Αναβατόρια, χειρολισθήρες, ράμπες, υπότιτλοι για κωφούς και βαρήκοους και ακουστική περιγραφή για άτομα με προβλήματα όρασης. Αυτές είναι μόνο μερικές από τις κύριες παρεμβάσεις προσβασιμότητας στο δομημένο περιβάλλον και το περιεχόμενο της κινηματογραφικής τέχνης που έγιναν στο Ολύμπιον, στο Μουσείο Κινηματογράφου και στις αίθουσες εντός του λιμένα της Θεσσαλονίκης. Σ’ αυτούς τους χώρους πραγματοποιούνται οι προβολές και δράσεις των Φεστιβάλ Κινηματογράφου και Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης.
Για να φτάσουμε όμως να μιλάμε σήμερα για σημαντικά βήματα στην ισότιμη παρουσία των αναπήρων καλλιτεχνών στον χώρο του φεστιβάλ, είχαν προηγηθεί οι άοκνες προσπάθειες της Κίνησης Ανάπηρων Καλλιτεχνών για να δημιουργηθούν προϋποθέσεις καθολικής προσβασιμότητας και ισότιμης πρόσβασης στο κινηματογραφικό περιεχόμενο.
Ολα ξεκίνησαν το 2013, όταν η συλλογικότητα Κίνηση Ανάπηρων Καλλιτεχνών ήρθε σε επαφή με τον κ. Ανδρεαδάκη και του επισήμανε θέματα σχετικά με την προσβασιμότητα των αναπήρων στο 3ο Φεστιβάλ Θερινού Κινηματογράφου της Αθήνας. Την περίοδο εκείνη οι «δωρεάν ταινίες στις πλατείες της Αθήνας για όλους» ενώ το «για όλους» αφορούσε τους μη ανάπηρους σινεφίλ.
Το 2014 ο Ορέστης Ανδρεαδάκης ζήτησε τη συνεργασία με την Κίνηση Ανάπηρων Καλλιτεχνών στις Νύχτες Πρεμιέρας. Στο πλαίσιο του 20ου Διεθνούς Φεστιβάλ Κινηματογράφου της Αθήνας πραγματοποιήθηκε workshop με τίτλο «Άγνωστη Χώρα της Αναπηρίας: Καθολική Προσβασιμότητα στην Κινηματογραφική Τέχνη» στην Ταινιοθήκη της Ελλάδος, με αντικείμενο την πρόσβαση στο περιεχόμενο της τέχνης του κινηματογράφου και της τηλεόρασης για τα ανάπηρα άτομα.
Τα δύο κινηματογραφικά φεστιβάλ της Αθήνας, το Φεστιβάλ Θερινού Κινηματογράφου της Αθήνας – Athens Open Air Film Festival, και το Διεθνές Φεστιβάλ Κινηματογράφου της Αθήνας – Νύχτες Πρεμιέρας εγκαινίασαν το 2015 σταθερή συνεργασία με την Κίνηση Ανάπηρων Καλλιτεχνών. Στη συνέχεια πραγματοποιήθηκε μια σειρά ενεργειών για τη μέγιστη δυνατή προσβασιμότητα, τόσο σε επίπεδο πρόσβασης στους χώρους διεξαγωγής τους όσο και σε επίπεδο παρακολούθησης των ταινιών.
«Οταν ο κ. Ανδρεαδάκης ανέλαβε το 2016 τη θέση του καλλιτεχνικού διευθυντή του Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης παραδώσαμε έναν φάκελο προσβασιμότητας για το φεστιβάλ και φέτος ουσιαστικά αυτή η μελέτη “υλοποιείται”. Οι αίθουσες στο λιμάνι, στις αποθήκες και άλλα σημεία αρχίζουν από το 2017 και γίνονται προσβάσιμες», εξηγεί ο σκηνοθέτης και μέλος της Κίνησης Ανάπηρων Καλλιτεχνών, Αντώνης Ρέλλας.
Οπως αναφέρεται σε εκτενές σχετικό κείμενο που έστειλε η συλλογικότητα στην «Κ», «ενεργοποιηθήκαμε άμεσα έπειτα από την πρόσκληση του κ. Ανδρεαδάκη, επιθυμώντας να γίνει το σύνολο του φεστιβάλ φιλικό και προσβάσιμο». Για τον σκοπό αυτό «δημιουργήσαμε ομάδα εργασίας για λογαριασμό της Κίνησης με τους Παναγιώτη Τσαλή, δρα πολ. μηχανικό ΑΠΘ, ειδικευμένο σε θέματα προσβασιμότητας, την Τζούλια Τάπαλη, δρα πολ. μηχανικό ΑΠΘ, την Ειρήνη Τρυψιάνη αρχιτέκτονα/ πολ. μηχανικό και πραγματοποιήσαμε εξονυχιστική επόπτευση σε όλους τους χώρους που διεξάγεται το ΦΚΘ».
