ΠΤΥΧΕΣ

Λουλουδιασμένη και λουσμένη στο φως βρήκα και πάλι την οδό Αγίας Λαύρας στην Κυπριάδου. Είναι ευτυχία να περπατάς σε αυτήν την κηπούπολη ή έστω σε ό,τι απέμεινε από αυτήν, και να είναι άνοιξη και τα τρυφερά φύλλα των δέντρων να ρίχνουν τις πρώτες σκιές και οι κήποι να έχουν αυτά που πρέπει να έχουν οι αθηναϊκοί κήποι, γιασεμιά, γεράνια, γλυσίνες, μπουκαμβίλιες.

Στη στάση Κλωναρίδου επί της Πατησίων, η παλιά έπαυλη της οικογενείας που έδωσε το όνομά της στην περιοχή, έχει μείνει ένα όστρακο σε μία ξένη χώρα. Δεν είναι πολύς καιρός που είχα αγγίξει την επιδερμίδα αυτού του μοναχικού σπιτιού και εκεί, ανάμεσα στα φυλλώματα και εν μέσω μιας βαριάς σιωπής, είχα εισπνεύσει την ανάσα της, που έβγαινε σαν αόρατος ατμός από τους πόρους της.

Σε ένα συρτάρι βρέθηκε αυτός ο μικρός φάκελος σημαδεμένος με το έτος 1936. Μήνας, Μάιος. Να ήταν Πρωτομαγιά; Σταλμένος, χρόνια πίσω, σαν μια προσφορά φυλαχτών, αυτές οι τέσσερις φωτογραφίες είναι σαν μενταγιόν, σαν εκείνα τα μετάλλια προτομών που στόλιζαν θριγκούς σπιτιών ή πορσελάνες σε εταζέρες συλλεκτών…

Πόση χαρά δίνει το ξεφύλλισμα μιας παλιάς εφημερίδας… είχε φτάσει το πακέτο στο σπίτι, αυτές τις μέρες της καραντίνας, με αποστολέα ευγενή φίλο από άλλη πόλη της Ελλάδας που βρήκε έναν χάρτινο θησαυρό σε παλιά αποθήκη. Ανάμεσα στα πολύτιμα τεκμήρια άλλων εποχών και μερικά φύλλα της «Καθημερινής».

Το γνωστό σπιτάκι με τις Καρυάτιδες στην οδό Αγίων Ασωμάτων είναι ένα φυλαχτό στη μνήμη της Αθήνας. Το βρήκα σε μια σπάνια φωτογραφία από το Αρχείο του Κώστα Μπίρη, καθώς ξεφύλλιζα, μέρες που είναι, το βιβλίο που έγραψε γι’ αυτόν τον Αθηναίο-πρότυπο, ο επίσης εξαίρετος αρχιτέκτων καθηγητής, και ανιψιός του, Μάνος Γ. Μπίρης («Κώστας Η. Μπίρης, βίος αφιερωμένος στην πόλη των Αθηνών», εκδ. Μέλισσα).

Συχνά αναρωτιέμαι γιατί και πώς, ένα απλό σπίτι σε μια συνοικία της Αθήνας ή του Πειραιά του παλιού καιρού είχε μερικά πήλινα αγάλματα ως στέψη. Δεν τα βλέπεις πια συχνά. Εύθραυστα εξαρχής, και περιζήτητα αργότερα, έσπασαν, αποκαθηλώθηκαν, εκλάπησαν, λεηλατήθηκαν, διασύρθηκαν, αποϊεροποιήθηκαν.

Αυτές τις παράδοξες, μουντές, μακριές μέρες που συμπίπτουν με τον ερχομό της άνοιξης, φωτίζονται στις σήραγγες της μνήμης, πρόσωπα που αγάπησαν αυτήν την πόλη. Στους περιπάτους που έκαναν, στη σιωπή που φύλαξαν, στις φωτογραφίες που έδωσαν, χαμηλώνουμε το βλέμμα και διαστέλλουμε αυτό το αίσθημα μιας κοινής χώρας που ορίζεται εκτός γεωγραφίας.

Σε ένα κουτί με φωτογραφίες, γνέφει το αύριο όπως το φαντασιώθηκαν κάποιοι άλλοι. Στρώσεις βλεμμάτων, το ένα πάνω στο άλλο και κάπου εκεί, σε μια ρωγμή της στιγμής, συνειδητοποιείς τους ατελεύτητους κύκλους του χρόνου.

Μια εφήμερη ιστορία της πόλης είναι η ιστορία που ανάβει και σβήνει κάθε βράδυ πίσω από τα παράθυρα των σπιτιών.

Υπάρχει αυτή η αίσθηση, η μονάκριβη, ξεχωριστή για κάθε περιπατητή, που τον κατακλύζει όταν συναντά αυτό που τον αιφνιδιάζει. Συμβαίνει ιδίως σε εκείνους που ξεκινούν την περιπλάνηση, αν όχι με τη βεβαιότητα, πάντως με την ελπίδα ότι οι κόποι τους θα ανταμειφθούν με ένα καλό εύρημα και ότι τα βήματά τους θα τους οδηγήσουν σε εκείνο το μικρό δρομάκι με τις βουβές ιστορίες.

Πάνω από τον Σταθμό Λαρίσης, σε ένα αστικό τοπίο γεμάτο αντιφάσεις, ο αέρας φέρνει ιστορίες και οι σκιές απλώνουν σε πεζοδρόμια χιλιοπερπατημένα.

Συχνά, στους δρόμους των παλαιών συνοικιών, εκεί που η ορμή του εσωτερικού μονόλογου μπορεί να σε κρατήσει στην ασφάλεια ενός πυθμένα, σκέφτομαι πως οι σκιές των παλιών σπιτιών έχουν αυτόνομη ζωή. Ακούγεται παράδοξο, αλλά έχω διαπιστώσει, όχι με έκπληξη, πως πολλοί είναι εκείνοι που βλέπουν την άυλη διάσταση της πόλης, την ιερότητα, δηλαδή, της αστικής εμπειρίας.