Μία νέα πολύπλοκη και ταχέως εξελισσόμενη αγορά ναρκωτικών, όπου οι καθιερωμένες παράνομες ψυχοδραστικές ουσίες είναι ευρέως προσβάσιμες και νέες δραστικές συνθετικές ουσίες συνεχίζουν να εμφανίζονται, εδραιώνεται όλο και περισσότερο στην Ευρώπη σύμφωνα με την Ευρωπαϊκή Εκθεση Ναρκωτικών για το 2024 που δημοσιοποίησε το Ευρωπαϊκό Κέντρο Παρακολούθησης Ναρκωτικών και Τοξικομανίας (EMCDDA).
Ειδικότερα, εκτός από την αύξηση της κοκαΐνης που είναι σταθερή τα τελευταία έξι χρόνια, υπάρχει έντονος προβληματισμός αναφορικά με τα ισχυρά συνθετικά οπιοειδή, τα οποία μερικές φορές πωλούνται καταχρηστικά ως άλλες ουσίες ή αναμειγνύονται με φάρμακα και άλλες ουσίες. Παραδείγματος χάριν φαίνεται πως η ουσία MDMA (έκσταση) νοθεύεται με συνθετικές καθινόνες (εμπορική ονομασία «άλατα μπάνιου») και τα προϊόντα κάνναβης με συνθετικά κανναβινοειδή. Επίσης γίνεται χρήση βενζοδιαζεπινών (δηλ. ηρεμιστικών) με οπιοειδή και κοκαΐνης με αλκοόλ.
Στη φετινή έκθεση αναφέρεται πως έως το τέλος του 2023, το EMCDDA παρακολουθούσε περίπου 950 νέες ψυχοδραστικές ουσίες, από τις οποίες οι 26 αναφέρθηκαν για πρώτη φορά στην Ευρώπη το 2023. Αναφορικά με τα συνθετικά οπιοειδή, υποκατηγορία των ψυχοδραστικών ουσιών, έξι από τα επτά νέα συνθετικά που καταγράφηκαν πέρσι για πρώτη φορά στο Σύστημα Εγκαιρης Προειδοποίησης της Ε.Ε. (ΣΕΠ) ήταν νιταζίνες, οι οποίες ευθύνονται για την απότομη αύξηση θανάτων σε Εσθονία και Λετονία όπως και για τοπικές εξάρσεις δηλητηρίασης σε Γαλλία και Ιρλανδία. Η νιταζίνη πωλείται μερικές φορές ως «συνθετική ηρωίνη», ενώ έχει ανιχνευθεί σε φαρμακευτικά προϊόντα απομίμησης στην αγορά ναρκωτικών.
«Ροζ κοκαΐνη»
Ενα ακόμη παράδειγμα των νέων συνθετικών μειγμάτων που εμφανίζονται στην αγορά της Ε.Ε. είναι η λεγόμενη «ροζ κοκαΐνη», η οποία μερικές φορές μυρίζει σαν φράουλα και έχει διάφορα ονόματα όπως «τούσι» και «τουσίμπι». Σύμφωνα με ρεπορτάζ από την ισπανική El Pais, η «ροζ κοκαΐνη» θεωρείται ναρκωτικό πολυτελείας και καταναλώνεται κυρίως σε χώρους ηλεκτρονικής μουσικής, νυχτερινά κέντρα και πάρτι.
Ωστόσο το συγκεκριμένο ναρκωτικό το μόνο κοινό που έχει με την κοκαΐνη είναι το όνομα, καθώς τα χάπια αποτελούνται από κεταμίνη, η οποία προστίθεται σε άλλα μείγματα ναρκωτικών, συμπεριλαμβανομένων σκονών και δισκίων MDMA, αυξάνοντας δυνητικά τον κίνδυνο ακούσιας κατανάλωσης.
Η «ροζ κοκαΐνη» αποτελεί ένα παράδειγμα της πιο εξελιγμένης εμπορίας συνθετικών ουσιών στους καταναλωτές, οι οποίοι είναι πιθανό να έχουν πολύ μικρή κατανόηση των χημικών ουσιών που πραγματικά καταναλώνουν.
Σύμφωνα με το ισπανικό μέσο, ο λόγος της υψηλής τιμής του οφείλεται στην παραπλανητική ονομασία του, καθώς «πολλοί έμποροι εκμεταλλεύονται το γεγονός ότι οι πελάτες μπερδεύουν τη μία ουσία με την άλλη και πωλούν τα πάντα σε υψηλό κόστος, ανεξάρτητα από το είδος του ναρκωτικού».
Αν και η «ροζ κοκαΐνη» ανιχνευόταν κατά κόρον στη Λατινική Αμερική, φαίνεται πως πλέον εμφανίζεται και σε τμήματα της αγοράς ναρκωτικών της Ε.Ε., αποτελώντας ένα ζωντανό παράδειγμα της πιο εξελιγμένης εμπορίας συνθετικών ουσιών. Ετσι, είναι πιθανό οι καταναλωτές να έχουν πολύ μικρή κατανόηση των χημικών ουσιών που πραγματικά καταναλώνουν.
Η κατάσταση στην Ελλάδα
Αναφορικά με την Ελλάδα, σύμφωνα με στοιχεία του Εθνικού Κέντρου Τεκμηρίωσης και Πληροφόρησης για τα Ναρκωτικά, η χρήση οπιοειδών μειώνεται σταδιακά τα τελευταία χρόνια. Δεν συμβαίνει όμως το ίδιο και με τη χρηση συνθετικών οπιοειδών.
