Η πρόσφατη αναστολή παραγωγής ενεργειακών ποτών που περιέχουν βιταμίνες Β από τη HELL ENERGY Hungary Ltd. για μια εκτιμώμενη περίοδο δύο – τριών εβδομάδων είναι άλλη μία παρενέργεια σε έναν γενικότερο συναγερμό σε σχέση με τη διάθεση της βιταμίνης Β στην Ευρώπη.
Οπως λένε εκπρόσωποι της εταιρείας στην «Κ», η έλλειψη βιταμίνης Β επηρεάζει σημαντικά βιομηχανίες, όπως των φαρμάκων και των τροφίμων, σε όλη την ευρωπαϊκή ήπειρο. Σύμφωνα με τους εμπειρογνώμονες του κλάδου, η έκρηξη στο εργοστάσιο της BASF στο Ludwigshafen της Γερμανίας τον Ιούλιο διαδραμάτισε σημαντικό ρόλο στις τρέχουσες δυσλειτουργίες της αλυσίδας εφοδιασμού. Τα αποθέματα εξαντλούνται και οι τιμές συνεχίζουν να αυξάνονται, με τη Γερμανία να βρίσκεται στο επίκεντρο.
Η BASF εστιάζει στην παραγωγή βιταμινών Α και Ε, αλλά και Β. Οι βιταμίνες Α και Ε μπορούν να ληφθούν από εναλλακτικές πηγές, αλλά η παραγωγή βιταμινών Β απαιτεί πιο σύνθετες, ειδικές εγκαταστάσεις και τεχνολογία. Πέρα από αυτό, ειδικά η βιταμίνη Β12, η οποία έχει μεγάλη ζήτηση, παράγεται κυρίως στην Κίνα και είναι πολύ δύσκολο να γνωρίζει κανείς τα ακριβή αίτια για τη μείωση της παραγωγής. Πάντως, αυτή ασκεί αυξανόμενη πίεση στους κατασκευαστές, απειλώντας με μια πιθανή κρίση.
Η σημασία των βιταμινών Β
Οι βιταμίνες Β είναι ζωτικής σημασίας για τη μετατροπή της τροφής σε ενέργεια, την υγεία του νευρικού συστήματος και την υποστήριξη της ψυχικής υγείας. Βρίσκονται σε συμπληρώματα βιταμινών, ενεργειακά ποτά και εμπλουτισμένα με βιταμίνες ποτά που καταναλώνονται από εκατομμύρια πολίτες σε καθημερινή βάση. Ομως η αυξανόμενη ζήτηση μετά την πανδημία και τα προβλήματα στις αλυσίδες εφοδιασμού θα μπορούσαν να έχουν αυξανόμενο αντίκτυπο στους καταναλωτές και στη βιομηχανία.
«Ακόμη δεν έχει γίνει γνωστό από τις φαρμακευτικές εταιρείες εάν και σε ποιο βαθμό υπάρχει έλλειψη στα συμπληρώματα διατροφής. Εμείς το βιώνουμε στο φαρμακείο μας, που μας λένε πως υπάρχει έλλειψη. Σαφώς υπάρχουν άνθρωποι με σοβαρή ανεπάρκεια συγκεκριμένων βιταμινών της ομάδας Β, όπως η Β12, οι οποίοι μπορεί να εμφανίσουν κάποια επιπλοκή στην υγεία τους εάν δεν τους χορηγηθεί», λέει στην «Κ» η ενδοκρινολόγος και ερευνήτρια του Ερευνητικού Πανεπιστημιακού Ινστιτούτου Μητέρας, Παιδιού και Ιατρικής Ακρίβειας, δρ Νεκταρία Παπαδοπούλου.
«Οι σύγχρονοι άνθρωποι έχουν γενικά χάσει την ικανότητα να συνθέτουν ένα μέρος των ειδικών βιταμινών κατά τη διάρκεια της εξέλιξής τους. Μία από τις πολλές συνέπειες της ανεπάρκειας σε οποιαδήποτε από τις βιταμίνες Β είναι η πιθανή παρεμπόδιση της φυσικής κατανομής και της ανακύκλωσης της ομοκυστεΐνης, οδηγώντας σε συσσώρευσή της και σε μια σειρά από αρνητικές κυτταρικές συνέπειες, με πολλές επιπτώσεις και στη λειτουργία του εγκεφάλου. Στα συμπτώματα αυτά συμπεριλαμβάνονται η κατάθλιψη, η άνοια και η δυσλειτουργία του αυτόνομου νευρικού συστήματος», εξηγεί η γιατρός.
