Το γρήγορο συμπέρασμα των ευρωεκλογών της Κυριακής είναι πως, ενώ η ψήφος των νέων δεν ήταν ακροδεξιά, τα μικρά κόμματα του ακροδεξιού χώρου εμφανίστηκαν ταυτόχρονα να έχουν μεγαλύτερη επιρροή στη νεολαία, απ’ ό,τι στις υπόλοιπες ηλικιακές ομάδες. Τα exit polls δίνουν την πρωτοκαθεδρία της νεανικής ψήφου –που για τους πολιτικούς επιστήμονες αναφέρεται στο ηλικιακό φάσμα 17 έως 34– στον ΣΥΡΙΖΑ (18,2%), ακολουθούμενος από τη Νέα Δημοκρατία (15,9%), το ΚΚΕ (10%), το ΠΑΣΟΚ (9,1%), την Ελληνική Λύση (8,4%), την Πλεύση Ελευθερίας (6,6%), τη ΝΙΚΗ (4,9%) και τη Φωνή Λογικής (4,5%), που είναι και τα κόμματα που εκλέγουν ευρωβουλευτές.
Η προσοχή των αναλυτών στρέφεται στα ποσοστά των μικρών κομμάτων. «Είναι στατιστικά σημαντικό ότι η Ελληνική Λύση, η ΝΙΚΗ και η Φωνή Λογικής πήραν πιο υψηλά ποσοστά στους νέους, αναλογικά με τα δικά τους εκλογικά ποσοστά», παρατηρεί στην «Κ» η Αναστασία Βενετή, αναπληρώτρια καθηγήτρια Πολιτικής Επικοινωνίας στο Πανεπιστήμιο του Μπόρνμουθ.
Πρωταγωνιστές της αποχής
Ενώ η προσέλκυση της ψήφου των νέων ήταν και η αφορμή να οικειοποιηθούν τα παραδοσιακά κόμματα τον χώρο των κοινωνικών δικτύων, εισάγοντας τους υποψηφίους τους στο σύμπαν του TikTok ήδη από τις τελευταίες εθνικές εκλογές, την ίδια στιγμή η προτίμηση των νέων δεν φαίνεται να είναι ο αποφασιστικός παράγοντας για την εξασφάλιση μιας έδρας. Αυτό φάνηκε στην περίπτωση του κόμματος του κ. Βαρουφάκη, που, όπως υπογραμμίζει στην «Κ» ο διδάκτωρ Πολιτικής Επιστήμης, Παναγιώτης Κουστένης, «στους κάτω των 35 το ποσοστό του ήταν 7%, αλλά στους άνω των 55 πήρε μόλις 1%», με αποτέλεσμα να τεθεί εκτός Ευρωβουλής.
Η βασική προτίμηση των νέων είναι, άλλωστε, η αποχή, που για τον κ. Κουστένη, οφείλεται όχι μόνο στο επίδικο των εκλογών, που ήταν ευρωπαϊκό και όχι άμεσα εθνικό, αλλά «είναι και θέμα μιας γενιάς, η οποία δεν έχει τόσο ισχυρές κομματικές ταυτίσεις. Οπότε σε ένα καθεστώς απαξίωσης είτε χαλαρής ψήφου, πολύ πιο εύκολα θα αρνηθεί να προσέλθει στην κάλπη». Σύμφωνα με τους ειδικούς, παρά τις προσπάθειες των παραδοσιακών κομμάτων να δημιουργήσουν διαύλους επικοινωνίας με τη νέα γενιά, τα αποτελέσματα δεν ανταποκρίνονται στις προσδοκίες τους.
«Υπάρχει ο ριζοσπαστισμός της Αριστεράς, υπάρχει και ο ριζοσπαστισμός της Δεξιάς», εξηγεί ο κ. Κουστένης. «Δηλαδή, είναι μια άλλη έκφανση μίας ψήφου η οποία θολώνεται και εμφανίζεται ως αντισυστημική, ενώ στην πραγματικότητα είναι πρωτίστως αντιπολιτική. Ενώ στην Ελλάδα η ψήφος των νέων προς την άκρα Δεξιά δεν είναι το κυρίαρχο φαινόμενο, έχουμε δει στο παρελθόν κόμματα, όπως η Χρυσή Αυγή, να έχουν νεανικό κοινό. Αυτή τη στιγμή κάτι τέτοιο επαναλαμβάνεται σε έναν βαθμό με κόμματα όπως αυτό της κ. Λατινοπούλου, τα οποία φαίνεται πως αντλήσανε από εκείνη τη δεξαμενή κυρίως».
Generation Identity
Ο λόγος που κινητοποιεί και πάλι μια μερίδα έστω των νέων στην Ελλάδα και πολύ πιο αποφασιστικά σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες, αναλύεται στο γνώριμο τρίπτυχο «πατρίδα – θρησκεία – οικογένεια», το οποίο επιστρέφει νοσταλγικά, επισημαίνει η Αναστασία Βενετή. Αυτή η ανάγκη επιστροφής στο παλιό, σε μια παλαιότερη κοινωνική οργάνωση, σε παραδοσιακούς κοινωνικούς ρόλους αποτελεί, άλλωστε, και τη βασική γραμμή των ελληνικών κομμάτων της ακροδεξιάς σφαίρας με χαρακτηριστικό παράδειγμα τη ΝΙΚΗ, αλλά και το κόμμα της κ. Λατινοπούλου.
«Η τωρινή ακροδεξιά ρητορική, που είναι κάτω από την ομπρέλα που ονομάζουμε alt right και απέκτησε δημοφιλία περί το 2010, είναι ένας συνδυασμός ακροδεξιών κινημάτων με παραδοσιακό συντηρητισμό», εξηγεί η καθηγήτρια Πολιτικής Επικοινωνίας, υπογραμμίζοντας τη διάδοση του λεγόμενου generation identity, του κινήματος που αποτελεί ένα από τα βασικά και πιο διαδεδομένα ακροδεξιά κινήματα στην Ευρώπη σήμερα. Στις πυρηνικές αρχές του εντάσσεται και η απουσία εμπιστοσύνης στις σημερινές κυβερνήσεις και τις πολιτικές ελίτ. «Αλλά αν δείτε πίσω από αυτά τα alt right κινήματα υπάρχουν άνθρωποι που ανήκουν οι ίδιοι στις ελίτ, όπως για παράδειγμα ο Τραμπ, που τα βάζει με την ελίτ ενώ είναι μέρος της», επισημαίνει η κ. Βενετή.
Αντικαθεστωτικά αισθήματα, απουσία εμπιστοσύνης στη δημοκρατία και μεγάλη έμφαση στον ρόλο της ταυτότητας, με κύριο άξονα την προώθηση της λευκής ταυτότητας, είναι τα κύρια συστατικά του μείγματος που οδηγούν στην ευρωπαϊκή ακροδεξιά ψήφο σήμερα. «Τα κινήματα αυτά χρησιμοποιούν εκτενώς τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, απευθυνόμενα σε ανθρώπους που είναι μορφωμένοι. Δεν κάνουν ευθείες και πρόδηλες αναφορές στον βιολογικό ρατσισμό, στο αντισημιτισμό ή στον φασισμό, επειδή ακριβώς απευθύνονται σε ένα πιο μορφωμένο κοινό. Ομως όλες οι ιδέες, κεκαλυμμένες βρίσκονται εκεί», καταλήγει η ίδια.
