Το θρίλερ της Αμφίπολης συνεχίζεται και το σασπένς κορυφώνεται. Βρέθηκε ο τάφος, τα καρφιά και τα διακοσμητικά από το φέρετρο, τα οστά μαζί και το κρανίο του νεκρού, αλλά το φύλο και η ταυτότητά του παραμένουν άγνωστα. Την απάντηση θα τη δώσουν οι ειδικοί επιστήμονες που θα ασχοληθούν με το ανθρωπολογικό υλικό το επόμενο διάστημα. Η αγωνία, ωστόσο, εντείνεται για το ταφικό μνημείο στον λόφο Καστά. Είναι πράγματι αυτός ο «ένοικος» του τάφου ή κάποιος άλλος; Και ποιος εντέλει κρύβεται πίσω απ’ αυτήν την πολυτελή, δαπανηρή, μοναδική σε διάκοσμο ταφή; Ενα σκηνικό σε ταφικό μνημείο που ανάλογό του δεν έχουμε ξαναδεί στην Ελλάδα.
Ας πάρουμε όμως τις νέες πληροφορίες με τη σειρά. Και να δούμε πώς το αίσθημα της απογοήτευσης των περασμένων ημερών έδωσε τη θέση του σε μια καινούργια γεμάτη προσδοκίες σεναριολογία. Στην Αμφίπολη όλα μοιάζουν να τελειώνουν και όλα να ξεκινούν από την αρχή.
Κάτω από τους λίθους του δαπέδου σε βάθος 1,60 μ., αποκαλύφθηκε μεγάλος κιβωτιόσχημος τάφος, κατασκευασμένος από πωρόλιθους μήκους 3,23 μ., πλάτους 1,56 μ. και σωζόμενου ύψους 1 μ. Αυτή ήταν η πρώτη εικόνα των ανασκαφέων, γιατί οι ορθοστάτες που βρέθηκαν στη συνέχεια από την ανωδομή του τάφου δείχνουν ότι το ύψος του έφτανε τουλάχιστον στο 1,80 μ.
Στο εσωτερικό του μια επιμήκης βάθυνση πλάτους 0,54 μ. και μήκους 2,35 μ. μαρτυρά ότι εκεί τοποθετήθηκε ξύλινο φέρετρο. Το επιβεβαιώνουν τα διάσπαρτα, σιδερένια και χάλκινα καρφιά, τα οστέινα και γυάλινα διακοσμητικά στοιχεία του φέρετρου, ενώ κατά την ανακοίνωση του υπουργείου Πολιτισμού, το συνολικό ύψος του τρίτου θαλάμου από την κορυφή της θόλου έως τον πυθμένα του τάφου είναι 8,90 μ.
Επιβεβαιώνεται η σύληση
Ο σκελετός του νεκρού που βρέθηκε εντός και εκτός του τάφου ήταν η μεγαλύτερη ικανοποίηση της επιστημονικής ομάδας, παρότι ο τρόπος που εντοπίστηκε επιβεβαιώνει τη σύληση. Οπως αναφέρει στέλεχος του ΥΠΠΟ «δυστυχώς δεν μπορούμε να πούμε για τα οστά αν ανήκουν σε άνδρα ή γυναίκα κάτι που φαίνεται από τη λεκάνη, γιατί βρέθηκε θρυμματισμένη. Γι’ αυτό θα αποφανθούν ο ειδικοί επιστήμονες που θα εξετάσουν το υλικό. Αλλωστε ένας ανθρωπολόγος μπορεί αμέσως να δώσει την απάντηση». Ακόμη δεν έγινε γνωστό ποιο θα είναι το εργαστήριο, αλλά όπως αναφέρουν πληροφορίες δεν θα είναι ιδιωτικό αλλά ένα από τα πιο εξελιγμένα του πανεπιστημιακού χώρου.
