Σε αχαρτογράφητα νερά εισέρχονται οι σχέσεις Ελλάδας και Τουρκίας έπειτα από την απόφαση του Συμβουλίου της Επικρατείας να ανοίξει τον δρόμο για την οριστική και αμετάκλητη χορήγηση ασύλου στους οκτώ φυγάδες Τούρκους, πρώην αξιωματικούς και υπαξιωματικούς. Η χορήγηση ασύλου στον Σουλεϊμάν Οζκαϊνακτζί, πρώτο από τους οκτώ, θα λειτουργήσει, εκτός συγκλονιστικού απροόπτου, ως δεδικασμένο και για τους υπόλοιπους επτά, κάτι που εκ των πραγμάτων επιβαρύνει την ήδη τεταμένη ατμόσφαιρα στην Αγκυρα. Η απόφαση του ΣτΕ λειτουργεί για τον πρόεδρο της Τουρκίας Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, τους συνεργάτες και πιστούς υποστηρικτές του ως ένα γεγονός που επιβεβαιώνει τη θεωρία ότι η Αθήνα συμμετέχει σε μια συνωμοσία η οποία έχει ως σκοπό την περικύκλωση από εχθρικές δυνάμεις, με την ενθάρρυνση της Δύσης. Εντείνει, δηλαδή, το σύνδρομο αποκλεισμού, το οποίο ο κ. Ερντογάν, ούτως ή άλλως, χρησιμοποιεί στο εσωτερικό.
Πρόκληση
Για τον κ. Ερντογάν οι οκτώ αποτελούν «κόκκινο πανί» και σε προσωπικό επίπεδο, καθώς τους θεωρεί μέρος της ομάδας των πραξικοπηματιών οι οποίοι είχαν επιφορτιστεί με τη φυσική εξόντωσή του. Επιπλέον, η απόφαση για τη χορήγηση ασύλου σε στρατιωτικούς οι οποίοι διέφυγαν από την Τουρκία αμέσως μετά την απόπειρα πραξικοπήματος θεωρείται η πρώτη σε πανευρωπαϊκό επίπεδο και, ως εκ τούτου, εξαιρετικά «προκλητική», για τον τρόπο που αντιλαμβάνονται τα πράγματα στην Αγκυρα.
Εμπειροι παρατηρητές εκτιμούν ότι ο κ. Ερντογάν θα χρησιμοποιήσει τη συγκεκριμένη υπόθεση ως ένα ακόμα επιχείρημα στη διάρκεια της σκληρής προεκλογικής μάχης η οποία διεξάγεται στην Τουρκία. Το μεγάλο ερώτημα είναι πώς θα εκδηλωθεί η αντίδραση της Τουρκίας, σε μια περίοδο κατά την οποία γίνονται σοβαρές προσπάθειες να παραμείνουν ανοικτοί οι δίαυλοι επικοινωνίας ανάμεσα στις δύο πλευρές (με τελευταίο παράδειγμα το πολύ καλό κλίμα στις πρόσφατες, διαδοχικές συναντήσεις των δύο αρχηγών των ενόπλων δυνάμεων). Μάλιστα, αρκετοί στην Αγκυρα αντιδιαστέλλουν την Ελλάδα προς τη Βουλγαρία, λέγοντας ότι και οι δύο χώρες είναι κράτη-μέλη της Ε.Ε., ωστόσο στη δεύτερη περίπτωση η παράδοση γκιουλενιστών και λοιπών συνδεδεμένων (κατά την κυβέρνηση Ερντογάν) με την απόπειρα πραξικοπήματος ήταν άμεση. Αυτή η αντίληψη εξηγεί σε κάποιο βαθμό γιατί το πεδινό και, ως εκ τούτου, φυσικά πορώδες σύνορο Τουρκίας – Βουλγαρίας δεν χρησιμοποιείται από πρόσφυγες, σε αντίθεση, βεβαίως, με το Αιγαίο.
Ο μεγάλος φόβος εντοπίζεται για ακόμη μία φορά στην αυξημένη πιθανότητα ατυχήματος, με επίκεντρο, βεβαίως, το Αιγαίο. Τις τελευταίες τρεις εβδομάδες, η κατάσταση στο αρχιπέλαγος είναι υπό έλεγχο, παρά το γεγονός ότι οι τουρκικές ένοπλες δυνάμεις έχουν διεξαγάγει δύο εκτεταμένες αεροναυτικές ασκήσεις, με τη συμμετοχή σημαντικών δυνάμεων. Φυσικά σημειώθηκαν αρκετές παραβιάσεις (κυρίως από ελικόπτερα που συμμετείχαν σε σενάρια έρευνας και διάσωσης), αλλά και εικονικές αερομαχίες, στοιχεία τα οποία καταγράφονται πάντα σε περίπτωση τόσο σημαντικών ασκήσεων.
Σε γενικές γραμμές, πάντως, η αίσθηση όσων παρακολουθούν την τουρκική κινητικότητα στο αρχιπέλαγος και τον Εβρο είναι ότι η προεκλογική περίοδος έχει, έως αυτή τη στιγμή, επίδραση και στο σκέλος των προκλήσεων. Λόγω αυτής της εξαιρετικά αβέβαιης ατμόσφαιρας, οι πιθανότητες απελευθέρωσης των δύο στρατιωτικών που κρατούνται στην Αδριανούπολη είναι μάλλον μικρές. Οι Τούρκοι, μάλιστα, επικαλούνται μεγάλο φόρτο εργασίας της Δικαιοσύνης, λόγω του υψηλού αριθμού υποθέσεων που διαχειρίζεται τους τελευταίους μήνες.
