Μέσα Ιουνίου ξεκινάει φωτιά στη Μήλο. Ο μοναδικός πυροσβέστης του νησιού με ένα απαρχαιωμένο πυροσβεστικό όχημα οδεύει προς το σημείο. Στον δρόμο καλεί τον επικεφαλής της εθελοντικής ομάδας διάσωσης. «Λάζαρε, μάζεψε όσους έχεις και τρέχα». Ο Λάζαρος Αλεξόπουλος, πρόεδρος της ομάδας εθελοντών διασωστών, ξέρει τι να κάνει. «Αυτό συμβαίνει πάντα. Από τους 25 που είμαστε στην εθελοντική ομάδα, συνήθως μαζεύω 10-15 άτομα» λέει στην «Κ».
Ο εθελοντής μετακόμισε στη Μήλο πριν από 14 χρόνια και δύο χρόνια μετά δημιούργησε την ομάδα αυτή, η οποία συνδράμει σε όποιο περιστατικό χρειαστεί, ειδικά ελλείψει πυροσβεστικού κλιμακίου στο νησί των Κυκλάδων. Οπως σημείωσε, απλά και μόνο για να λειτουργήσει το πυροσβεστικό όχημα χρειάζονται δύο άτομα. Στην πρόσφατη φωτιά, όπως περιέγραψε, ο μοναδικός πυροσβέστης του νησιού για να τα καταφέρει ακινητοποίησε πρώτα τη μάνικα με αυτοσχέδιο τρόπο χρησιμοποιώντας πέτρες και έπειτα επέστρεψε στη θέση του οδηγού.
Μαύρες πλαγιές στο κυκλαδίτικο τοπίο
Τις πρώτες ώρες της φωτιάς, οι κάτοικοι της Μήλου ήταν μόνοι. Δεκατέσσερις εθελοντές έτρεξαν στο σημείο. «Θα ήταν μοιραίες αυτές οι ώρες αν δεν ήμασταν εκεί. Ηταν άθλος αυτό που κάναμε, και το κάναμε με τη βοήθεια πολιτών γιατί παράλληλα εκδηλώθηκε και δεύτερη φωτιά στη χωματερή του νησιού. Δεν υπήρχε κάποιος να συντονίσει», σημείωσε ο κ. Αλεξόπουλος. Τρεις ώρες μετά την εκδήλωση της πυρκαγιάς, ήρθαν αεροπορικώς πεζοπόρα τμήματα ενώ αργότερα έφτασαν μέσω της ακτοπλοϊκής γραμμής και κλιμάκια πυροσβεστικής με οχήματα. Στο έργο συνέβαλαν και εναέρια μέσα. Η πυρκαγιά έσβησε, χωρίς να πάρει μεγάλη έκταση. Οι αρχές και οι κάτοικοι αισθάνονται τυχεροί που δεν υπήρχε παράλληλα εστία και σε κάποιο άλλο σημείο και έτσι, μπόρεσαν να κινητοποιηθούν δυνάμεις και να σωθεί το νησί και οι περιουσίες τους. Στη Σέριφο, όπου υπήρξε και εκεί κινητοποίηση από άλλα μέρη, το αποτέλεσμα ήταν πολύ διαφορετικό.
Οι αποκαρδιωτικές εικόνες από τις μαύρες πλαγιές του κυκλαδίτικου νησιού ανέδειξαν το πρόβλημα υποστελέχωσης της Πυροσβεστικής – τόσο σε προσωπικό όσο και εξοπλισμό– σε πολλά μικρά νησιά στις Κυκλάδες και τα Δωδεκάνησα, καθώς και την αδυναμία τους να αντιμετωπίσουν συμβάντα που απαιτούν τη συμβολή πολιτικής προστασίας: από μια πυρκαγιά και έναν σεισμό μέχρι τον απεγκλωβισμό ατόμων. Το πρόβλημα γίνεται ιδιαίτερα αισθητό τα καλοκαίρια που ο πληθυσμός των νησιών πολλαπλασιάζεται και ο κίνδυνος πυρκαγιών αυξάνεται εκθετικά.
