Μπορεί ένας ή περισσότεροι ακαδημαϊκοί τίτλοι να διασφαλίσουν μια θέση στην αγορά εργασίας; Στην περίπτωση της χώρας μας, οι αριθμοί λένε –ή καλύτερα, φωνάζουν– όχι. Η Ελλάδα κατέχει μία από τις χειρότερες επιδόσεις στην απασχόληση των νέων πτυχιούχων στην Ε.Ε., με την αλήθεια των ανθρώπων να επιβεβαιώνει την πραγματικότητα των αριθμών.
Οι αριθμοί:
- Μόλις 72,3% των νέων 20-34 ετών στην Ελλάδα που πήραν το πτυχίο τους το χρονικό διάστημα 2020-2023 εργάζονταν το 2023, σύμφωνα με πρόσφατη έρευνα της Eurostat.
- Το ποσοστό αυτό τοποθετεί τη χώρα μας στην τριάδα των χωρών με τα χαμηλότερα ποσοστά απασχόλησης νέων αποφοίτων, μαζί με τη Ρουμανία (74,8%) και την Ιταλία (67,5%), ενώ είναι σημαντικά χαμηλότερο από τον ευρωπαϊκό μέσο όρο, που ανέρχεται σε 83,5%.
- Σε 22 από τις 27 χώρες της Ε.Ε. το εν λόγω ποσοστό είναι άνω του 80%. Η Μάλτα έχει τον υψηλότερο δείκτη (95,8%), ενώ ακολουθούν η Ολλανδία (93,2%) και η Γερμανία (91,5%).
- Την τελευταία δεκαετία έχει παρατηρηθεί σημαντική αύξηση στο μέσο ποσοστό απασχόλησης των προσφάτως αποφοίτων στην Ε.Ε. (10%), γεγονός που προβληματίζει περαιτέρω σχετικά με τις χαμηλές επιδόσεις της Ελλάδας στον εν λόγω δείκτη.
- Σύμφωνα με στοιχεία της ΕΛΣΤΑΤ για το α’ τρίμηνο του 2024, το 23,5% των νέων 20-24 ετών και το 20,2% των 25-29 ετών είναι άνεργοι.
- Το ποσοστό ανεργίας των αποφοίτων μεταδευτεροβάθμιας και τριτοβάθμιας εκπαίδευσης ανέρχεται σε 17,1% και 8,3% αντίστοιχα.
- Συγκριτικά με τις υπόλοιπες χώρες της Ε.Ε., η Ελλάδα εμφανίζει το τέταρτο υψηλότερο ποσοστό ανεργίας στους νέους κάτω των 25 ετών με ποσοστό 22,5%, πίσω από την Ισπανία (25,9%), τη Σουηδία (23,9%) και την Πορτογαλία (22,9%).
Νέα παιδιά που προσπαθούν να δημιουργήσουν τις προϋποθέσεις εκείνες που θα διαμορφώσουν μια προοπτική για το μέλλον τους, δίνουν τον δικό τους πολυμέτωπο αγώνα: έλλειψη σωστού επαγγελματικού προσανατολισμού, ένα ακαδημαϊκό περιβάλλον που κατά κανόνα δεν «συνομιλεί» με το επαγγελματικό γίγνεσθαι, μια σταδιοδρομία που δεν έρχεται ποτέ -ή αντικαθίσταται από συμβιβασμούς ζωής. Η συνθήκη αυτή είναι φυσικό να προκαλεί έντονο προβληματισμό και σκέψεις στο μυαλό των ίδιων των νέων: Πόσο ουσιαστική είναι η διασύνδεση της εκπαίδευσης με την αγορά εργασίας; Είναι η αναζήτηση εργασίας στο εξωτερικό η καλύτερη λύση; Τα ερωτήματα, πολλά. Τις απαντήσεις, τις δίνουν οι ίδιοι.
