Προκαλεί κατάπληξη πόσο κοντά ζουν οι θύτες, τα υποψήφια θύματα και οι διώκτες της τρομοκρατίας στην Αθήνα. Συγκροτούν ένα ενιαίο σύνολο πολιτών εγκλωβισμένων σε μια σύγκρουση δίχως τέλος, που κληρονομείται από γενιά σε γενιά, σαν αρρώστια που έχει τη ρίζα της, όχι απλώς στην καρδιά του Εμφυλίου Πολέμου, αλλά ίσως στην ίδια την έννοια της σύγκρουσης που σφραγίζει τις χτισμένες μέσα στα όρη φιλοπόλεμες κοινότητες της ελληνικής χερσονήσου από την παλαιολιθική εποχή.
Αλλά ας επικεντρωθούμε στη σύγχρονη Αθήνα, στο άβατο των Εξαρχείων, που μόνο άβατο δεν είναι, αφού θα περίμενε κανείς ότι περιδιαβαίνουν εκεί μόνο φίλοι της βίας. Κι όμως, δεν είναι έτσι, αφού αρμονικά δίπλα στους θιασώτες της βίας συμβιώνει μια κοινωνία, εμπόρων, φοιτητών, συνταξιούχων, επιστημόνων, ακόμα και μελετητών της τρομοκρατίας που σαν τους μονομανείς σεισμολόγους επιλέγουν να ζήσουν κοντά στους κρατήρες των ηφαιστείων.
Σε μια άσημη πολυκατοικία που βρίσκεται σε διεύθυνση με το όνομα ιστορικής προσωπικότητας ένας από αυτούς τους «σεισμολόγους» της βίας εκθέτει τον πλούτο των στοιχείων που συλλέγει. Οι πολίτες πιστεύουν ότι υπάρχουν ανεξιχνίαστες υποθέσεις, άγνωστα πρόσωπα στην τρομοκρατία, αλλά αυτό ελάχιστα ισχύει. Η τεχνολογία της συλλογής στοιχείων έχει εξελιχθεί τόσο πολύ ώστε μια ολιγομελής ομάδα θα μπορούσε να αποτυπώσει στην οθόνη πόλεως ενός κέντρου επιχειρήσεων τις κινήσεις όσων συγκροτούν το φάσμα της πολιτικής βίας. Εκείνο που «υστερεί» είναι η νομική τεχνολογία, η οποία, προσηλωμένη στα ανθρώπινα δικαιώματα, επιβάλλει τη συγκέντρωση εξαντλητικών στοιχείων για να τεκμηριωθούν κατηγορίες και συλλήψεις. Οταν η πολιτική βούληση αποτρέπει συστηματικά την εκπόνηση «δεμένων» δικογραφιών και αποθαρρύνει τα σώματα ασφαλείας και το δικαστικό σώμα, τότε το φάσμα της ένοπλης βίας μπορεί να παραμένει προστατευμένο. Κι αυτό ακριβώς συμβαίνει σήμερα.
Ανάμεσα, όμως, στις φωτογραφίες με τα πρόσωπα των θυτών βρίσκονται τα σώματα των θυμάτων. Πρόκειται για απόρρητες φωτογραφίες γνωστών θυμάτων, σε λήψεις που έγιναν λίγη ώρα μετά την αφαίρεση της ζωής τους. Οταν η ζωή αφαιρείται απότομα, τότε παγώνει στο πρόσωπο του θύματος η έκφραση της ζωής. «Πρέπει να δεις αυτές τις σκληρές εικόνες για να αντιληφθείς τον πρωτογονισμό και την αγριότητα της βίας, αυτό που δεν μπορούν να αποδώσουν οι ειδήσεις», μονολογεί ο μελετητής. Οποιος γνωρίζει τα «μυστικά Εξάρχεια» μπορεί να συνδυάσει τις μυστικές συζητήσεις για το παρελθόν της ένοπλης βίας με μια επίσκεψη σε τοπόσημα όπου απολαμβάνουν καφέ, συχνά με τις κουκούλες-hoodie, νεοσσοί, προσήλυτοι στη θρησκεία της «αντίστασης», καθώς και οι μυημένοι καθοδηγητές τους. Και ελάχιστα τετράγωνα πιο πέρα μπορεί ο περιπατητής να εντοπίσει, μέσα στην κίνηση και τον συνωστισμό, τις διευθύνσεις του αίματος, Σόλωνος, Ομήρου, Κανάρη, όπου ιστορικά θύματα της τρομοκρατίας έφυγαν από τον κόσμο με το πρόσωπό τους παγωμένο για πάντα στην έκφραση της ζωής.