«Ο αντιδήμαρχος στο κανόνι πυρόσβεσης»
Ο δήμαρχος Μήλου περιγράφει πως παρότι έχει λάβει κάποια μέτρα για να καλύψει την απουσία προσωπικού και οχημάτων, αυτά δεν επαρκούν σε μια τέτοια περίπτωση, όπως της τριπλής εστίας που εκδηλώθηκε στις αρχές του καλοκαιριού. Οπως δήλωσε ο Μανώλης Μικέλης, ο δήμος έχει κάνει συμβάσεις με εταιρείες για φορτηγά και φαγάνες ενώ μέσω χορηγίας ιδιωτικής εταιρείας διαθέτει και μπουλντόζες. «Ο δήμος έχει και κανόνι πυρόσβεσης δικό του» προσθέτει.
Στην ερώτηση ποιος το χειρίζεται εφόσον υπάρχει μόνο ένας πυροσβέστης στο νησί, απαντάει πως αυτά τα μέσα τα χρησιμοποιούν αιρετοί και υπάλληλοι του δήμου. «Στο κανόνι είναι συνήθως ο αντιδήμαρχος, υπεύθυνος για την πολιτική προστασία». Αξίζει να σημειωθεί ότι το νερό που χρησιμοποιεί η Μήλος για την πυρόσβεση το χρεώνεται έπειτα ο δήμος, που το αγοράζει από εταιρεία αφαλάτωσης.
«Στην Αστυπάλαια δεν υπάρχει πυροσβέστης»
Ακόμα χειρότερη εικόνα σκιαγραφεί ο δήμαρχος Αστυπάλαιας. «Στην Αστυπάλαια δεν υπάρχει πυροσβέστης. Υπάρχει ένα σώμα εθελοντών που μαζί με τον δήμο κάνει ό,τι μπορεί, με μια υδροφόρα. Στους οικισμούς έχουμε κρουνούς», σημείωσε ο Νίκος Κομνηνέας. Στην περίπτωση του νησιού του, τα πράγματα είναι ακόμα δυσκολότερα, όπως υποστηρίζει, γιατί η μεγάλη απόσταση που το χωρίζει από τα άλλα νησιά αυξάνει τις ώρες που απαιτούνται για να έρθει βοήθεια από άλλους. «Η Μήλος ήταν τυχερή. Για να έρθει εδώ πεζοπόρο τμήμα με όχημα θα χρειαστεί τουλάχιστον 10-12 ώρες. Τι θα κάνουμε μέχρι τότε;», διερωτάται επισημαίνοντας ότι στο νησί υπάρχουν εκτεταμένοι οικισμοί σε πεδινές εκτάσεις. Η Αστυπάλαια αυτές τις ημέρες φιλοξενεί συνολικά 7.500 άτομα, καθώς 6.000 είναι μόνο οι επισκέπτες του καλοκαιριού.
Χωρίς εποχικούς η αντιπυρική περίοδος
Οπως υποστήριξε ο δήμαρχος Αστυπάλαιας, στο νησί δεν υπάρχει καν οργανική θέση. Στην περίπτωση της Μήλου, την περίοδο αυτή η υπηρεσία θα έπρεπε να είχε στελεχωθεί με 3-4 εποχικούς πυροσβέστες. Από αυτούς έχει έρθει μόνο ένας, ο οποίος είναι σε άδεια. Κανείς από τους υπόλοιπους δεν δέχθηκε να υπηρετήσει στο νησί. Η αιτία είναι τα αυξημένα έξοδα διαμονής και διαβίωσης. «Δεν μπορέσαμε να βρούμε σπίτια για τη φιλοξενία τους», δήλωσε ο δήμαρχος.
Εχουμε μισθό 900 ευρώ και δίνουμε τα 500 για ένα δωμάτιο, ούτε καν σπίτι.
Εποχικός πυροσβέστης που υπηρετεί σε νησί των Βόρειων Σποράδων μίλησε στην «Κ» υπό την προϋπόθεση της ανωνυμίας. «Στο νησί είμαστε 8 άτομα λιγότερα. Θα έπρεπε να ήμασταν 40 μαζί με τους μόνιμους και είμαστε 32, και τα οχήματα είναι αρχαία». Οπως δήλωσε, αρκετοί πυροσβέστες δεν θέλουν να έρθουν στο νησί, καθώς για να επιβιώσουν οικονομικά καλούνται να κάνουν δύο δουλειές, συνήθως σερβιτόροι σε κάποιο εστιατόριο και παράλληλα πυροσβέστες. «Εχουμε μισθό 900 ευρώ και δίνουμε τα 500 για ένα δωμάτιο, ούτε καν σπίτι». Μια άλλη παράμετρος είναι η αβεβαιότητα. Μετά το εξάμηνο που προσλαμβάνονται ως εποχικοί, λαμβάνουν ταμείο ανεργίας και δεν μπορούν εύκολα να βρουν εργασία για τόσο περιορισμένο χρονικό διάστημα. «Θέλουμε να μας κάνουν μόνιμους», είπε ο νεαρός άνδρας.