Ειδικότερα μέσα από τις κατασχέσεις των οπιοειδών ουσιών που πραγματοποιούνται από τις αρχές, φαίνεται ότι η τραμαδόλη αποτελεί το συνθετικό οπιοειδές που διακινείται περισσότερο, παρ’ όλη τη μείωση που σημειώθηκε την τριετία 2020-2023 στις κατασχεθείσες ποσότητες. Στη χώρα μας δεν έχουν σημειωθεί αναφορές για την ουσία νιταζίνη.
Οι αναφορές στην κοκαΐνη και άλλα διεγερτικά στα οποία εμφανίζεται ως κύρια ουσία ήταν το 2022 αυξημένες κατά 62% συγκριτικά με πριν από μια πενταετία και κατά 186% συγκριτικά με πριν από μια 10ετία.
Επίσης στην Ελλάδα πέρσι συνεχίστηκε η αύξηση, που ξεκίνησε το 2022, στις κατασχεθείσες ποσότητες συνθετικών κανναβινοειδών η οποία οφειλόταν κυρίως σε μία υπόθεση κατάσχεσης μεγάλης ποσότητας τέτοιων ουσιών από την ΕΛ.ΑΣ.
Οσο για τη χρήση της κοκαΐνης στην Ελλάδα, η διαθεσιμότητά της παραμένει υψηλή. Συγκεκριμένα, όσον αφορά τα αιτήματα θεραπείας, οι αναφορές στην κοκαΐνη και άλλα διεγερτικά στα οποία εμφανίζεται ως κύρια ουσία ήταν το 2022 αυξημένες κατά 62% συγκριτικά με πριν από μια πενταετία και κατά 186% συγκριτικά με πριν από μια 10ετία.
Αβεβαιότητα
Μιλώντας στην «Κ» η επιστημονικά υπεύθυνη του Εθνικού Κέντρου Τεκμηρίωσης και Πληροφόρησης για τα Ναρκωτικά, Ιουλία Μπάφη, σημειώνει πως «λόγω της ραγδαίας –τα τελευταία χρόνια– αύξησης στην εμφάνιση νέων συνθετικών ουσιών στην αγορά, τα επίπεδα αβεβαιότητας έχουν κορυφωθεί».
Οπως εξηγεί, η αγορά μαζί με τις «κλασικές» τροφοδοτείται συνεχώς και με νέες ουσίες. Οι περισσότερες απ’ αυτές είναι πλέον συνθετικές και παρασκευάζονται σε παράνομα εργαστήρια με σκοπό να μιμούνται τις επιδράσεις των παραδοσιακών ουσιών. Η χημική τους σύνθεση είναι συχνά άγνωστη, ενώ μπορεί να ποικίλλει σημαντικά, καθιστώντας τη δόση και τις επιπτώσεις για το σώμα και την αντίληψη απρόβλεπτες.
Μελέτες που έχουν διενεργηθεί σε νεαρά άτομα τα οποία έκαναν χρήση ουσιών και οι οποίες περιελάμβαναν την ανάλυση της ουσίας που έφεραν πάνω τους, έδειξαν ότι θεωρούσαν εσφαλμένα ότι είχαν προμηθευτεί την «κλασική» ουσία
«Το πρόβλημα είναι ότι το άτομο που θα φτάσει να καταναλώσει την ουσία (σχεδόν πάντα, νεαρό σε ηλικία) δεν γνωρίζει ότι πρόκειται όχι για την “κλασική” ουσία αλλά για μια συνθετική ουσία (ή νοθευμένη με συνθετική ουσία). Είναι χαρακτηριστικό ότι σε μελέτες που έχουν διενεργηθεί σε νεαρά άτομα που έκαναν χρήση ουσιών και οι οποίες περιελάμβαναν την ανάλυση της ουσίας που έφεραν πάνω τους, έδειξαν ότι θεωρούσαν εσφαλμένα ότι είχαν προμηθευτεί την “κλασική” ουσία», σημειώνει η ίδια προσθέτοντας πως οι ουσίες αυτές μπορούν επίσης να αποκτηθούν μέσω του Διαδικτύου, πράγμα το οποίο καθιστά την πρόσβασή σε αυτά εύκολη και φθηνή.
Η ειδικός τονίζει πως η κατανάλωση αυτών των ουσιών εγείρει σοβαρές ανησυχίες για την υγεία των χρηστών αλλά και τη δημόσια υγεία γενικότερα, καθώς το άτομο εκτίθεται σε κίνδυνο σοβαρών παρενεργειών, όπως για παράδειγμα ψυχικές διαταραχές, δυσλειτουργία της καρδιάς, σπασμούς, ακόμη και θάνατο.
«Μέσα από το Σύστημα Εγκαιρης Προειδοποίησης της Ε.Ε. –που στη χώρα μας συντονίζεται από το ΕΚΤΕΠΝ– υπάρχει εδώ και χρόνια ο μηχανισμός για άμεση ενημέρωση όταν τέτοιες ουσίες εμφανίζονται στην αγορά. Πλέον επιχειρείται και η ενίσχυση του ρόλου των τοξικολογικών εργαστηρίων ώστε να μπορούν να εκπονούν ταχύτερα και αποτελεσματικά (έγκυρα) τις αναλύσεις των ουσιών που κυκλοφορούν στην αγορά. Σε κάθε περίπτωση όμως απαιτείται και ταχύτατη προσαρμογή της νομοθεσίας για την παρακολούθηση αυτών των ουσιών και, στη συνέχεια, την υπαγωγή τους στη λίστα των ουσιών που είναι υπό έλεγχο», καταλήγει.