Θέατρο του παραλόγου
Οταν στοχάζεται κανείς την τρομοκρατία περπατώντας στο κέντρο της Αθήνας αισθάνεται τη φόρτιση ενός θεάτρου του παραλόγου. Τελικά, δεν υπάρχει μυστήριο. Θιασώτες και αντίπαλοι της τρομοκρατίας ανταλλάσσουν βλέμματα αναγνώρισης όταν διασταυρώνονται στις γωνίες. Η κανονικότητα του φαινομένου εκπλήσσει.
«Η τρομοκρατία δεν μπορεί να υπάρξει χωρίς κάποιου είδους αποδοχή της νομιμότητάς της από την κοινωνία», λέει γνωστός καθηγητής πανεπιστημίου, κι αυτό συνδέεται με τους αριστερούς μύθους. Το αίτημα της αντίστασης σε μια «ξένη κατοχή» που υποτίθεται ότι υπηρετείται από Ελληνες πολιτικούς σε συνεργασία με οικονομικά συμφέροντα νομιμοποιεί ένα ολόκληρο φάσμα νοοτροπιών και συμπεριφορών που ξεκινούν από την ανοχή, τη συναλλαγή, τη συνεπικουρία και την αλληλεγγύη με την τρομοκρατία και φτάνουν έως την ένοπλη πάλη. Ολοι μαζί γυρίζουν τους τροχούς σε μια πορεία όπου Γη της Επαγγελίας είναι η απομάκρυνση από τη Δύση και η τελική νίκη σε έναν Εμφύλιο Πόλεμο που υποτίθεται ότι δεν τελείωσε ποτέ.
Σύμφωνα με τον μύθο, ο οικοδεσπότης Καπετάν Ανέστης – Γιάννης Γαλανόπουλος, ο Κώστας Αγαπίου και ο Αλέξανδρος Γιωτόπουλος, συναντήθηκαν στην Τεργέστη δύο ημέρες μετά την καταστολή της εξέγερσης του Πολυτεχνείου, στις 19 Νοεμβρίου 1973.
Χειραγωγώντας το «φάσμα της αντίστασης»
Πώς γίνεται μια ιστορική συνάντηση στην Τεργέστη του 1973 να τιμάται με την ανατίναξη μιας βόμβας στην Αθήνα του 2017; Ενας στοχαστής, εμβριθής στην τρομοκρατία αναφέρει με λόγια προσεκτικά τον Καπετάν Ανέστη, μια εμβληματική μορφή του Εμφυλίου που κατέφυγε στο εξωτερικό και έσβησε τα ίχνη του. Ο Καπετάν Ανέστης, που το πραγματικό του όνομα ήταν Γιάννης Γαλανόπουλος, οργάνωσε μια διάσκεψη στο σπίτι του στην Τεργέστη δύο ημέρες μετά την καταστολή της εξέγερσης του Πολυτεχνείου, στις 19 Νοεμβρίου 1973.
Σύμφωνα με τον μύθο, στη διάσκεψη συμμετείχαν οι επικεφαλής αντιστασιακών οργανώσεων. Στο ίδιο τραπέζι κάθισαν ο Αλέξανδρος Γιωτόπουλος, επικεφαλής της «Λαϊκής Επαναστατικής Αντίστασης» (ΛΕΑ) που το 1975 υπήρξε ιδρυτής (για άλλους συνιδρυτής) της «17 Νοέμβρη», ο Κώστας Αγαπίου που εκπροσωπούσε την «Ομάδα Αρης» του Ρήγα Φεραίου (και αργότερα ίδρυσε τον ΕΛΑ), ο Γιάννης Σερίφης (που αθωώθηκε για τις κατηγορίες συμμετοχής του στη «17Ν») και ο Χρήστος Κασσίμης («20 Οκτώβρη») και ασφαλώς ο ίδιος ο Καπετάν Ανέστης ως επικεφαλής της οργάνωσης «Ανεξάρτητη Αριστερά». Η συνάντηση αυτή επισφραγίστηκε από μια προκήρυξη που αργότερα αξιοποιήθηκε ως το ιδρυτικό κείμενο της μεταπολιτευτικής τρομοκρατίας.
