Εξαίρεση στο αρνητικό ισοζύγιο μεταξύ γεννήσεων και θανάτων, που καταγράφεται σταθερά και μάλιστα επιδεινώνεται από το 2010 στην Ελλάδα, αποτελεί η Σαντορίνη.
Σε έρευνα που πραγματοποίησε το Ινστιτούτο Δημογραφικών Ερευνών και Μελετών για το διάστημα 2000 – 2022 φάνηκε πως κατά μέσο όρο στη ελληνική επικράτεια αντιστοιχούν 1,68 θάνατοι για κάθε γέννηση. Η μόνη περιφέρεια όπου οι γεννήσεις υπερβαίνουν, οριακά, τους θανάτους είναι το Νότιο Αιγαίο, με τον Δήμο Θήρας να αποτελεί τον μοναδικό όπου αντιστοιχούν περισσότερες από δύο γεννήσεις για κάθε θάνατο.
Χάρη στον τουρισμό, όχι μόνο το νησί έχει συγκρατήσει τον πληθυσμό του αλλά έχει προσελκύσει και καινούργιο καθώς οι εργαζόμενοι στον τουρισμό που πλέον μένουν μόνιμα στο νησί είναι συνήθως νέοι, και έχουν μικρά παιδιά.
Μιλώντας στην «Κ» ο δήμαρχος Σαντορίνης, Νίκος Ζώρζος, υπογράμμισε πως η αύξηση των γεννήσεων έχει γίνει αισθητή στο νησί και φαίνεται πολύ έντονα στις ανάγκες που προκύπτουν για σχολική στέγη. «Από το 2011 έως το 2019 έχει παρατηρηθεί αύξηση μαθητικού πληθυσμού που φτάνει τα 150 παιδιά τον χρόνο. Συνεχώς χρειαζόμαστε νέες αίθουσες». Οπως σημείωσε, στο νησί υπάρχουν παραδοσιακά αρκετές οικογένειες που γεννούν πολλά παιδιά, ενώ σε αυτόν τον αριθμό προστέθηκαν και τα παιδιά των εργαζομένων στον τουρισμό που αποφασίζουν πλέον να περάσουν το μεγαλύτερο μέρος του χρόνου στο νησί.
Σύμφωνα με τον πρόεδρο του Συλλόγου Πολυτέκνων και αντιπεριφερειάρχη Υγείας, Χαράλαμπο Δαρζέντα, το νησί έχει περίπου 480 πολύτεκνες οικογένειες. «Κάθε χρόνο προστίθενται 4-5 πολύτεκνες οικογένειες», σημείωσε, προσθέτοντας πως υπάρχει μια παράδοση που συνεχίζεται. «Τα φροντιστήρια, οι σύλλογοι, οι σχολές χορού είναι όλα γεμάτα πια από παιδιά. Είναι πολύ ευχάριστο για εμάς να το βλέπουμε».
Τα φροντιστήρια, οι σύλλογοι, οι σχολές χορού είναι όλα γεμάτα πια από παιδιά. Είναι πολύ ευχάριστο για εμάς να το βλέπουμε.
Σύμφωνα με τον Βύρωνα Γκοτζαμάνη, καθηγητή Δημογραφίας, η διαφορά που παρατηρείται μεταξύ της Θήρας και άλλων περιοχών με αρνητικότερο ισοζύγιο δεν εξηγείται από το γεγονός ότι οι ήδη υπάρχουσες οικογένειες γεννούν περισσότερα παιδιά «αλλά ότι η Θήρα έχει πάρα πολλούς νέους και λιγότερους ηλικιωμένους». Ο ίδιος εξήγησε ότι τα νησιά έχουν κρατήσει τον πληθυσμό τους και δεν έχουν γερασμένο πληθυσμό, κυρίως λόγω της οικονομικής δραστηριότητας που υπάρχει. «Οπου υπάρχουν νέοι, υπάρχουν γεννήσεις» είπε.
«Οι νέοι μένουν στη Σαντορίνη γιατί υπάρχουν δουλειές», επιβεβαίωσε ο δήμαρχος λέγοντας πως ένα μεγάλο ποσοστό του νεανικού πληθυσμού παραμένει στο νησί καθώς μπορούν να απασχοληθούν στον τουρισμό αλλά και στα υπόλοιπα επαγγέλματα που κινούνται γύρω από αυτόν τον κλάδο, όπως οι οικοδομικές και αγροτικές εργασίες. Χάρη στον τουρισμό, όχι μόνο το νησί έχει συγκρατήσει τον πληθυσμό του αλλά έχει προσελκύσει και καινούργιο καθώς οι εργαζόμενοι στον τουρισμό που πλέον μένουν μόνιμα στο νησί είναι συνήθως νέοι, και έχουν μικρά παιδιά.
Μια αποθήκη της Πυροσβεστικής έγινε σχολική αίθουσα
Μητέρα τριών παιδιών και δημοσιογράφος, η Γεωργία Διέλα βιώνει έντονα τη διαφορά που έχει φέρει η αύξηση του πληθυσμού στο νησί τα τελευταία χρόνια, λέγοντας πως η ζωή ενός γονέα στη Σαντορίνη δεν είναι πάντα εύκολη.