«Αν δεν ξέρεις πού να πας, όλοι οι δρόμοι είναι λάθος»
Αθηνά, 30 χρονών
Πτυχίο: Φιλολογίας, ΕΚΠΑ
Επάγγελμα: Σερβιτόρα
Η Αθηνά, 30 χρόνων, φιλόλογος και πτυχιούχος του ΕΚΠΑ που εργάζεται στον χώρο της εστίασης, σχολιάζει τη σημασία του επαγγελματικού προσανατολισμού και το πώς η σωστή καθοδήγηση από νωρίς οδηγεί σε μια ομαλή πορεία στη συνέχεια. «Σίγουρα θα επηρεαστείς από το τι έχουν κάνει οι γονείς σου ή τι σκέφτονται οι παρέες σου. Κανείς όμως από αυτούς δεν μπορεί να σου δώσει μια σαφή εικόνα για το τι ταιριάζει στις δεξιότητές σου ή τις δυνάμεις σου. Κάπως έτσι την πάτησα και εγώ. Ημουν καλή στα αρχαία και σκέφτηκα πως, αν δεν “πιάσω” Νομική, τότε θα γίνω φιλόλογος. Αν με ρωτάς τώρα, δεν ξέρω τι ακριβώς σκεφτόμουν. Μόνο ένας καθηγητής στο φροντιστήριο προσπάθησε να μου αλλάξει γνώμη, να με καθοδηγήσει να επιλέξω ένα πιο “πρακτικό” επάγγελμα, ήμουν όμως τόσο κουρασμένη από τη διαδικασία των Πανελληνίων, που πολύ απλά ήθελα να κάνω το μηχανογραφικό μου και να φύγω διακοπές».
Οσο για τη συνέχεια; «Φυσικά και υπάρχει κόσμος που στο πρώτο ή το δεύτερο έτος καταλαβαίνει ότι αυτό που σπουδάζει δεν του ταιριάζει. Ετσι συνέβη και στη δική μου περίπτωση. Τότε ήρθε και το δίλημμα: συνεχίζω, παίρνω ένα πτυχίο και προσπαθώ με μεταπτυχιακά να φέρω το πράγμα εκεί που θέλω ή παρατάω τη σχολή μου, δίνω π.χ. κατατακτήριες και πάλι από την αρχή;». Φυσικά, καθοριστικός παράγοντας είναι και ο χρόνος. «Κάθε διαφορετικό βήμα σε φέρνει πίσω χρονικά. Μιλάμε για χρόνια που, αντί να είσαι εκεί έξω και να ασχολείσαι με αυτό που αγαπάς, προσπαθείς να ισορροπείς ανάμεσα σε part-time δουλειές, λεφτά από τους δικούς σου και διάβασμα». Η ίδια επέλεξε να πάρει το πτυχίο της, ακόμα και αν αντιλήφθηκε αρκετά νωρίς πως η ανεργία στον κλάδο της δεν θα της επέτρεπε να εργαστεί ως φιλόλογος. «Αν μπορούσα να γυρίσω τον χρόνο πίσω, τότε θα είχα σπουδάσει κάτι σχετικό με το Μάρκετινγκ. Αν και πιθανότατα, πάλι σε κάτι άσχετο θα κατέληγα».
«Οι μισθοί ήταν απογοητευτικοί»
Γιώργος, 28 χρονών
Πτυχίο: Μάρκετινγκ & Επικοινωνίας, ΟΠΑ
Επάγγελμα: Υπάλληλος σε συνεργείο
Τη θεωρία της επιβεβαιώνει ο Γιώργος, 28 χρονών, απόφοιτος του Τμήματος Μάρκετινγκ & Επικοινωνίας του ΟΠΑ, που πλέον εργάζεται στο συνεργείο του πατέρα του πίσω στην πόλη του, στα Γιάννενα. Τα δύο πρώτα χρόνια αφότου πήρε το πτυχίο του προσπάθησε να μείνει στην Αθήνα προκειμένου να βρει δουλειά στο αντικείμενό του, τα έξοδα όμως ήταν απαγορευτικά. «Οι μισθοί που έβρισκα στις διαφημιστικές ως τζούνιορ υπάλληλος ήταν απογοητευτικοί. Ηταν της τάξεως των 500 και 600 ευρώ. Και φυσικά δεν τους απασχολούσε καν αν είχες ή όχι πτυχίο. Οσο και να αγαπάς αυτό που θέλεις να κάνεις, όταν ξέρεις ότι δεν θα μπορεί να καλύψει ούτε το ενοίκιό σου έχεις πραγματικά επιλογή;».