Σύμφωνα με την επιστολή, από την 57η διοργάνωση αρχίζει να βελτιώνεται η προσβασιμότητα στο Ολύμπιον, στις αίθουσες του λιμανιού, στο BOX της πλατείας Αριστοτέλους και στο Μουσείο Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης, με εγκαταστάσεις φιλικές και προσβάσιμες σε ανάπηρα άτομα, συμπεριλαμβανομένων των χώρων υγιεινής αλλά και των χώρων στάθμευσης των οχημάτων των αναπήρων. Συγκεκριμένα, βελτιώθηκαν οι ράμπες, διαμορφώθηκαν κατάλληλα τα ταμεία και τροποποιήθηκαν οι χώροι υγιεινής (WC) για ανάπηρα άτομα, αλλά και για εμποδιζόμενα πρόσωπα.
Ο Ορέστης Ανδρεαδάκης χαρακτηρίζει το έργο αυτό υψίστης σημασίας. «Προχωρήσαμε σε κάποιες διορθώσεις των κτιρίων και εισαγάγαμε αμέσως τις προσβάσιμες προβολές. Οι εμβληματικές ελληνικές ταινίες που παρουσιάζουμε κάθε χρόνο, τόσο στο φεστιβάλ του Νοεμβρίου όσο και στο φεστιβάλ του Μαρτίου, έχουν υπότιτλους (SDH) και ακουστική περιγραφή», λέει ο καλλιτεχνικός διευθυντής του φεστιβάλ. Και εξηγεί: «Μετά δυστυχώς ήρθε η πανδημία και σταμάτησαν διάφορες ενέργειες, αλλά στη συνέχεια καταφέραμε να κάνουμε καθολικά προσβάσιμο το παλιό διατηρητέο κτίριο του Ολύμπιον. Εγινε μια ειδική μελέτη η οποία χρηματοδοτήθηκε από τράπεζα και μετά ανατέθηκε το έργο με ανοιχτό διαγωνισμό. Τα χρήματα προήλθαν και από το Ταμείο Ανάκαμψης και από το πρόγραμμα Δημοσίων Επενδύσεων».
Ο κ. Ανδρεαδάκης τονίζει ότι επιθυμούσαν να εγκατασταθεί αναβατόριο και για τη σκηνή του Ολύμπιον. «Με αυτόν τον τρόπο θα μπορούν να ανεβαίνουν όλοι και όλες κυριολεκτικά καθώς η σκηνή χρησιμοποιείται από εμάς και άλλες εκδηλώσεις, όπως συναυλίες, συνέδρια και θεατρικές παραγωγές». Ο ίδιος σημειώνει ότι η υπουργός Πολιτισμού, Λίνα Μενδώνη, είχε επισκεφθεί το Ολύμπιον την πρώτη μέρα που έκαναν την εγκατάσταση των καινούργιων καθισμάτων, του ανελκυστήρα και άλλες εργασίες και είχε πει ότι «αυτό είναι απαραίτητο, πρόκειται για ζήτημα δημοκρατίας».
«Τα τελευταία 10 σχεδόν χρόνια με πρωτοβουλία της Κίνησης Ανάπηρων Καλλιτεχνών και σε συνεργασία με τον καλλιτεχνικό διευθυντή του φεστιβάλ Ορέστη Ανδρεαδάκη και τα στελέχη του, το ΦΚΘ έχει κάνει πολλά βήματα για την ισότιμη παρουσία των αναπήρων καλλιτεχνών στον χώρο του φεστιβάλ. Χαιρόμαστε που μας δόθηκε αυτό το βήμα πάνω στη σκηνή. Ελπίζουμε, και κατά βάθος ξέρουμε, ότι αυτό θα αφήσει το χνάρι του στις επόμενες διοργανώσεις», λέει στην «Κ» ο κινηματογραφιστής, αντιπρόεδρος του συλλόγου «Περπατώ» και συνδιαχειριστής της σελίδας Cool Crips, Σπύρος Νταντανίδης
Το ζητούμενο της καθολικής πρόσβασης, όμως, δεν αφορά μόνο στο δομημένο περιβάλλον, αλλά και στο περιεχόμενο της τέχνης.