Το 6% παγκοσμίως έχει ανεπάρκεια Β12
Το ποσοστό ανεπάρκειας βιταμίνης Β12 στον πληθυσμό είναι δύσκολο να υπολογιστεί με ακρίβεια. Ωστόσο παγκοσμίως υπολογίζεται στο 6%.
Στην Ευρώπη το ποσοστό αυξάνεται. Στους άνω των 60 ετών, κυμαίνεται από 10% έως19%, σε διάφορες χώρες, ενώ είναι γενικά υψηλότερο στις γυναίκες από ό,τι στους άνδρες.
Η ανεπάρκεια στα βρέφη είναι περίπου 45%, στα παιδιά και στους εφήβους κυμαίνεται από 0% έως 33,3%, ενώ στις έγκυες γυναίκες κυμαίνεται από 17% έως 39%.
Αναφέρεται επίσης υψηλότερη ανεπάρκεια της βιταμίνης Β στους vegan από ό,τι σε άλλους χορτοφάγους.
*Πηγή: Αμερικανική Εθνική Βιβλιοθήκη Ιατρικής
Βιώσιμη παραγωγή
Ενας λόγος που η παραγωγή της βιταμίνης Β, και ειδικά της βιταμίνης Β12, απειλείται είναι και η πολύ απαιτητική μέθοδος παραγωγής της. Οι προκλήσεις για μια περιβαλλοντικά υπεύθυνη και οικονομικά βιώσιμη παραγωγή Β12 είναι πολυπαραγοντικές. Οπως λέει στην «Κ» ο καθηγητής Μάρτιν Γουόρεν, ο οποίος ηγείται της ομάδας συνθετικής βιολογίας του ινστιτούτου Quadram, η Β12 είναι η πιο σύνθετη από όλες τις βιταμίνες Β. Η πλήρης οδός βιοσύνθεσης απαιτεί 30 διαφορετικά γονίδια στο βακτηριακό γονιδίωμα να ενεργοποιηθούν με συγκεκριμένη σειρά. Η συνολική χημική σύνθεση της βιταμίνης Β12 έχει επίσης επιτευχθεί, αλλά περιλαμβάνει πάνω από 70 διαφορετικά στάδια, καθιστώντας τη μη βιώσιμη σε βιομηχανική κλίμακα. Γι’ αυτό και η παραγωγή της βασίζεται στα βακτήρια. Εμπορικά, η βιταμίνη Β12 παράγεται μέσω βακτηριακής ζύμωσης. Τα βακτήρια που παράγουν Β12 αναπτύσσονται σε μεγάλες δεξαμενές άνω των 100.000 λίτρων, αλλά ακόμη και σε αυτή την κλίμακα έχουν σχετικά χαμηλές αποδόσεις. Μόλις παραχθεί, η Β12 πρέπει να εκχυλιστεί και να καθαριστεί. Μπορεί να χρειαστούν δύο εβδομάδες για να περάσει από τη ζύμωση στο καθαρό προϊόν.
Εμπορικά, η βιταμίνη Β12 παράγεται μέσω βακτηριακής ζύμωσης. Τα βακτήρια που παράγουν Β12 αναπτύσσονται σε μεγάλες δεξαμενές άνω των 100.000 λίτρων, αλλά ακόμη και σε αυτή την κλίμακα έχουν σχετικά χαμηλές αποδόσεις.
Πέρα από το κόστος παραγωγής, η παραγωγή Β12 οδηγεί σε δυνητικά επιβλαβή απόβλητα που χρειάζονται υπεύθυνο και δαπανηρό χειρισμό για την αποφυγή περιβαλλοντικών ζημιών. Η παραγωγή Β12 απαιτεί κοβάλτιο και κυάνιο. Το κοβάλτιο είναι καρκινογόνο, επομένως κάθε περίσσευμα μετά την παραγωγή Β12 πρέπει να απορριφθεί με ασφάλεια, αποτρέποντας τις αρνητικές επιπτώσεις στο περιβάλλον. Το κυάνιο είναι επίσης επικίνδυνο και χρειάζεται την ίδια προσεκτική επεξεργασία και απόρριψη. Τα εργοστάσια παραγωγής Β12 τηρούν αυστηρούς περιβαλλοντικούς κανόνες και περιορισμούς για να εγγυηθούν τη διαδικασία, και το πλαίσιο είναι πολύ αυστηρό μέσα στην Ε.Ε.