Οπως είχαν πει πολλοί επιστήμονες, το ταφικό συγκρότημα στον λόφο Καστά φαίνεται πως είναι ένα δημόσιο έργο. Για την κατασκευή του χρησιμοποιήθηκε η μεγαλύτερη ποσότητα μαρμάρου που έχει ποτέ χρησιμοποιηθεί στη Μακεδονία, σημειώνει στην ανακοίνωση του υπουργείου Πολιτισμού η κ. Αννα Παναγιωταρέα, η οποία θυμίζει τα στοιχεία που κάνουν αυτό το μνημείο μοναδικό: τύμβος ύψους 33 μ., και επ’ αυτού το βάθρο με το υπερμέγεθες λιοντάρι, συνολικού ύψους 15,84 μ. «Οι σφίγγες, οι καρυάτιδες και το υπέροχο ψηφιδωτό με την αρπαγή της Περσεφόνης, αλλά και τα μαρμάρινα ζωγραφισμένα επιστύλια, τα οποία, αυτή τη στιγμή, συντηρούνται στο εργαστήριο του Μουσείου Αμφίπολης. Επισημαίνεται το πρωτοφανές ύψος του συνόλου της κατασκευής. Αυτό το μνημείο αποτελεί μοναδική και πρωτότυπη σύνθεση ποικίλων χαρακτηριστικών. Είναι μια εξαιρετικά ακριβή κατασκευή, το κόστος της οποίας είναι προφανώς απίθανο να είχε αναληφθεί από ιδιώτη». Στην ανακοίνωση υπογραμμίζεται ακόμη ότι «πρόκειται για μνημείο αφηρωισμένου νεκρού, δηλαδή, θνητού στον οποίον αποδόθηκαν λατρευτικές τιμές από την κοινωνία της εποχής του. Ο νεκρός ήταν εξέχουσα προσωπικότητα, καθώς μόνον έτσι εξηγείται η κατασκευή αυτού του μοναδικού ταφικού συγκροτήματος».
Οσο οι μη ειδικοί αναρωτιούνται τι μπορεί να σημαίνει το ξύλινο φέρετρο, οι επιστήμονες απαντούν πως «απ’ αυτό δεν προκύπτει κανένα συμπεράσματα». Ο καθηγητής κ. Πέτρος Θέμελης υπογραμμίζει στην «Κ» πως «οι γνωστοί ώς τώρα μακεδονικοί τάφοι ακόμη και οι κιβωτιόσχημοι επίσημων νεκρών περιείχαν κατάλοιπα καύσης του νεκρού καθώς και πολύτιμα σκεύη μέσα σε λάρνακες. Τώρα ένα φέρετρο πολυτελές με σκελετό κάτι δείχνει. Φαίνεται ότι είναι κάποιο επιφανές πρόσωπο, όχι όμως το κεντρικό».
Ο νέος κύκλος εικασιών που άνοιξε πάλι χθες, επαναφέροντας και τον Μ. Αλέξανδρο, δεν τον βρίσκει σύμφωνο. Ο ανασκαφέας της Μεσσήνης τονίζει πως πρώτα πρέπει να δούμε αν τα οστά είναι ανδρικά ή γυναικεία. Εξηγεί επίσης ότι: «Στα ελληνιστικά τουλάχιστον χρόνια και κατά κόρον αργότερα προς τα πρώιμα ρωμαϊκά, τα ταφικά μνημεία -ακόμη και εδώ στη Μεσσήνη που είναι λαμπρά υπέργεια και όχι υπόγεια- περιείχαν νεκρούς που έχαιραν κάποιου αφηρωισμού. Μετά θάνατον όλοι ήρωες λέγονται. Ηρωας σημαίνει νεκρός, αφηρωισμένος. Ενα επίσημο πρόσωπο της πολιτείας, όπως ένας αξιωματούχος, πάντοτε χαίρει μιας μεταθανάτιας τιμής. Οχι θεϊκής λατρείας, αλλά σ’ ένα επίπεδο ανάμεσα στους θεούς και τους ήρωες. Και οι θνητοί αυτοί ήταν αφηρωισμένοι». Μην ξεχνάμε, άλλωστε, πως έχει ασχοληθεί με το θέμα της λατρείας των ηρώων και της απόδοσης ύψιστων μεταθανάτιων τιμών σε επιφανείς πολίτες, στην έκδοση «Ηρωες και ηρώα στη Μεσσήνη».
Ο κ. Θέμελης πιστεύει πως μάλλον πρέπει να υπήρχε κι άλλος νεκρός ή άλλοι, δευτερεύοντες ενταφιασμένοι στον τρίτο θάλαμο. «Δεν μπορεί να είναι αυτός ο επίσημος νεκρός του τάφου έστω και πολυτελώς ενταφιασμένου, γιατί η καύση ήταν βασικό στοιχείο του αφηρωισμού».