Η προκήρυξη
Ο Γαλανόπουλος πέθανε το 1993 σε ηλικία 76 ετών. Το όνομά του δεν εντοπίστηκε σε καμία προκήρυξη τρομοκρατικής οργάνωσης. Το 2016, όμως, εμφανίζεται η οργάνωση «Ομάδα Λαϊκών Αγωνιστών» (ΟΛΑ) που η ονομασία της παραπέμπει στην ένοπλη «Ομάδα Προστασίας Λαϊκών Αγωνιστών» (ΟΠΛΑ) του ΚΚΕ που αιματοκύλισε πολλές περιοχές της Ελλάδας μεταξύ 1943 και 1947. Η ΟΛΑ ανέλαβε την ευθύνη για την επίθεση στο υπουργείο Εργασίας (16/12/2016) και την έκρηξη ισχυρής βόμβας στο υποκατάστημα της Eurobank επί της οδού Σανταρόζα (19/4/2017). Στην προκήρυξη για την επίθεση στη Eurobank, υπήρξαν αναφορές στον Μπέρτολντ Μπρεχτ και στον αγώνα των Παλαιστινίων δίπλα στην υπενθύμιση ότι στις 15 Μαΐου 2017 θα συμπληρώνονταν 32 χρόνια από τη δολοφονία του Χρήστου Τσουτσουβή. Κι εκεί, για πρώτη φορά, έγινε αναφορά στον Καπετάν Ανέστη, εκατό χρόνια από τη γέννησή του και πενήντα από το πραξικόπημα του 1967. Τα «Πολιτικά Κείμενα» του Καπετάν Ανέστη εκδόθηκαν τον Νοέμβριο του 1993 και συνεχίζουν να επανεκδίδονται. Η ΟΛΑ θεωρείται εξαιρετικά επικίνδυνη και έτοιμη για επαγγελματικά πλήγματα.
Ο πολιτικός που επιτέθηκε στην ιερή παράδοση της τρομοκρατίας είναι ο Μιχάλης Χρυσοχοΐδης. Ταυτίστηκε όχι μόνο με την εξάρθρωση της «17 Νοέμβρη» το 2002 και του «Επαναστατικού Αγώνα» (Μαζιώτης – Ρούπα) το 2009, αλλά και με την ακινητοποίηση του εκτεταμένου δικτύου «τρομοκρατίας χαμηλής έντασης» που δεσπόζει στην πρόκληση αντιευρωπαϊκών και αντιδυτικών εκδηλώσεων. Η έκρηξη βόμβας στο υπουργικό γραφείο του στις 24 Ιουνίου 2010 που είχε ως αποτέλεσμα τον θάνατο του επικεφαλής του γραφείου του Γιώργου Βασιλάκη ήταν η απάντηση. Το ποιοι εφοδίασαν τον αποστολέα του φακέλου Βασίλη Παλαιοκώστα με τον εκρηκτικό μηχανισμό είναι μια υπαρκτή (αλλά απόρρητη) θεωρητική κατασκευή που δεν «δέθηκε» ώς τώρα με αδιάσειστες αποδείξεις.
Η τρομοκρατία χαμηλής έντασης θεωρείται ότι ενίσχυσε τη λαϊκή αγανάκτηση (πρόσωπα του αντιεξουσιαστικού χώρου πρωτοστάτησαν στην «πλατεία των Αγανακτισμένων»), συνέβαλε στην κοινωνική όξυνση και εμπόδισε την άσκηση της σταθεροποιητικής πολιτικής την περίοδο 2010-2015. Οι «δράσεις» μειώθηκαν όταν έφτασε στην εξουσία μια κυβέρνηση, που παρά τις ουσιαστικές διαφορές, εμφορείται από ανάλογα «αντιστασιακά» ιδανικά. Οι πρόσφατες επιθέσεις στο κέντρο της Αθήνας έγιναν με αίτημα τη μεταφορά στον Κορυδαλλό, δίπλα στους «συντρόφους» του, του προσώπου που κατηγορείται για την επίθεση στον Λουκά Παπαδήμο. Το αίτημα ικανοποιήθηκε.
Η ανοιχτή γραμμή ανάμεσα στον Κορυδαλλό και τα πανεπιστήμια, ως κρησφύγετα βίας (χάρη στη μεταπολιτευτική παραχώρηση του ασύλου στην Αριστερά) λειτούργησε γιατί η κυβέρνηση δεν ταυτίζεται με την τρομοκρατία, αλλά επιδιώκει να χειραγωγεί το ευρύτερο «φάσμα της αντίστασης». Ταυτόχρονα όμως χειραγωγείται από αυτό.
Η τελευταία συντονισμένη επιχείρηση μετέδωσε στην κοινωνία το μήνυμα ότι «το κίνημα είναι ζωντανό, έχει δύναμη και παρέμβαση» ακόμα και όταν σημαίνοντα στελέχη του παραμένουν στη φυλακή.
