ΠΤΥΧΕΣ

Το έτος 1889, ο Διονύσης Λαυράγκας, ο συνθέτης που επί της ουσίας εισάγει το μελόδραμα στην ελληνική ζωή, επισκέπτεται για πρώτη φορά την Αθήνα. Είναι 29 ετών και ορμητικός, δραστήριος, ταξιδεμένος.

Η γεύση της αθηναϊκότητας εντοπίζεται στις συνοικίες. Με τρόπο ακραιφνώς πηγαίο και ανεπιτήδευτο, τα σπίτια και οι πολυκατοικίες της Αθήνας αναβλύζουν αδιάκοπα τις ιστορίες των συνοικιών και είναι φορές που ένα τυχαίο μπαλκόνι σε έναν όροφο μιας μεταπολεμικής πολυκατοικίας μπορεί να προκαλέσει μια αδιόρατη συγκίνηση, να γίνει μια λίμνη συναισθήματος.

Είναι φορές που στη στροφή ενός δρόμου μπορεί να γεννηθεί μια εικόνα μπροστά σου. Να σε κάνει να σταθείς και να αναλογιστείς. Ανεβαίνοντας την οδό Τιμοθέου στο Παγκράτι, μετά τη συμβολή με τον όμορφο πεζόδρομο της Βασιλείου Λάσκου, γυρνώντας με βλέμμα αδηφάγο, είδα την καθολική εκκλησία σαν ένα πέτρινο ιστιοφόρο.

Από την πλατεία Αμερικής ώς την πλατεία Κολιάτσου, αφήνοντας πίσω τις στάσεις Καλλιφρονά και Λυσσιατρείο, συναντάς σε διάφορες εκδοχές την κληροδοτημένη εικόνα της Αθήνας: καπνισμένες από το καυσαέριο και τον χρόνο πολυκατοικίες 50, 60 και 70 χρόνων, κάποιες νεώτερες, και ανάμεσα τα παλιά σπίτια του Μεσοπολέμου, μονώροφα, διώροφα και λίγα τριώροφα σε όλη εκείνη τη βεντάλια της αισθητικής ευρυχωρίας και του μορφολογικού πειραματισμού.

Σε εκείνες τις γειτονιές της Αθήνας, με τα σκόρπια παλιά σπίτια, σε μεγάλη κλίση, καθώς γαντζώνονται στους πρόποδες του Λυκαβηττού, κυκλοφορούν στον αέρα ιστορίες από τα παλιά. Εκεί, στον Λυκαβηττό, πριν ακόμη στρωθούν οι δρόμοι με άσφαλτο, πριν γίνουν τα σκαλοπάτια και πριν η περιοχή αποκτήσει έναν οργανωμένο χαρακτήρα, ζούσαν οικογένειες, εργένηδες, χήρες και μοναχικές κοπέλες… 

Η αφανής πόλη ζει τη ζωή της λάθρα σε μισοσκότεινα δωμάτια, με τα παντζούρια κουφωτά και τις πόρτες μανταλωμένες. Συχνά αναλογίζομαι πόσες ζωγραφισμένες οροφογραφίες σε ερειπωμένα σπίτια της Αθήνας επιζούν ρηγματωμένες ή με σκασμένες τις επιφάνειες από τον χρόνο και την υγρασία. Αναρίθμητα κοσμήματα της πόλης θα χαθούν για πάντα, θα κονιορτοποιηθούν όπως αφανίστηκαν ακόμα περισσότερα και πολύ σημαντικά, σε όλους τους δρόμους της πόλης, ήδη από τον Μεσοπόλεμο.

Η βαριά μυρωδιά του ευκάλυπτου και της πικροδάφνης στις ακτές της Αθήνας ορίζει μια ανάμνηση. Το καλοκαίρι στα παλιά εξοχικά της Γλυφάδας και της Βούλας είναι μια ευθεία στον χρόνο ασάλευτη, θολή, διεσταλμένη κατά περίπτωση για να περιλάβει μια βεράντα στο Φάληρο, μια αυλή στο Ελληνικό, μια βόλτα στη Βουλιαγμένη.

Ο πυκνός θόλος που σχηματίζουν οι ψευδοακακίες στη Μουστοξύδη φιλτράρει το φως όπως σε καθεδρικό ναό. Το καλοκαιρινό φως κατέβαινε σε διάθλαση, σαν μέσα από βιτρό, τρεμόπαιζε στο αεράκι, έριχνε σκιές σε εισόδους πολυκατοικιών, έκανε το βήμα μου ζωηρό.

Υπάρχει αυτή η διαδρομή που αφήνεσαι να σε οδηγήσουν τα πόδια μόνα τους, γιατί είναι διαδρομή χωνεμένη με αυλακιές στο σώμα της Αθήνας. Φέρνουν με συνειρμό στο νου τις αρχαίες χαράξεις, την Κοίλη Οδό, αμαξωτούς δρόμους της μνήμης. Αγίου Κωνσταντίνου, ευθεία κάτω, Ακομινάτου δεξιά, Καρόλου, Μάρνη, Μάγερ… Είχα προσπεράσει μια σκηνή κατεδάφισης επί της Αγίου Κωνσταντίνου, στον αριθμό 42, ένα τριώροφο χτισμένο λίγο πριν από την Κατοχή, όχι από τα καλά, αλλά η αποκαθήλωσή του με σόκαρε.

Σε μια χαραμάδα του χρόνου, μέσα από μια θυρίδα του νου, ζωντανεύει και πάλι το παλιό σπίτι. Είναι σαν ένας μεγάλος κύβος με κεραμιδένια στέγη, και μοιάζει από μακριά σαν τα σπίτια που ζωγραφίζουν τα παιδιά. Γύρω γύρω έχει χώρο ελεύθερο και πυκνά, σγουρά πεύκα, με γέρικους κορμούς, μερικοί λοξοί και αναμαλλιασμένοι, γεμάτοι με φωλιές πουλιών που την ώρα του σούρουπου μαυρίζουν τον ουρανό της οδού Πατησίων.

Μια ολόκληρη ιστορία της Αθήνας, αρραγή και απρόβλεπτη, γράφουν τα μικρά δρομάκια της. Τα αναζητώ σε συνοικίες με την πατίνα του χρόνου και τη σκόνη των γενεών, και εκεί, στη σκιά μεγαλύτερων δρόμων σκοντάφτω πάνω σε σπίτια αφανή στην επίσημη ανάγνωση της πόλης.

Κατέβαινα την οδό Αλικαρνασσού στην Ακαδημία Πλάτωνος, σε μια περιοχή «αλλόκοτη» για τα αστικά γούστα, ανάμεσα σε μηχανουργεία, αποθήκες, συνεργεία και σκόρπια διαμερίσματα. Δεν υπήρχε «γειτονιά» σε εκείνο το σημείο που περπατούσα, δεν έβλεπα δηλαδή φούρνους ή μικρά μαγαζιά, αλλά μια οικονομία επισκευής και αποθήκευσης.