουθία και η ταφή θα πραγματοποιηθούν σε στενό οικογενειακό κύκλο. Επιθυμία της οικογενείας είναι αντί στεφάνων να πραγματοποιηθούν δωρεές στο Σωματείο «ΕΛΠΙΔΑ – Σύλλογος Φίλων Παιδιών με Καρκίνο» στη μνήμη του Βαρδή Ι. Βαρδινογιάννη, ο οποίος υπήρξε ο μεγάλος ευεργέτης του Σωματείου.