Οι νεαροί που διαβαίνουν τον «Ρουβίκωνα»
«Βελκουλέσκου, βγες έξω». Περίπου είκοσι μέλη του «Ρουβίκωνα» εισβάλλουν στο λόμπι του Hilton στις 16 Μαρτίου 2016 λίγο πριν από τη 1 μ.μ. Η Ρουμάνα επικεφαλής της αποστολής του ΔΝΤ δεν βγήκε. Δημοσιογράφος που βρισκόταν στον χώρο απευθύνθηκε στον αστυνομικό με πολιτικά. «Πώς το επιτρέπετε;», τον ρώτησε. «Γιατί, κύριε; Αισθάνεστε απειλή;», επέστρεψε την ερώτηση το ετοιμόλογο όργανο της τάξεως. Πράγματι, η απειλή δεν ήταν ευκρινής. Ορισμένα μέλη ήταν ευπρεπείς νέες φοιτήτριες. Ηταν προφανές ότι ο φερόμενος ως επικεφαλής του «Ρουβίκωνα», ένας σαραντάρης αναρχικός με περιπέτειες στα πρώτα νεανικά του χρόνια –που πρωτοστάτησε προ μηνών και στην υποδοχή του Δημήτρη Κουφοντίνα, κατά την πρώτη του πανηγυρική έξοδο από τη φυλακή–, είχε προειδοποιήσει την ασφάλεια του ξενοδοχείου ότι η διαμαρτυρία θα κρατήσει πέντε λεπτά και θα τελειώσει. Και έτσι έγινε.
Αριστερή κανονικότητα
Αλλωστε, λίγη ώρα αργότερα ήταν προγραμματισμένο να καταφθάσει στο Hilton για να συνεχίσει τις «διαπραγματεύσεις» ο Ευκλείδης Τσακαλώτος. Ο υπουργός Οικονομικών δεν ταράχτηκε από τη «δράση». Δεν ανησύχησε ότι κάτι θα μπορούσε να ξεφύγει, προφανώς γιατί όλα ήταν προσυμφωνημένα. Οι υπουργοί φροντίζουν να δίνουν την εντύπωση ότι οι κυβερνητικές δραστηριότητες και ο ακτιβισμός του «Ρουβίκωνα» εντάσσονται σε μια ενιαία αριστερή κανονικότητα.
Λίγες ημέρες νωρίτερα, στις 5 Μαρτίου 2016, ο «Ρουβίκωνας» προχώρησε σε βραδινή επίδειξη δύναμης στα Εξάρχεια με πορεία μερικών εκατοντάδων ατόμων, στην οποία ορισμένα μέλη παρέλασαν κρατώντας περίστροφα με χαρακτηριστική υπερηφάνεια και υπό επιμελή βιντεοσκόπηση που διοχετεύθηκε στη συνέχεια στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης και στα μισητά τηλεοπτικά δίκτυα. Παρά τους νεωτερισμούς, όμως, στη δράση της οργάνωσης, τα συνθήματα παραμένουν παραδοσιακά: «Μέσα στην Ε.Ε. είναι ο εχθρός / τη λύση θα τη δώσει ο ένοπλος λαός» και «Πόλεμος στο ντόπιο και διεθνές κεφάλαιο». Πώς να μην αισθάνεται η κυβέρνηση συμπάθεια και συγγένεια; Ανάμεσα στις δράσεις του «Ρουβίκωνα» ήταν η εισβολή στο προαύλιο του Κοινοβουλίου στις 28 Ιουλίου 2017, τα κατάπτυστα φέιγ βολάν που ζητούσαν τον θάνατο του Λουκά Παπαδήμου και τα οποία πέταξαν κάποιοι έξω από τον «Ευαγγελισμό» την ώρα που ακόμα δεν ήταν γνωστή η κατάσταση της υγείας του και οι πρόσφατες «επισκέψεις» σε γραφεία δικηγόρων και συμβολαιογράφων.
Με τη συμβιωτική σχέση με τον «Ρουβίκωνα» η κυβέρνηση στέλνει το μήνυμα ότι εξακολουθεί να την εκφράζει η αντίσταση στην Ευρώπη, κάτι που μάλλον εκτιμά ο μέσος πολίτης χωρίς ωστόσο να αποφεύγει τους αναγκαίους συμβιβασμούς, που επιβάλλει η διακυβέρνηση, κάτι που επίσης επιβραβεύει η κοινή γνώμη. Η οργάνωση θεωρείται επικίνδυνη διότι, παρά το γεγονός ότι δεν χρησιμοποιεί όπλα στις δράσεις της, αποκτά διείσδυση στα πανεπιστήμια, συγκεντρώνει λαϊκή απήχηση και μπορεί να οπλιστεί οποιαδήποτε στιγμή κριθεί ότι αυτό είναι απαραίτητο.
