Κατά κάποιον τρόπο, έχουν πάρει την αποκέντρωση στα χέρια τους. Βλέποντας το χωριό τους να φθίνει πληθυσμιακά, οι κάτοικοι της Βολισσού, στον παλιό Δήμο Αμανής της Χίου, επεξεργάζονταν χρόνια την ιδέα της προσφοράς κινήτρων για την προσέλκυση νέων κατοίκων και κυρίως παιδιών ώστε να κρατηθεί ανοιχτό το σχολείο του χωριού που πριν από μερικές μέρες γιόρτασε τα εκατό χρονα από τη θεμελίωσή του. «Το 2028 θα γιορτάσουμε και τα εκατό χρόνια από τη λειτουργία του», λέει στην «Κ» η Βιβή Ποταμούση, πρόεδρος του συλλόγου φίλων του σχολείου της Βολισσού και σύμβουλος του δημάρχου σε θέματα πολιτισμού, παιδείας και τουρισμού. «Αν, βέβαια, καταφέρουμε να το κρατήσουμε ανοιχτό μέχρι τότε».
«Να κρατηθεί ο τόπος ζωντανός»
Στα βορειοδυτικά της Χίου, η ευρύτερη περιοχή όπου ανήκει η Βολισσός αριθμούσε μέχρι το 2010, 1.500 μόνιμους κατοίκους. Η οικονομία της στηριζόταν στον τουρισμό, τον πρωτογενή τομέα αλλά και την οικοδομή, που ακόμα ανθούσε. Με την ενοποίηση των δήμων στον καλλικρατικό Δήμο Χίου ξεκίνησε πρώτα η εκροή των εργαζομένων των δημόσιων υπηρεσιών, οι οποίες συμπτύχθηκαν και μεταφέρθηκαν στη Χώρα του νησιού. Η οικονομική κρίση υπήρξε, όπως και για το σύνολο της ελληνικής επαρχίας, καταλύτης της ερήμωσής της. «Ο πληθυσμός μας γερνάει», λέει η Βιβή Ποταμούση που στα 50 της χρόνια συγκαταλέγει εαυτόν στη «νεολαία» του χωριού. «Οι νέες οικογένειες φεύγουν. Πρόπερσι το σχολείο μας ήταν τριθέσιο, πέρυσι διθέσιο και φέτος μονοθέσιο. Ξεκινήσαμε με έξι παιδιά στο δημοτικό, συν άλλα δύο των αναπληρωτών εκπαιδευτικών που ήρθαν να υπηρετήσουν στον τόπο», εξηγεί.
Σήμερα, η Βολισσός, που είναι και το μεγαλύτερο χωριό, στεγάζει το εκπαιδευτικό κέντρο της περιοχής, αφού τα γύρω σχολεία έκλεισαν τη δεκαετία του ’80. Οι μόλις 39 μαθητές του, όλων των βαθμίδων, από νηπιαγωγείο μέχρι λύκειο, καταδεικνύουν την τάση μείωσης του νεαρού πληθυσμού. Μία μητέρα που αυτές τις ημέρες φέρνει στον κόσμο το παιδί της μετέφερε στη Βιβή Ποταμούση τη δυσκολία της να παραμείνει στον τόπο, αν το σχολείο έχει μόνο έναν μαθητή τα επόμενα χρόνια. «Στο σχολείο μας πήγε ο παππούς μου, πήγε η μαμά μου, πήγα εγώ και τα αδέρφια μου«, λέει. «Είναι για πολλούς λόγους σημαντικό για εμάς, αλλά οι συναισθηματικοί έπονται. Το σημαντικό είναι να κρατηθεί ο τόπος ζωντανός».
«Κάν’ το όπως η Φουρνά»
Μία δημόσια έκκληση για προσέλκυση νέων οικογενειών που ήρθε από την Ευρυτανία, λειτούργησε ως έμπνευση για τους κατοίκους της Βολισσού, να προσφέρουν κίνητρα για τη μετεγκατάσταση ανθρώπων που θα δώσουν ξανά ζωή στο χωριό τους. Στη Φουρνά της Ευρυτανίας, ο παπα-Κώστας και η εκπαιδευτικός Παναγιώτα Διαμαντή πήραν μέσα στο καλοκαίρι την πρωτοβουλία να απευθύνουν ανοιχτό κάλεσμα σε οικογένειες, στις οποίες θα παρείχαν κάποιες βασικές επαγγελματικές και οικονομικές διευκολύνσεις με σκοπό να μείνουν στον τόπο και να αποφευχθεί το κλείσιμο του εκεί σχολείου.