Ο Γιώργος όμως κάνει και ένα βήμα πίσω, αξιολογώντας και το περιβάλλον το οποίο οδηγεί χιλιάδες παιδιά όπως ο ίδιος στην ίδια κατάσταση: «Για εμένα μέρος της ευθύνης έχει και το εκπαιδευτικό σύστημα. Θα έπρεπε να λειτουργεί παράλληλα με την αγορά. Να σου δίνει τα σωστά εργαλεία και μια δυναμική εικόνα για να μπορείς να σταθείς εκεί έξω και να είσαι ανταγωνιστικός απέναντι σε αυτούς που δεν έχουν σπουδάσει κάτι σχετικό. Μπορεί π.χ. το μάρκετινγκ να έχει πολλές διαχρονικές, θεμελιώδεις αρχές, αλλά βιβλία γραμμένα πριν από 20, 30 ή 40 χρόνια δεν μου προσφέρουν κάποιο πλεονέκτημα σε σχέση με αυτούς που δεν έχουν σχετικές σπουδές».
«Μια τρίμηνη ή εξάμηνη πρακτική δεν είναι η απάντηση»
Λευτέρης, 30 χρονών
Πτυχίο, Αρχιτεκτονικής ΕΜΠ
Επάγγελμα: Αρχιτέκτονας στη Βιέννη
Παρόμοια είναι και η οπτική του 30χρονου Λευτέρη, πτυχιούχου του Μετσόβιου, που μετά από αρκετή ταλαιπωρία στην αναζήτηση εργασίας αποφάσισε να αναζητήσει δουλειά στο εξωτερικό. Πλέον εργάζεται σε αρχιτεκτονικό γραφείο στη Βιέννη. Η ειρωνεία είναι πως οι τωρινοί του εργοδότες εκτίμησαν ιδιαιτέρως πως το πτυχίο του προέρχεται από το Μετσόβιο, καθώς το Τμήμα Πολιτικών Μηχανικών θεωρείται διαχρονικά ένα από τα κορυφαία του κόσμου. Για τον Γιώργο όμως η σχολή που τελείωσε υστερεί σε στο εξής: «θα ήθελε να υπάρχει μια πιο ουσιαστική σύνδεση του ελληνικού πανεπιστημίου με την αγορά εργασίας. «Μια τρίμηνη ή εξάμηνη πρακτική δεν είναι η απάντηση – για να μην αναφερθώ καν στο τι σημαίνει αυτή η πρακτική, που πολλές φορές ισοδυναμεί με το να κάνεις καφέδες και να αρχειοθετείς. Μπορούμε να έχουμε εικόνα –ακόμα και από το πρώτο έτος– από στελέχη ή επιχειρήσεις του κλάδου μας; Μιλάω για μια ρεαλιστική εικόνα, με τα θετικά αλλά και τα αρνητικά της. Πιστεύω ότι θα έκρινε πολλά για πολλούς από εμάς, από την επιλογή ενός μεταπτυχιακού μέχρι τη στόχευση στην αναζήτηση δουλειάς σε δεύτερο χρόνο».
Οσο για την ισορροπία σε αυτή τη σχέση, λέει: «Δεν θέλω να δω τις σχολές να καταλήγουν δεξαμενές στελεχών. Από την άλλη, όμως, βρεθήκαμε στα 22 και στα 23 μας με ένα πτυχίο χωρίς να γνωρίζουμε πως στην πραγματικότητα δεν είχε κανένα οικονομικό αντίκρισμα. Και είναι κρίμα, γιατί πραγματικά το πιστεύω πως είμαστε μια γενιά που έχει να δώσει πολλά στη χώρα της – και σίγουρα περισσότερα από αυτά που της επιτρέπουν οι συνθήκες».
