Η υπόθεση των Ελλήνων στρατιωτικών στην Τουρκία έρχεται να μας θυμίσει με εμφατικό τρόπο την ανυπαρξία κουλτούρας εθνικής ασφαλείας. Αυτή ορίζεται ως το σύνολο των παραδόσεων, αξιών και αντιλήψεων που διέπουν την αμυντική πολιτική και την πολιτική ασφαλείας ενός κράτους. Η ύπαρξη ή μη κουλτούρας εθνικής ασφαλείας τελικά καθορίζει τη συμπεριφορά όσων κατέχουν κρίσιμα δημόσια αξιώματα.
Η σύλληψη των δύο έγινε σε μια περίοδο μεγάλης έντασης στις ελληνοτουρκικές σχέσεις, όταν δηλαδή οι Ενοπλες Δυνάμεις έπρεπε να βρίσκονται σε συνεχή εγρήγορση και υψηλή επιχειρησιακή ετοιμότητα. Τα αργά αντανακλαστικά που επέδειξε η ελληνική πλευρά φανερώνουν κάτι παραπάνω από αδυναμία εκτίμησης της κατάστασης, συνιστούν μια τραγική επιβεβαίωση των δομικών μας ελλείψεων. Το πάθημα των Ιμίων φαίνεται ότι δεν μας έγινε ακόμη μάθημα.
Στο σημερινό σύνθετο πληροφοριακό περιβάλλον, η διαχείριση κρίσεων δεν μπορεί να παραμένει μια «προσωπική υπόθεση». Μέλη της κυβέρνησης ακόμα ερίζουν για τον όρο που περιγράφει καλύτερα την κατάσταση («ομηρία» ή «αδικαιολόγητη κράτηση»), ενώ όλοι οι Τούρκοι ομόλογοί τους υποστηρίζουν με συνέπεια την ίδια θέση περί «ανεξάρτητης τουρκικής δικαιοσύνης». Ο επίσημος λόγος πρέπει να έχει ακρίβεια και παραστατικότητα. Η κάθε τοποθέτηση αξιωματούχου δεν εμπεριέχει μόνο ευδιάκριτα μηνύματα, αλλά και μετα-μηνύματα που προσπαθεί να αποκωδικοποιήσει η άλλη πλευρά. Αν και δεν είναι σαφές ποιος διαχειρίζεται στην κυβέρνηση την υπόθεση των δύο, έχει αρχίσει να διαμορφώνεται ένα κλίμα ηττοπάθειας και παραίτησης στην Αθήνα που αντανακλάται στις επίσημες δηλώσεις. Αυτό δεν οφείλεται μόνο σε προσωπικές ανεπάρκειες, αλλά και σε μια βαθιά ριζωμένη προκατάληψη για τον ρόλο των Ενόπλων Δυνάμεων ως παράγοντα εθνικής ισχύος.
Σε συνθήκες γεωπολιτικής ρευστότητας, όμως, απαιτείται συντονισμός πολλών εμπλεκομένων υπηρεσιών και φορέων για την επίτευξη ενός θετικού αποτελέσματος. Η σύσταση του Συμβουλίου Εθνικής Ασφαλείας μπορεί να συνεισφέρει σημαντικά στην αποτελεσματική διαχείριση τέτοιων κρίσεων. Δεν αρκεί όμως αυτό. Επιδίωξή μας πρέπει να είναι η εμπέδωση μιας νέας κουλτούρας εθνικής ασφαλείας που θα έχει ανθρωποκεντρικό χαρακτήρα. Οι περιπτώσεις του Ελληνοαμερικανού Στηβ Λάλας και των Αφγανών διερμηνέων της Ελληνικής Δύναμης Αφγανιστάν δυστυχώς δείχνουν ότι το ελληνικό κράτος δεν ιεραρχεί πολύ ψηλά την προστασία όσων υπηρετούν τα εθνικά συμφέροντα. Δεν είναι τυχαίο ότι οι μεγαλύτερες αντιδράσεις για την υπόθεση των δύο στρατιωτικών μέχρι στιγμής έχουν προέλθει από απλούς πολίτες. Ο ξένος Τύπος ήδη καταγράφει τις αρνητικές συνέπειες που έχει το άτυπο μποϊκοτάζ των Ελλήνων τουριστών στην οικονομία της Αδριανούπολης (Le Monde, 31/5/2018).
Η κράτηση των Ελλήνων στρατιωτικών θα λήξει κάποια στιγμή, διότι ο χρόνος κυλάει εναντίον της Αγκυρας. Είναι πολύ δύσκολο για την τουρκική ηγεσία να δικαιολογήσει πειστικά την κράτηση στρατιωτικών που προέρχονται από άλλη νατοϊκή χώρα. Ωστόσο, το δυσάρεστο αυτό περιστατικό πρέπει να γίνει αφορμή για επανεξέταση των προτεραιοτήτων της εθνικής ασφαλείας μας. Μπορούμε να παραδειγματιστούμε από άλλες συμμαχικές χώρες που τιμούν και προστατεύουν με κάθε τρόπο εκείνους που προσφέρουν εθνική υπηρεσία. Πριν από σαράντα τέσσερα χρόνια, δεκάδες Ελληνες αξιωματικοί και οπλίτες αιχμαλωτίστηκαν από τους εισβολείς στην Κύπρο και εγκαταλείφθηκαν στη μοίρα τους. Κανείς δεν ξέρει τι πραγματικά απέγιναν αυτοί οι άνθρωποι. Να βάλουμε στόχο να μην αφήσουμε ποτέ ξανά κανέναν δικό μας μόνο του. Η Ελλάδα είναι οι άνθρωποί της.
* Ο κ. Μάνος Καραγιάννης είναι αναπληρωτής καθηγητής στο Τμήμα Αμυντικών Σπουδών του King’s College London και αναπληρωτής καθηγητής στο Πανεπιστήμιο Μακεδονίας.