Στην περίπτωση του Φεστιβάλ, αυτό είναι οι ταινίες, οι οποίες προβλήθηκαν με ακουστική περιγραφή [AD: Audio Description] για τυφλούς και άτομα με προβλήματα όρασης και με υπότιτλους για κωφούς και βαρήκοους [SDH: Subtitles for the Deaf or hard of Hearing] με την επιμέλεια και πιστοποίηση της Κίνησης Ανάπηρων Καλλιτεχνών. Επίσης, κάθε χρόνο ελληνικές ταινίες προβάλλονταν με υπότιτλους βάσει διαλόγων, έτσι ώστε να μπορούν να τις παρακολουθήσουν κωφοί και βαρήκοοι θεατές, ενώ οι τελετές έναρξης/λήξης καθώς και οι δύο προβολές καθολικής προσβασιμότητας έγιναν με διερμηνεία στην Ελληνική Νοηματική Γλώσσα [Ε.Ν.Γ.].
Τέλος, το προσωπικό και οι εθελοντές του Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης εκπαιδεύτηκαν και στην εξυπηρέτηση των ανάπηρων θεατών/τριών δημιουργώντας ένα φιλικό, εκτός από προσβάσιμο περιβάλλον.
Αναλυτικά το έργο της Κίνησης Ανάπηρων Καλλιτεχνών
Παρεμβάσεις στο δομημένο περιβάλλον στους χώρους του Φεστιβάλ Θεσσαλονίκης
1. Ολύμπιον
α. Εξωτερικό ταμείο
- Μείωση του ύψους στο πρώτο ταμείο ώστε να είναι κατάλληλο για χρήση από χρήστες αναπηρικών αμαξιδίων και μικρόσωμους ανθρώπους.
β. «Προσβάσιμη» πλαϊνή είσοδος
- Εγκατάσταση, και στις δύο πλευρές και κατά μήκος της ράμπας, συνεχούς χειρολισθήρα, στρογγυλής διατομής, σε δύο ύψη.
γ. Εσωτερικό κλιμακοστάσιο
- Εγκατάσταση, στη νοητή πορεία εισόδου των επισκεπτών από την κεντρική είσοδο, δύο συνεχών χειρολισθήρων σε δύο ύψη.
δ. Κύρια αίθουσα
- Αφαίρεση καθισμάτων προκειμένου να δημιουργηθεί χώρος επαρκής για χρήστες αναπηρικού αμαξιδίου. Σε συγκεκριμένα καθίσματα, στον κεντρικό διάδρομο, αφαίρεση του παράλληλου με τον διάδρομο «μπράτσου» ώστε να διευκολύνεται ο θεατής στη χρήση τους.
ε. Χώροι υγιεινής
- Βελτίωση προσβασιμότητας μέσω αντικατάστασης των ειδών υγιεινής με τοποθέτηση νιπτήρα ανατομικού τύπου, αναμικτικής μπαταρίας, ανατομικής λεκάνης. Τοποθέτηση κατάλληλων χειρολαβών και στοιχείων εξοπλισμού.
στ. «Γυάλινο» BOX κέντρο πληροφόρησης
- Γεφύρωση της υψομετρικής διαφοράς της εισόδου με ράμπα κατάλληλου μήκους με χειρολισθήρα. Μεταλλική κατασκευή με κατάλληλο μήκος και χειρολισθήρες σε δύο ύψη.
- Δημιουργία δύο χαμηλών γκισέ εντός του χώρου.
Αίθουσες εντός του λιμένα Θεσσαλονίκης
α. Εξωτερικοί χώροι
- Χωροθέτηση και επισήμανση χώρων στάθμευσης για επισκέπτες με αναπηρία.
β. Αίθουσες Αποθήκης Δ
- Κατασκευή νέου χειρολισθήρα στις τρεις εξωτερικές ράμπες και τα δύο κλιμακοστάσια, στρογγυλής διατομής, σε δύο ύψη με την απόληξή του να προεκτείνεται από την νοητή κατακόρυφο έναρξης του κλιμακοστασίου και της ράμπας.
- Βελτίωση προσβασιμότητας μέσω αντικατάστασης των ειδών υγιεινής με τοποθέτηση νιπτήρα ανατομικού τύπου, αναμικτικής μπαταρίας, ανατομικής λεκάνης. Τοποθέτηση κατάλληλων χειρολαβών και στοιχείων εξοπλισμού. Αφαίρεση καθισμάτων και δημιουργία χώρου για θεατές που χρησιμοποιούν αναπηρικό αμαξίδιο.
γ. Αίθουσες Αποθήκης 1
- Βελτίωση προσβασιμότητας μέσω αντικατάστασης των ειδών υγιεινής με τοποθέτηση νιπτήρα ανατομικού τύπου, αναμικτικής μπαταρίας, ανατομικής λεκάνης. Τοποθέτηση κατάλληλων χειρολαβών και στοιχείων εξοπλισμού.
