Μέσα στον κυκεώνα της τραγωδίας του Αφγανιστάν, δύο εικόνες ξεχώριζαν τις τελευταίες ημέρες. Στη μία, γονείς προσπαθούν να δώσουν το παιδί τους σε ξένους στρατιώτες που φρουρούν το αεροδρόμιο της Καμπούλ, προφανώς πιστεύοντας ότι οποιαδήποτε ζωή αλλού θα είναι καλύτερη απ’ ό,τι επιφυλάσσει η πατρίδα τους. Στην άλλη, δύο άνθρωποι –κουκκίδες στον ουρανό– πέφτουν από αμερικανικό μεταγωγικό αεροσκάφος την ώρα που αυτό αποκτά ύψος και δεν μπορούν πια να κρατηθούν από την άτρακτο. Τρίτος νεκρός βρέθηκε αργότερα στο σύστημα τροχών. Αυτοί επέλεξαν τον θάνατο παρά την παραμονή στη χώρα τους, που βυθίζεται στο σκοτάδι. Μας θύμισαν με τον πιο σπαραχτικό τρόπο ότι κάθε «μετανάστης», κάθε «λαθρομετανάστης», κάθε «πρόσφυγας» που πέφτει από τον ουρανό, που πνίγεται στη Μεσόγειο, που δολοφονείται από κακοποιούς, δεν φεύγει από την πατρίδα και του οικείους του για να ενοχλήσει ανθρώπους σε άλλες χώρες, για να τους πάρει το ψωμί από το στόμα, για να προκαλέσει πολιτική αναταραχή. Φεύγει επειδή κινδυνεύει, επειδή δεν έχει ελπίδα. Δεν μπορεί πια να πολεμήσει τον εχθρό, την πείνα, την περιβαλλοντική καταστροφή, του μένει μόνον η φυγή. Και όταν τους συμπαθούμε και τους συμπονούμε, μιλάμε γι’ αυτούς τους ανθρώπους με αφηρημένο τρόπο. Τους βλέπουμε χωρίς να τους βλέπουμε.
Ωσπου να τους δούμε. Ωσπου να δούμε το βλέμμα του Ζάκι Ανουάρι, όπως είδαμε το νεκρό σώμα του μικρού Αϊλάν σε ακτή του Αιγαίου πριν από λίγα χρόνια. Ο Ζάκι είναι ένας απ’ αυτούς που έπεσαν από το αεροπλάνο. Ηταν 17 χρόνων, ποδοσφαιριστής της εθνικής ομάδας νέων. Ακουσα γι’ αυτόν όταν η ομοσπονδία αθλητισμού του Αφγανιστάν επιβεβαίωσε τον θάνατό του· σκέφτηκα να τον αναφέρω σήμερα. Ισως θα το είχα κάνει με αφηρημένο τρόπο, ως παράδειγμα της απελπισίας ενός λαού όπου περισσεύουν οι τραγωδίες. Ομως, όταν άνοιξα τον ηλεκτρονικό φάκελο με τη φωτογραφία του, πόνεσε η καρδιά μου. Ενιωσα την απώλεια της ελπίδας. Στη φωτογραφία βλέπουμε έναν ώριμο νέο. Φοράει την κόκκινη φανέλα της εθνικής ομάδας, με το νούμερο 10. Κοιτάζει τον φακό με βλέμμα σοβαρό, σκεπτικό. Σαν να βλέπει τις ευκαιρίες που ανοίγονται μπροστά του, αλλά και σαν να διακρίνει μια σκιά, έχει ένα φόβο, μια δυσπιστία. Είναι βλέμμα ευφυές και καθαρό, σοβαρό, υπεύθυνο, δεν είναι χαρούμενο. Ο Ζάκι ήταν παιδί φτωχής οικογένειας που δούλεψε σκληρά για να είναι στην εθνική ομάδα και να παραμείνει στο σχολείο, είπε στους New York Times εκπρόσωπος της ομοσπονδίας. Δεν φαίνεται κάποιος που θα έκανε κάτι ανόητο, επιπόλαιο, επικίνδυνο. Και όμως αυτοκτόνησε.
Το ερώτημα είναι πόσοι νέοι, πόσες γυναίκες, πόσοι άνδρες θα είναι τόσο απελπισμένοι ώστε να αντισταθούν με το έναν ή τον άλλον τρόπο εναντίον των Ταλιμπάν, παίζοντας τη ζωή τους κορώνα-γράμματα όπως έκανε ο Ζάκι; Πόσοι θα φύγουν; Είναι οι Ταλιμπάν σε θέση να διαχειριστούν μια κατάσταση όπου το 63% των περίπου 40 εκατ. Αφγανών πεινάει και η χώρα εξαρτάται από ξένη βοήθεια· όπου το 50% του πληθυσμού είναι νέοι, όπου οι γυναίκες θα αποκλειστούν από την εργασία και τη δημόσια ζωή; Σήμερα οι Ταλιμπάν μπορεί να μην κινδυνεύουν από ξένη παρέμβαση. Εχουν, όμως, να αντιμετωπίσουν τις ανάγκες του λαού και τις δικές τους αδυναμίες. Θα συνεργαστούν με ξένες κυβερνήσεις και διεθνείς οργανισμούς μόνο και μόνο για να παραμείνουν στην εξουσία, επιμένοντας σε μια θλιβερή αναπαράσταση του σκοτεινότερου παρελθόντος; Ή θα κατανοήσουν ότι ευθύνη τους είναι η ευημερία του λαού και θα προσπαθήσουν να εντάξουν όλα τα μέλη της κοινωνίας στην προσπάθεια; Τα προβλήματα του Αφγανιστάν είναι τόσο πολλά, που δεν θα αργήσει να φανεί η πορεία της χώρας. Δυστυχώς, και στους γείτονές της η ιδεοληψία εμποδίζει την κοινωνική πρόοδο και την οικονομική ανάπτυξη. Το Πακιστάν και το Ιράν βρίσκονται προ μεγάλων εξελίξεων τα ίδια. Μπορούν να παίξουν καθοριστικό ρόλο στις εξελίξεις στο Αφγανιστάν, όπως και το Αφγανιστάν μπορεί να επηρεάσει τη δική τους πορεία. Η ξαφνική, ανεύθυνη απόσυρση των Αμερικανών και άλλων δυνάμεων μπορεί να έφερε την καταστροφή για πολλούς Αφγανούς, όμως, έφερε τους ίδιους και τους γειτονικούς λαούς προ των ευθυνών τους, αντιμέτωπους με προβλήματα που απαιτούν επανάσταση για να λυθούν, όχι επιτάχυνση της οπισθοδρόμησης.
Ο Ζάκι με τη φανέλα με το «10» θα μπορούσε να είναι μέλος οποιασδήποτε ομάδας στον κόσμο. Στη Βραζιλία, στην Αγγλία, στη Γαλλία, στην Ελλάδα οι προοπτικές του θα εξαρτιόνταν από το ταλέντο και, σε κάποιον βαθμό, από την τύχη του. Θα είχε το βλέμμα του στο μέλλον. Στη φωτογραφία που μας άφησε για να τον θυμούμαστε, είναι σαν να κοιτάζει εμάς και να βλέπει την άβυσσο.