Πιθανές συνέπειες των ελλείψεων
Σε παρασκευάσματα βιταμινών: Λόγω της αύξησης της ζήτησης για βιταμίνες, μια πιθανή έλλειψη θα μπορούσε να επηρεάσει ιδιαίτερα τους κατασκευαστές. Οι τιμές ήδη ανεβαίνουν, τα αποθέματα εξαντλούνται γρήγορα. Πολλές μάρκες βιταμινών του συμπλέγματος Β δυσκολεύονται να ανταποκριθούν στη ζήτηση.
Σε ενεργειακά ποτά: Οι βιταμίνες Β είναι βασικά συστατικά των ενεργειακών ποτών. Οι κατασκευαστές μπορεί να αντιμετωπίσουν δυσκολίες στην απόκτηση των απαραίτητων βιταμινών Β, γεγονός που μπορεί να οδηγήσει ακόμη και σε ελλείψεις αποθεμάτων.
Σε ποτά εμπλουτισμένα με βιταμίνες: Η προσφορά εμπλουτισμένων σε βιταμίνες νερών, smoothies και χυμών φρούτων μπορεί επίσης να μειωθεί. Οι κατασκευαστές μπορεί να αναγκαστούν να μειώσουν την ποσότητα των βιταμινών Β στα προϊόντα τους ή να περιορίσουν τη διαθεσιμότητά τους σε ορισμένες περιοχές.
Στα φαρμακευτικά προϊόντα και στην ιατρική διατροφή: Οι βιταμίνες του συμπλέγματος Β είναι επίσης ζωτικής σημασίας στην ιατρική, ειδικά για τη θεραπεία της έλλειψης βιταμινών και την υποβοήθηση της ανάρρωσης από ορισμένες ιατρικές παθήσεις. Τα νοσοκομεία και τα φαρμακεία που χρησιμοποιούν συμπληρώματα βιταμινών Β μπορεί επίσης να επηρεαστούν.
Η έλλειψη θα μπορούσε επίσης να επηρεάσει άλλες βιομηχανίες, όπως η αγορά ζωοτροφών (οι βιταμίνες Β είναι σημαντικές για την υγεία των ζώων) και η βιομηχανία καλλυντικών (η οποία συχνά χρησιμοποιεί βιταμίνες Β για τη φροντίδα του δέρματος και των μαλλιών), γεγονός που θα μπορούσε να ασκήσει πίεση και σε αυτούς τους τομείς.
Η Κίνα παράγει Β12
Η παραγωγή της βιταμίνης Β12 βρίσκεται κυρίως στην Κίνα, και όπως μας λέει ο δρ Γουόρεν «την τελευταία φορά που είχαμε τέτοιες ελλείψεις είχαν απλώς κλείσει μερικά εργοστάσια, χωρίς καμία ειδοποίηση. Στην Ευρώπη έχουμε μόνο ένα εργοστάσιο παραγωγής Β12 το οποίο βρίσκεται στη Γαλλία, ενώ στη Γερμανία το εργοστάσιο της BASF δεν παράγει τη συγκεκριμένη βιταμίνη, αλλά άλλες βιταμίνες του συμπλέγματος Β».
Στην Ευρώπη έχουμε μόνο ένα εργοστάσιο παραγωγής Β12 το οποίο βρίσκεται στη Γαλλία, ενώ στη Γερμανία το εργοστάσιο της BASF δεν παράγει τη συγκεκριμένη βιταμίνη, αλλά άλλες βιταμίνες του συμπλέγματος Β – Δρ Μάρτιν Γουόρεν, επικεφαλής της ομάδας συνθετικής βιολογίας του ινστιτούτου Quadram.
