ΓΛΩΣΣΑ

Κι εκεί λοιπόν που παρακολουθείτε έναν τορναδόρο να δουλεύει το ξύλο ή το μέταλλο για να το στρογγυλέψει, σας έρχεται η ιδέα να του πείτε –χάριν αστεϊσμού ή για να πείσετε τον εαυτό σας ότι μπορείτε να πιάσετε κουβέντα και με χειρώνακτες– ότι δεν έχει λόγο ν’ αγκομαχάει, να γκρινιάζει, να παραπονιέται.

Υπάρχουν στον τόπο και στις μέρες μας πολλές αφορμές και λόγοι δυσφορίας, αλλά έχουμε κι άλλες τόσες ευλογίες και παρηγοριές. Μία από αυτές –η σπουδαιότερη κατά την επισφαλή κρίση μου– είναι η γλώσσα μας. Εχουμε το μοναδικό προνόμιο να έχουμε μια αδιάλειπτη στους αιώνες, «χωρίς διακοπή και μ’ ελάχιστες διαφορές», ποιητική παραγωγή υψηλών επιδόσεων.

Η ομάδα που δημιούργησε το Meltemi μιλάει στην «Κ» για τα ξενύχτια, τα λάθη, τις προκλήσεις αλλά και τα ευαίσθητα σημεία πίσω από τη δημιουργία του πρώτου ελληνικού Μεγάλου Γλωσσικού Μοντέλου Τεχνητής Νοημοσύνης.

Το φαινόμενο της «καθαρευουσομανίας» ανθρώπων των ραδιοτηλεκάναλων ιδίως, που καταλήγει σε εκπομπή, κυριολεκτικά, ελληνικούρας και κακογλωσσίας είχε απασχολήσει τη στήλη πρόσφατα (28/4). l Οπου κακοποιοί κατά τα άλλα της ελληνικής περιλαμβάνουν στο λόγο τους γενικές διαιρετικές, πολλά μετά γενικής, και βιασμού, συντασσόμενα ρήματα και διάφορα άλλα μορφώσεως και καλλιεργείας δηλωτικά.

Το Scrabble λανσάρει μια πιο εύκολη έκδοση με στόχο να γίνει το παιχνίδι ελκυστικό και για τη νέα γενιά. Τι σημαίνει άραγε αυτό για τον πλούτο της γλώσσας των παιδιών; Ειδικοί εξηγούν στην «Κ».

Συζητώντας τις προάλλες με φίλους, διόλου προκατειλημμένους, για τη διδασκαλία των ελληνικών στην εκπαίδευση, διαπίστωσα για μία ακόμη φορά πως η λεγόμενη «καθαρεύουσα» εξακολουθεί να είναι ταμπού. Κατ’ αρχάς, να ξεκαθαρίσω τι εννοώ «καθαρεύουσα». Δεν αναφέρομαι στον Μιστριώτη, προς αποφυγήν παρεξηγήσεων.

Λέμε, σε ειδήσεις καναλιών και ραδιοσταθμών: l «Αυτό συνέβη στους δρόμους του Ιλιον» – άκλιτο κι αυτό, άμοιρε ποιητή της «Ιλιάδας»· l λέμε «τον κ. Τρύφων, πρόεδρο του οργανισμού» ή «του λέκτωρ της ίδιας σχολής…» κ.ο.κ. l Γράφουμε (και στις καλύτερες οικογένειες): l «των ήδη υπαρχόντων εκθέσεων πραγματογνωμοσύνης» l ή λέμε «η νέα γενιά είναι παρών».

Ηταν στη δεκαετία του ’90, αν δεν με απατά η μνήμη μου, όταν είχαν κυκλοφορήσει οι πρώτες εκδόσεις κλασικής ελληνικής λογοτεχνίας μεταφρασμένες στη δημοτική. Παπαδιαμάντης, Βιζυηνός και οι λοιποί είχαν μεταγραφεί από λογοτέχνες στο ιδίωμα της εποχής. Το επιχείρημα ήταν άκρως δημοκρατικό.

Το πρόσφατο άρθρο στην «Καθημερινή», που αναφερόταν στον Λεωνίδα Εμπειρίκο και στις μελέτες του για τις διάφορες γλώσσες που μιλιούνταν στον τόπο μας –αρβανίτικα, βλάχικα, των Ρομά–, μου θύμισε μια από τις «Ναυτικές ιστορίες» του Γιώργου Π. Σπορίδη, που κυκλοφόρησαν στα τέλη της δεκαετίας του 1950.

Η καθηγήτρια του Κέμπριτζ Ιωάννα Σιταρίδου προσπαθεί να διασώσει μια ελληνική προφορική γλώσσα με μακρά ιστορία.

Ως παιδί της πόλης με εντυπωσίαζαν τα σουσούμια της επαρχίας, πριν αυτή υποστεί μετάσταση της αθηναϊκής κακοπραγίας. Με εντυπωσίαζε κι ο πάππος μου, ο Περικλής, που κοιτώντας τον ουρανό με τ’ άστρα προέβλεπε με επιτυχία τον καιρό της επόμενης ημέρας! Λιγόλογος, γιατί ανοιχτομάτης, ο παππούς έλεγε κι ένα σωρό παροιμίες που ηχούσαν κάπως αλλόκοτα στα […]

Ο γιος του Ανδρέα Εμπειρίκου γνωρίζει, ίσως καλύτερα από οποιονδήποτε άλλο, τις πολλές γλώσσες της ελληνικής ιστορίας. Ο ίδιος μιλά στην «Κ» για τον διάσημο πατέρα του, τα παιδικά βιώματα που μετατράπηκαν σε ερευνητικό πάθος και τις διαλέκτους ανά την ελληνική επικράτεια που απειλούνται με γλωσσικό θάνατο.