Νέες εικασίες
Από το μεσημέρι χθες φούντωσαν πάλι τα σενάρια για τον «ένοικο», ενώ άρχισαν να επανέρχονται οι θεωρίες με πρωταγωνιστή τον Μ. Αλέξανδρο και την Ολυμπιάδα. Επανέκαμψε όμως και η θεωρία ότι μπορεί το μνημείο να είναι του Ηφαιστίωνα. «Ο Μ. Αλέξανδρος θέλησε να θεοποιήσει τον παιδικό του φίλο, αξιωματικό και συνοδοιπόρο του στην εκστρατεία στην Ασία, τον Ηφαιστίωνα (ήταν γιος του Αμύντορα), όμως οι Μακεδόνες δεν το δέχτηκαν και ζήτησαν τον αφηρωισμό του, θεωρώντας πως ο μόνος θεός είναι ο ίδιος ο στρατηλάτης», εικάζουν επιστήμονες παρ’ ότι η σορός του Ηφαιστίωνα αποτεφρώθηκε. Την ίδια ώρα η ανασκαφέας κ. Κατερίνα Περιστέρη με τις δηλώσεις της «ο τάφος ανήκει σε Μακεδόνα στρατηγό» πυροδοτεί νέες συζητήσεις και εικασίες.
Κι ενώ όλο και περισσότεροι αρχαιολόγοι θεωρούν ότι ο λόφος κρύβει κι άλλες ταφές, στέλεχος του ΥΠΠΟ είναι κατηγορηματικό: «Σ’ αυτό το σημείο του μνημείου δεν υπάρχει άλλη ταφή. Δεν γνωρίζουμε αν έχουμε δίπλα άλλους τάφους, όμως η ανασκαφή έφτασε πια στο φυσικό έδαφος». Η φάση αυτή ολοκληρώθηκε με την εύρεση του κιβωτιόσχημου τάφου και του σκελετού δήλωσε και η γ.γ. του ΥΠΠΟΑ Λίνα Μενδώνη από την Αμφίπολη: «Υπολείπονται πολλά ακόμη να γίνουν σε ένα χώρο σαν τον τύμβο Καστά. Είμαστε ευτυχείς που ένα τόσο σημαντικό και ιδιαίτερο μνημείο προστίθεται στο ψηφιδωτό της ελληνικής αρχαιολογίας και της Ιστορίας».
Τα επόμενα βήματα
Τι θα γίνει από δω και πέρα; Για να δρομολογηθούν οι εργασίες αποκατάστασης του μνημείου, μελετώνται συστηματικά τα διάσπαρτα αρχιτεκτονικά μέλη, τα οποία έχουν ταυτιστεί και αποδοθεί στον περίβολο. Περίπου 500 μαρμάρινα μέλη που βρίσκονται στην περιοχή στην οποία είναι τοποθετημένο το λιοντάρι της Αμφίπολης καθώς και άλλα 100 που αποκαλύφθηκαν πρόσφατα, όταν αποσύρθηκαν τα νερά της λίμνης Κερκίνης. Πρόκειται για γείσα, ορθοστάτες και στέψεις από τον περίβολο που είχαν μεταφερθεί το 1936 από την εταιρεία Ούλεν όταν κατασκεύαζε το φράγμα της Κερκίνης.
Στοιχεία για το γεωλογικό υπόβαθρο θα δώσουν ο έλεγχος και η δειγματοληψία των ιζημάτων (αποτελούνται από εναλλαγές άμμου και μάργας, λιμναίας προέλευσης), εσωτερικά και εξωτερικά του τάφου, καθώς και ο γεωτρητικός έλεγχος του υπεδάφους. Σχεδιάζεται επίσης η ολοκλήρωση του κοσκινίσματος των χωμάτων, των υποστυλωτικών εργασιών και των εργασιών συντήρησης στο μνημείο και βέβαια των ευρημάτων στο εργαστήριο του Μουσείου της Αμφίπολης. Στις 22 του μηνός ο υπουργός Πολιτισμού και Αθλητισμού κ. Κ. Τασούλας θα δώσει συνέντευξη στο Μουσείο της Αμφίπολης, ενώ στις 29/11 στην Αθήνα πια, η ανασκαφέας κ. Κ. Περιστέρη θα παρουσιάσει στο αμφιθέατρο του υπουργείου τα αποτελέσματα της ανασκαφικής περιόδου στον λόφο Καστά.
Χθες, ανακοινώθηκε ότι η γεωφυσική διασκόπηση θα γίνει από το εργαστήριο Εφαρμοσμένης Γεωφυσικής του ΑΠΘ το οποίο διευθύνει ο καθηγητής Γρηγόρης Τσόκας, μετά από πρόταση του πρυτάνεως καθηγητή Περικλή Μήτκα. Αλλωστε το ΑΠΘ εκτός από την τεχνογνωσία του διέθεσε στο ΥΠΠΟΑ και πόρους του Πανεπιστημίου.