- Αφαίρεση καθισμάτων και δημιουργία χώρου για θεατές που χρησιμοποιούν αναπηρικό αμαξίδιο.
δ. Μουσείο κινηματογράφου
- Τοποθέτηση στοιχείων εξοπλισμού για βελτίωση της πρόσβασης στον υπάρχοντα χώρο υγιεινής καθώς και αντικατάσταση του υπάρχοντος θυρόφυλλου με νέο τύπου «φυσούνας».
- Χαμήλωμα ταμείου
Εργασίες που έγιναν μετά τη λήξη του φεστιβάλ
- Σύνδεση μεταξύ των αιθουσών προβολής και του μουσείου κινηματογράφου με κατάλληλους ομαλούς διάδρομους κύλισης. Πιο συγκεκριμένα, εξασφαλίστηκε η σύνδεση υπαρχόντων διαδρόμων με :
- την κεντρική είσοδο του Μουσείου Κιν/φου
- την κύρια είσοδο της Αποθήκης 1
- την κύρια είσοδο της Αποθήκης Δ
- τις δύο πλαϊνές εισόδους των αιθουσών της Αποθήκης Δ
- προκειμένου να εξασφαλιστεί ένα ομαλό δίκτυο μετακίνησης για ανάπηρα και εμποδιζόμενα άτομα. Προς την ίδια κατεύθυνση έγιναν μικρές αποκαταστάσεις και παρεμβάσεις κατά μήκος αυτών των διαδρομών.
Ορόσημα
- Πρώτη καθολικά προσβάσιμη προβολή. Στο πλαίσιο της συνεργασίας του 21ου Διεθνούς Φεστιβάλ Κινηματογράφου της Αθήνας «ΝΥΧΤΕΣ ΠΡΕΜΙΕΡΑΣ» με την Κίνηση Ανάπηρων Καλλιτεχνών με αντικείμενο την καθολική πρόσβαση στο δομημένο περιβάλλον και το περιεχόμενο της κινηματογραφικής τέχνης πραγματοποιήθηκε μια πρωτοποριακή για τα ελληνικά χρονικά προσβάσιμη για όλους τους ανθρώπους κινηματογραφική προβολή.
- Η βραβευμένη ταινία του Παντελή Βούλγαρη «Μικρά Αγγλία» προβλήθηκε με ακουστική περιγραφή [AD: Audio Description] για ανθρώπους με προβλήματα όρασης και με υπότιτλους για Κ/κωφούς/ές και βαρήκοους/ες [SDH – Subtitles for the Deaf and Hard of Hearing].
- Το 23ο Διεθνές Φεστιβάλ Κινηματογράφου της Αθήνας «Νύχτες Πρεμιέρας», φιλοξένησε την ενότητα με θέμα «Τίποτα για εμάς χωρίς εμάς: Σινεμά και Αναπηρία», σε συνεργασία με την Κίνηση Ανάπηρων Καλλιτεχνών και τη Στέγη του Ιδρύματος Ωνάση.
- Το 3ημερο αφιέρωμα «Τίποτα για εμάς χωρίς εμάς: Σινεμά και Αναπηρία» ανοίξαμε διάλογο με την κοινωνία για τα αυτονόητα δικαιώματα των Αναπήρων, για τον ορισμό του «κανονικού» και του «παθολογικού», το στίγμα που φέρει το διαφορετικό σώμα και για τα ανθρώπινα όρια και τους αγώνες των αναπήρων για ένα πιο δίκαιο κόσμο, μέσα από τέσσερα κλασικά φιλμ και τέσσερις διακεκριμένες ταινίες πρώτης προβολής.
- Στο αφιέρωμα «Τίποτα για Εμάς χωρίς Εμάς: Σινεμά και Αναπηρία» προβλήθηκε η ταινία «The Miracle Worker» [«Το Θαύμα της Άννι Σάλιβαν» (1962) σε σκηνοθεσία Άρθουρ Πεν], η οποία αποτέλεσε την πρώτη προβολή ξένης ταινίας με διαγλωσσική ακουστική περιγραφή [AD: Audio Description] για ανθρώπους με προβλήματα όρασης και διαγλωσσικούς υπότιτλους για Κ(κ)ωφούς/ες και βαρήκοους [SDH: Subtitles for the Deaf and Hard-of-Hearing] στη χώρα μας, διευρύνοντας τη σινεφιλική της βάση σε ένα κοινό που στερείται συστηματικά την πλήρη κινηματογραφική εμπειρία.