«Εμείς αγαπάμε τον τόπο μας, ξέρουμε τις προοπτικές που έχει, για να ζήσει όμως κάποιος είτε στη Φουρνά είτε στη Βολισσό, πρέπει να καταλάβει πώς είναι ο τόπος και να τον αγαπήσει. Ξέρουμε ότι έχουμε μεγάλη ευθύνη όταν προσκαλούμε κόσμο». – Βιβή Ποταμούση, πρόεδρος του συλλόγου φίλων του σχολείου της Βολισσού.
«Αν και συζητάμε το κάλεσμα πολλά χρόνια, φαίνεται πως είμαστε μια κοινωνία με μεγαλύτερη εσωστρέφεια από τη Φουρνά», λέει η Βιβή Ποταμούση για τη δική τους απόπειρα να λύσουν μόνοι τους το δημογραφικό πρόβλημα της περιοχής τους. «Τη δασκάλα στη Φουρνά τη θεωρώ ηρωίδα, υπόδειγμα ανθρώπου. Κατάφερε να κάνει κάτι φοβερό για τον τόπο της χωρίς να έχει κανένα όφελος εκείνη. Ιδια είναι τα κίνητρα κι εμάς εδώ. Εμείς αγαπάμε τον τόπο μας, ξέρουμε τις προοπτικές που έχει, για να ζήσει όμως κάποιος είτε στη Φουρνά είτε στη Βολισσό, πρέπει να καταλάβει πώς είναι ο τόπος και να τον αγαπήσει. Ξέρουμε ότι έχουμε μεγάλη ευθύνη όταν προσκαλούμε κόσμο», λέει.
Ωστόσο, η ίδια σημειώνει και την ανάγκη μιας πιο κεντρικά οργανωμένης στρατηγικής αποκέντρωσης. «Αν μια δασκάλα από τη Φουρνά και ένας ιερέας, και μια καθηγήτρια από τη Χίο μπορούν να κάνουν πέντε πράγματα με τη βοήθεια της τοπικής κοινωνίας, αυτό θα έπρεπε να το στηρίξει κεντρικά η κάθε κυβέρνηση και τα κίνητρα που δίνουμε εμείς σαν κοινωνίες, να τα ενισχύσει».
Πρώιμες απόπειρες
Ενώ το κάλεσμα της Βολισσού δεν είναι ακόμα δημόσιο και όσο οι κάτοικοι επεξεργάζονται τρόπους να το διαδώσουν μέσω των κοινωνικών δικτύων, όπως συνέβη και στη Φουρνά, η τοπική κοινωνία ήδη παρέχει ορισμένα κίνητρα σε όσους μένουν και σε λίγους που έχουν έρθει, για να παραμείνουν στον τόπο. Ξεχωρίζει η προσφορά ενός ομογενή που συμβάλλει οικονομικά στη φοίτηση των μαθητών του σχολείου ενώ παρέχει και τα μέσα για τη διεξαγωγή φροντιστηρίου Αγγλικών στην περιοχή.
«Χρειαζόμαστε ανθρώπους για την οικοδομή, ηλεκτρολόγο, υδραυλικό. Υπάρχει σχετική μόνιμη θέση στον δήμο που θέλουμε να μπορούμε να καλύψουμε», εξηγεί η Βιβή Ποταμούση και υπογραμμίζει την πρόθεση της κοινότητας να διευκολύνει με όλους τους τρόπους -«ακόμα και με τρόφιμα και ρουχισμό»- τη μετεγκατάσταση νέων ανθρώπων.
Ταυτόχρονα, οι κάτοικοι ετοιμάζουν μια πληθώρα κινήτρων: «Υπάρχει ανάγκη εργασίας στα χωράφια και τις τουριστικές επιχειρήσεις της περιοχής και στις δραστηριότητες των οινοποιείων. Χρειαζόμαστε ανθρώπους για την οικοδομή, ηλεκτρολόγο, υδραυλικό. Υπάρχει σχετική μόνιμη θέση στον δήμο που θέλουμε να μπορούμε να καλύψουμε», εξηγεί η Βιβή Ποταμούση και υπογραμμίζει την πρόθεση της κοινότητας να διευκολύνει με όλους τους τρόπους –«ακόμα και με τρόφιμα και ρουχισμό»– τη μετεγκατάσταση νέων ανθρώπων που έχει αξιοσημείωτο κόστος. «Το να κάνουμε από τώρα την αρχή ώστε να βάλουμε τις βάσεις να έρθουν οικογένειες να μείνουν από τώρα στο χωριό, είναι κάτι που θα μας βοηθήσει να νιώσουμε ασφάλεια», καταλήγει.