Το πλωτό γεωτρύπανο
Οι ανησυχίες της Αθήνας, αλλά και των εταίρων της δεν περιορίζονται μόνο στο Αιγαίο, αλλά επεκτείνονται στην Ανατολική Μεσόγειο και την ΑΟΖ της Κυπριακής Δημοκρατίας. Σε αυτό το πλαίσιο, αναμένεται να προκύψουν οι αμέσως επόμενες τουρκικές κινήσεις, οι οποίες συνδέονται, κυρίως, με το πόσο γρήγορα μπορεί η Αγκυρα να στείλει πλωτό γεωτρύπανο στην Ανατολική Μεσόγειο. Αν αυτό, δηλαδή, μπορεί να συμβεί πριν από την πραγματοποίηση των διπλών τουρκικών εκλογών στις 24 Ιουνίου ή μετά.
Οι Τούρκοι δεν ενοχλούνται μόνο από τη ρητορική της Αθήνας στα ενεργειακά ζητήματα, αλλά και από το γεγονός ότι παρουσιάζεται ως ένας πιθανός, εναλλακτικός κόμβος στην περιοχή. Τόσο ως προς τα πιο υλοποιήσιμα σχέδια, όπως ο πλωτός σταθμός αεριοποίησης LNG στην Αλεξανδρούπολη, όσο και ως προς το πιο μακροπρόθεσμο και υποθετικό πρότζεκτ του αγωγού EastMed, που θα συνδέει το Ισραήλ, την Κύπρο και την Ελλάδα.
Ολες οι πτυχές των ελληνοτουρκικών σχέσεων τέθηκαν στις συναντήσεις που είχε ο υπουργός Εξωτερικών Νίκος Κοτζιάς την περασμένη εβδομάδα στην Ουάσιγκτον κυρίως με τον ομόλογό του Μάικ Πομπέο και τον σύμβουλο Εθνικής Ασφαλείας Τζον Μπόλτον. Οι ανησυχίες των ΗΠΑ για την περιοχή διακρίνονται και σε πρακτικό επίπεδο. Μόλις την τελευταία εβδομάδα στη Σούδα και σε νησιά του Αιγαίου αγκυροβόλησαν ένα αεροπλανοφόρο και τρία αντιτορπιλικά του Εκτου Στόλου, παρουσία αυξημένη και αξιοσημείωτη, ενταγμένη, βεβαίως, στις συμμαχικές επιχειρήσεις στην ευρύτερη περιοχή.
«Παγώνουν» F-35 και εξοπλισμοί
Αν και η σύνδεση των ελληνοτουρκικών σχέσεων με την παρατεταμένη κακή περίοδο την οποία διανύουν μεταξύ τους η Ουάσιγκτον και η Αγκυρα δεν είναι πάντα επιτυχής ώστε να εξηγήσει ορισμένα γεγονότα, οι ολοένα και στενότερες σχέσεις της Τουρκίας με τη Ρωσία, αλλά και το Ιράν, δρομολογούν πιθανές εξελίξεις που επηρεάζουν και το Αιγαίο. Μόλις την Πέμπτη που πέρασε, η Βουλή των Αντιπροσώπων υπερψήφισε με συντριπτική πλειοψηφία (351-66) νομοσχέδιο για τον αμυντικό προϋπολογισμό του 2019, το οποίο περιλαμβάνει –μεταξύ άλλων– την απαγόρευση πώλησης εξοπλισμών στην Τουρκία, περιλαμβανομένων και των μαχητικών πέμπτης γενιάς τύπου F-35. Το επόμενο στάδιο προβλέπει την εισαγωγή του συγκεκριμένου νομοσχεδίου στη Γερουσία, η οποία, επίσης, θα πρέπει να συναποφασίσει. Το κλίμα στη Γερουσία δεν είναι πολύ καλό για την Τουρκία του Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν σε αυτή τη φάση, ωστόσο το τελικό αποτέλεσμα δεν μπορεί να προεξοφληθεί.
Σύμφωνα με τον υφιστάμενο προγραμματισμό, σε λιγότερο από ένα μήνα, το πρώτο F-35 παραδίδεται στην αεροπορία της Τουρκίας. Εφόσον και η Γερουσία επικυρώσει το συγκεκριμένο νομοσχέδιο, είναι σαφές ότι οι αμερικανοτουρκικές σχέσεις θα εισέλθουν σε ακόμη κρισιμότερη φάση. Προς την κατεύθυνση της ακύρωσης παράδοσης των F-35 στην Αγκυρα έχει υπάρξει ιδιαίτερα ενεργό το λόμπι των Ελλήνων, αλλά και αυτό των Αρμενίων στις ΗΠΑ, κυρίως το Συμβούλιο Ελληνοαμερικανικής Ηγεσίας (HALC) και η Αρμενική Εθνική Επιτροπή Αμερικής (ANCA). Οι ομογενειακές οργανώσεις είχαν τη στήριξη και των Αμερικανοϊσραηλινών στις ΗΠΑ.