Σύμφωνα με πληροφορίες της «Κ» αντίστοιχα κενά έχουν δημιουργηθεί σε αρκετά νησιά παρά τις επανειλημμένες προκηρύξεις που έχουν γίνει.
Σχέδιο για κάθε νησί
Ο κ. Κομνηνέας υποστηρίζει πως απαιτείται σχέδιο για κάθε νησί ξεχωριστά. Οπως περιέγραψε, η Περιφερειακή Ενωση Δήμων Νοτίου Αιγαίου έχει καταθέσει πρόταση ώστε να εκπονηθεί ένα σχέδιο προστασίας για κάθε νησί ξεχωριστά. Στόχος είναι να δημιουργηθούν κλιμάκια και να παραληφθούν ειδικά οχήματα προσαρμοσμένα στις ιδιαιτερότητες των νησιών όπως είναι οι στενοί δρόμοι. Κατόπιν, έπειτα από μελέτες θα πρέπει να γίνουν διανοίξεις αγροτικών δρόμων που λόγω της εγκατάλειψης του πρωτογενούς τομέα έχουν χαθεί και να δημιουργηθεί δίκτυο δεξαμενών νερού εντός των νησιών.
Δεν μπορούμε να κοιτάμε μόνο το δάσος. Τα νησιά φιλοξενούν πληθυσμούς ερπετών, αμφιβίων και άλλων. Ειδικά οι μικρές νησίδες του Αιγαίου είναι κοιτίδες βιοποικιλότητας. Εχει αποδειχθεί επίσης ότι στις φωτιές σε χαμηλή βλάστηση σημειώνονται τα περισσότερα ατυχήματα πυροσβεστών.
Ο Ηλίας Τζηρίτης, συντονιστής δράσεων για τις δασικές πυρκαγιές στο WWF Ελλάς, σημείωσε πως οι φωτιές στα νησιά ενδέχεται να έχουν σοβαρές επιπτώσεις τόσο στους κατοίκους και όσους επιχειρούν για την κατάσβεσή τους όσο και στο ίδιο το περιβάλλον. Οπως ανέφερε, η χαμηλή βλάστηση δεν αποκλείει την ύπαρξη βιοποικιλότητας. «Δεν μπορούμε να κοιτάμε μόνο το δάσος. Τα νησιά φιλοξενούν πληθυσμούς ερπετών, αμφιβίων και άλλων. Ειδικά οι μικρές νησίδες του Αιγαίου είναι κοιτίδες βιοποικιλότητας. Εχει αποδειχθεί επίσης ότι στις φωτιές σε χαμηλή βλάστηση σημειώνονται τα περισσότερα ατυχήματα πυροσβεστών».
Σύμφωνα με τον ίδιο, ένας τρόπος ώστε να βελτιωθεί η πρόληψη και δυνατότητα κατάσβεσης των φωτιών είναι η ενδυνάμωση των εθελοντικών σωματείων πυροσβεστών που τις περισσότερες φορές στα νησιά αγωνίζονται μόνοι χωρίς καν να τους παρέχονται μέτρα προστασίας. «Δεν τους προσφέρουν καν το πετρέλαιο για τα οχήματα, ή ένα μπουκάλι νερό», είπε χαρακτηριστικά προσθέτοντας πως πρέπει να ενεργοποιηθεί ο ήδη υπάρχων νόμος ώστε οι εθελοντές πυροσβέστες να ασφαλίζονται και να απολαμβάνουν μια σειρά δικαιωμάτων.
Δασοκομάντος σε Χίο, Σάμο και Κεφαλονιά
Η «Κ» επικοινώνησε με την Πυροσβεστική σχετικά με την υποστελέχωση της υπηρεσίας σε πολλά νησιά, η οποία απάντησε πως η κατανομή προσωπικού γίνεται ανάλογα με τους πόρους και τις ανάγκες της τοπικής κοινωνίας.
«Η διαδικασία αξιολόγησης γίνεται κάθε χρόνο από το 1938. Φέτος, παραδείγματος χάρη, αξιολογήθηκαν οι ανάγκες και για πρώτη φορά υπάρχουν ομάδες δασοκομάντος στη Χίο. Υπήρχαν ήδη στη Σάμο και την Κεφαλονιά».