Από το Νέο Ηράκλειο στη Βολισσό
«Δεν χωράμε πια στην πόλη. Φαντάζει δύσκολο, αλλά εδώ βρίσκεις μια ποιότητα ζωής που δεν έχει καμία σχέση. Τα παιδιά δεν κλείνονται σε ένα διαμέρισμα, δεν είναι όλη μέρα πάνω από το κινητό. Εδώ εισπνέεις καθαρό αέρα. Το βράδυ στον ουρανό βλέπεις τα αστέρια», λέει στην «Κ» η Θεοδώρα. [Φωτογραφία: Shutterstock]Η απόφασή της να μετακινηθεί από το Νέο Ηράκλειο στη Βολισσό πριν από δύο χρόνια δεν φόβισε τη Θεοδώρα. Αν και οι δύο κόρες της, που φοιτούν στο γυμνάσιο και το λύκειο αντίστοιχα, άφησαν πίσω τους πολλούς φίλους και μια χαρούμενη εφηβεία στο αστικό τοπίο της μεγαλούπολης, βρήκαν τελικά στην Βολισσό μια ασύγκριτη με αυτήν της πόλης, ελευθερία. «Ο,τι και αν πω θα είναι λίγο», λέει στην «Κ» η Θεοδώρα, περιγράφοντας τη ζωή στην επαρχία.
«Η Αθήνα είναι κόλαση και εδώ βρήκαμε τον παράδεισο. Στην Αθήνα μπαίνεις στο μετρό να εξυπηρετηθείς και είσαι σαν σκουπίδι. Δεν χωράμε πια στην πόλη. Φαντάζει δύσκολο, αλλά εδώ βρίσκεις μια ποιότητα ζωής που δεν έχει καμία σχέση. Τα παιδιά δεν κλείνονται σε ένα διαμέρισμα, δεν είναι όλη μέρα πάνω από το κινητό. Εδώ εισπνέεις καθαρό αέρα. Το βράδυ στον ουρανό βλέπεις τα αστέρια. Λέω στα κορίτσια “δεν μπορείτε να φανταστείτε πόσο ευλογημένες είστε που η θάλασσα είναι δίπλα σας και είναι καθαρή. Τα παιδάκια στην Αθήνα αλλάζουν τρεις συγκοινωνίες για να πάνε σε μια θάλασσα πενταβρώμικη, με τόσο κόσμο, που θα πρέπει να πληρώσουν κιόλας”», περιγράφει η Θεοδώρα για μερικές από τις κυρίαρχες συγκινήσεις που προσφέρει η ζωή στο μικρό χωριό της Βολισσού. Ωστόσο, το γεγονός ότι εκεί υπάρχει διαθέσιμος γιατρός όλο το 24ωρο ήταν καθοριστικός παράγοντας στην απόφαση μετακίνησης, κάτι που δεν είναι δεδομένο στο σύνολο της ελληνικής επαρχίας.
Θυσίες
Το σχολείο της Βολισσού, το οποίο αν και παλιό είναι πλήρως εξοπλισμένο με διαδραστικούς πίνακες και γήπεδο αθλοπαιδιών, θα κρατήσει για φέτος τις πόρτες του ανοιχτές χάρη στις κόρες της Θεοδώρας και τους υπόλοιπους μαθητές. Ομως, το στοίχημα για τον τόπο και για το σχολείο ειδικά, είναι μακροχρόνιο. Στα 1924 όταν θεμελιωνόταν, οι κάτοικοι, σύμφωνα με τα ήθη εκείνης της εποχής, έσφαξαν έναν πετεινό στα θεμέλια, για τα καλορίζικα. Σήμερα θα φάνταζε ξένο, όμως ίσως υπενθυμίζει όλες τις θυσίες που οι μικροί τόποι κάνουν για να αντέξουν στον χρόνο.
Κεντρική φωτογραφία: Andee Marougkas