Αυτή η εκτεταμένη διαδικασία επιπλέον καθιστά τη Β12 το πιο ακριβό θρεπτικό συστατικό στην αγορά, αυξάνοντας το κόστος για την υγειονομική περίθαλψη ή τις βιομηχανικές ανάγκες. Η τιμή της B12 κυμαίνεται από 3.000 έως 20.000 λίρες το κιλό. Οι εγγενείς ανεπάρκειες της παραγωγής, οι περιβαλλοντικοί κίνδυνοι και η αυξανόμενη ανάγκη για την καταπολέμηση της ανεπάρκειας Β12 απαιτούν μια νέα προσέγγιση. Οι πολύ απαιτητικές συνθήκες στην παραγωγή της βιταμίνης Β έχουν στρέψει τα βλέμματα σε εναλλακτικές και πιο βιώσιμες λύσεις.
Η τιμή της B12 κυμαίνεται από 3.000 έως 20.000 λίρες το κιλό.
Η ομάδα του καθηγητή Γουόρεν κατασκεύασε ένα στέλεχος E. coli που μπορεί να παράγει Β12 σε παρόμοια κλίμακα με τα τρέχοντα εμπορικά στελέχη, αλλά πολύ πιο αποτελεσματικά. Κυρίως μπόρεσε να ρυθμίσει την πρόσληψη κοβαλτίου και τους μηχανισμούς μεταφοράς μετάλλου από το στέλεχος, μειώνοντας την ποσότητα κοβαλτίου που απαιτείται. Ολο το κοβάλτιο που προστίθεται, απορροφάται κατά τη διάρκεια της διαδικασίας, επομένως δεν υπάρχει πλεόνασμα κοβαλτίου που να λειτουργεί ως περιβαλλοντικός κίνδυνος, καθιστώντας το στέλεχος πιο φιλικό προς το περιβάλλον.
Η ομάδα του δρος Γουόρεν κατασκεύασε επίσης και έναν υπολογιστή μεταλλοποίησης που επιτρέπει στους ερευνητές να βελτιστοποιούν την πρόσληψη μετάλλων στα κύτταρα. Για την παραγωγή Β12, η αριθμομηχανή αυτή επιτρέπει στους κατασκευαστές να προσδιορίσουν με ακρίβεια πόσο κοβάλτιο χρειάζεται στην παραγωγή. Σε συνδυασμό με το νέο στέλεχος E. coli, η αριθμομηχανή υποστηρίζει περαιτέρω την πιο βιώσιμη παραγωγή Β12. Οπως εξηγεί ο δρ Γουόρεν, η αριθμομηχανή αυτή θα μπορούσε να εφαρμοστεί σε πολλές άλλες διαδικασίες παραγωγής που χρησιμοποιούν μέταλλο.
«Ο σκοπός είναι να έχουμε δικό μας ανώδυνο τρόπο απόκτησης της πολύτιμης αυτής βιταμίνης, της οποίας την έλλειψη δεν υπολογίζουμε αρκετά, με αποτέλεσμα να επιβαρύνεται το σύστημα υγείας ακόμη περισσότερο».
«Τα ένζυμα σε ποσοστό περίπου 50% έχουν ένα είδος μετάλλου μέσα τους. Αρκετά από αυτά είναι βαρέα μέταλλα, όπως ο χαλκός, ο σίδηρος και το νικέλιο. Ετσι υπάρχουν πολλά άλλα βακτηριακά παραγόμενα ένζυμα και εμπορεύματα που απαιτούν επίσης την προσθήκη μετάλλων, τα οποία πρέπει να συμμορφώνονται με τους περιβαλλοντικούς κανόνες της Ε.Ε.», επισημαίνει ο ίδιος.
Η ομάδα του Μάρτιν Γουόρεν εργάζεται επίσης για τη βελτίωση του χρόνου της μακράς διαδικασίας καθαρισμού για τη βιταμίνη Β12. «Αυτό θα μπορούσε να βελτιώσει σημαντικά τους ρυθμούς παραγωγής της», όπως τονίζει ο καθηγητής και ερευνητής. «Γενικά ο σκοπός είναι να έχουμε δικό μας ανώδυνο τρόπο απόκτησης της πολύτιμης αυτής βιταμίνης, της οποίας την έλλειψη δεν υπολογίζουμε αρκετά, με αποτέλεσμα να επιβαρύνεται το σύστημα υγείας ακόμη περισσότερο».