Οπως επιβεβαίωσε, τα παιδιά είναι πλέον τόσα πολλά που δεν χωράνε στα υπάρχοντα σχολικά κτίρια. «Το ένα μου παιδί πηγαίνει νηπιαγωγείο σε μια αποθήκη της Πυροσβεστικής που με τη βοήθεια των άλλων γονέων τη μετατρέψαμε σε σχολική αίθουσα. Δεν υπήρχε άλλη λύση. Τα άλλα δυο νηπιαγωγεία είχαν γεμίσει. Στα χωριά πλέον τα δημοτικά χωρίζονται σε παραρτήματα. Δεν φτάνει το ένα κτίριο και δημιουργούνται αίθουσες σε κοινοτικά ή ιδιωτικά κτίρια, τα οποία όμως δεν πληρούν τις κατάλληλες προϋποθέσεις, όπως αυλές». Οι μαθητές σε κάθε τάξη ήταν παλαιότερα περίπου 20 και τώρα έχουν φτάσει τους 26. Αντίστοιχα τα βρέφη έφτασαν φέτος τα 1.000 με αποτέλεσμα μόνο το 20% αυτών να μπορούν να εξυπηρετηθούν από τους δημόσιους βρεφονηπιακούς σταθμούς. Η ίδια σημειώνει ως αρνητικό και την έλλειψη ελεύθερων και ασφαλών χώρων για να παίξουν τα παιδιά το καλοκαίρι, καθώς έχουν καταπατηθεί πεζόδρομοι και ελεύθερες παραλίες.
Ωστόσο, η κ. Διέλα βλέπει και πολλά θετικά από τη νέα αυτή συνθήκη, με κυριότερο την κοινωνικοποίηση των παιδιών. «Τα παιδιά έρχονται σε επαφή από πολύ μικρή ηλικία με συνομιλήκους τους από διαφορετικές θρησκείες και εθνικότητες. Αρκετοί αλλοδαποί έχουν εγκατασταθεί στο νησί –ειδικά μετά την πανδημία– για να εργαστούν, καθώς η τουριστική περίοδος στη Σαντορίνη διαρκεί πλέον από τον Απρίλιο μέχρι τον Νοέμβριο. Εμένα, ως μητέρα μου αρέσει που το παιδί μου μπορεί να διευρύνει στο νησί τους ορίζοντές του και να εξοικειωθεί με την έννοια του διαφορετικού».
Η κ. Διέλα ηγείται της πρωτοβουλίας να δημιουργηθεί ένα σύλλογος μόνο για τις τρίτεκνες οικογένειες του νησιού, οι οποίες ξεπερνούν τις 200. Συνομιλώντας με γονείς από τις Κυκλάδες, αναφέρει πως αντίστοιχη τάση αύξησης των γεννήσεων έχει παρατηρηθεί και σε άλλα νησιά με διευρυμένη τουριστική περίοδο, όπως η Πάρος και η Νάξος.
«Φιλί ζωής» στο δημογραφικό
Η αυξημένη οικονομική δραστηριότητα που έφερε ο τουρισμός στη νησιωτική Ελλάδα έχει άμεση επίδραση στο δημογραφικό, όπως αποδεικνύουν τα στοιχεία της έρευνας. Σύμφωνα με αυτή, σε ολόκληρη την επικράτεια, από τις 1.036 δημοτικές ενότητες μόνο σε 47 οι γεννήσεις υπερβαίνουν αισθητά τους θανάτους – κι αυτό συμβαίνει κυρίως στις Κυκλάδες, τα Δωδεκάνησα και τη βόρεια Κρήτη. Σε άλλες 450 δημοτικές ενότητες, στα ορεινά και ημιορεινά της ηπειρωτικής Ελλάδας, οι θάνατοι είναι υπερτριπλάσιοι των γεννήσεων.
«Οι περισσότερες από τις 47 δημοτικές ενότητες με αρκετά περισσότερες γεννήσεις σε σχέση με θανάτους βρίσκονται στις Κυκλάδες, τα Δωδεκάνησα και στο βόρειο άκρο της Κρήτης αντίστοιχα. Αντιθέτως η ανισορροπία ανάμεσα στις γεννήσεις και τους θανάτους είναι εντονότατη στο μεγαλύτερο μέρος των δημοτικών ενοτήτων που βρίσκονται στο κεντρικό και δυτικό τμήμα της ηπειρωτικής Ελλάδας καθώς και στην Κεντρική και Ανατολική Μακεδονία και Θράκη όπου αντιστοιχούν συνήθως τρεις ή και οι περισσότεροι θάνατοι ανά γέννηση», σημειώνεται στην αναφορά του Ινστιτούτου.
Τα στοιχεία επιβεβαιώνουν και αρκετές δημοτικές αρχές που βλέπουν τις γεννήσεις στα νησιά τους να αυξάνονται. Χαρακτηριστικά, ο δήμαρχος Αστυπάλαιας ανέφερε μιλώντας στην «Κ» ότι για πρώτη φορά ύστερα από χρόνια καταγράφηκε το 2024 ρεκόρ, με 16 νέες γεννήσεις στο νησί.
Σύμφωνα με τη μελέτη του κ. Γκοτζαμάνη, οι αποκλίσεις στον πληθυσμό και το ισοζύγιο γεννήσεων – θανάτων μεταξύ των περιοχών στην Ελλάδα είναι σαρωτικές και δείχνουν σε μεγάλο βαθμό πώς θα διαμορφωθεί το δημογραφικό τα επόμενα χρόνια στη χώρα.
Συνολικά την τριετία 2011-2013 γεννήσεις ήταν 38.500 λιγότερες από τους θανάτους, στην τριετία 2017-2019 η διαφορά ξεπέρασε τις 110.000 και στην τριετία 2020-2022 προσέγγισε τις 170.000.
