ΠΤΥΧΕΣ

Πόσα διαμερίσματα, από τα χιλιάδες της Αθήνας, να έχουν μείνει σε συνεχή κατοίκηση και σε διαδοχή γενεών, με όλες εκείνες τις αλλεπάλληλες στρώσεις ζωής; Κοιτούσα ολόγυρα αχόρταγα όσα άφησε ο χρόνος από τα χρόνια του ’30 ώς σήμερα σε αυτό το παλιό διαμέρισμα της Συγγρού 52. Από το γραφείο, πίσω, που παλιά ήταν κρεβατοκάμαρα, γεμάτο χαρτιά και βιβλία ώς το ψηλό ταβάνι, έβλεπα την Ακρόπολη.

Σε μια στροφή του δρόμου, από την Πουλοπούλου προς την Αμφικτύονος, νιώθεις τον κραδασμό της ενδοχώρας του Θησείου. Τέτοιο είναι το βάθος του ίχνους σε αυτήν την παλιά, αθηναϊκή γειτονιά, ακόμη ανεξερεύνητη στην ολότητά της. 

Μικροί κύβοι, ακόμη και αν είχαν σκεπές, τα παλιά σπιτάκια στους λόφους της Αθήνας και στις επεκτάσεις της στη χέρσα γη, θυμίζουν παιχνίδια ριγμένα από ψηλά. Τα αναζητώ όπου τα βρω, λείψανα ενός τρόπου ζωής δύσκολου στην καθημερινότητά του, αλλά δίχως αμφιβολία πολλαπλά γοητευτικού για την κατανόηση σήμερα της αλλοτινής Αθήνας.

Οταν επιστρέφω στα Πατήσια, στους δρόμους από τον Αγιο Ελευθέριο ώς τη Σαρανταπόρου και πέρα, σε δρόμους οικείους σαν από πάντα, νιώθω σαν να περπατώ στο τοπίο ενός ονείρου όπου τα όρια διασαλεύονται. Είναι εκείνη η αίσθηση ενός περίπατου, με τη δύναμη της ονειροπόλησης και της αδιάκοπης προβολής εικόνων στην οθόνη της συνείδησης να σκιάζει το σχήμα της πραγματικότητας. Στα στενά γύρω από τον Αγιο Ελευθέριο, έχεις ανάγκη τις αρετές της αναπόλησης.

Εκανε εκείνο το κρύο, το περονιαστό, εκείνο το κρύο της Αθήνας, που το απολάμβανα σαν κάτι απολύτως ενδημικό, σαν ένα κομμάτι της εμπειρίας να νιώσεις την πόλη. Ανέβαινα την οδό Σίνα. Είχα στρίψει από Οκταβίου Μερλιέ, η παγωμένη βροχή έφερνε μυρωδιά από τζάκι και βρεγμένο πεύκο και η ανηφόρα με έβγαλε στη Δαφνομήλη.

Αναρωτιέμαι ποια θα είναι τα κίνητρα του ιστοριοδίφη του μέλλοντος για να ερευνήσει την εποχή μας. Συχνά, οι παλινδρομήσεις στον χρόνο αποτελούν ελκυστική φαντασίωση και όχι σπάνια ανάλογες προβολές στο μέλλον έχουν καταγραφεί, αλλά με μικρή, κατά κανόνα, επιτυχία πρόβλεψης.

Οταν ανεβαίνεις μόνος στα σιωπηλά εντόσθια ενός παλαιού κτιρίου, η σιωπή έχει οσμή, η θερμοκρασία έχει το βάρος της υγρασίας. Είχα τρυπώσει στη Στοά Αθηνών, Σοφοκλέους 4, σε αυτό το πεπαλαιωμένο μέγαρο που με υποδεχόταν λάθρα στις κοιλότητές του.

Υπάρχει μια εποχή, άχρονη αλλά κατανοητή σε όλους, που μπορεί να λέγεται «όταν οι γονείς μας ήταν νέοι». Είναι εποχή πέρα από τις συμβατές αντιλήψεις του χρόνου, αφού αφορά όλες τις γενιές, όσες παρήλθαν και όσες θα έλθουν. Είναι μια εποχή, κατά κανόνα, μακρινή, οικεία εξ αντανακλάσεως και τρυφερή στα όρια του πένθους.

Χαμένος σε δρομάκια που ακούν στο όνομα Σάθα και Φραγκίστας, βουτηγμένος ώς τον πυθμένα μιας αστικής ανασκαφής, τριγυρνούσα ιχνηλατώντας σκιές. Βρισκόμουν πάνω από την Πατησίων, και είχα αφεθεί στην αύρα των άσημων δρόμων πάνω από την πλατεία Κολιάτσου. 

Σε εκείνα τα στενά, που τα σφραγίζουν οι πολυκατοικίες του 1970, τριγυρνούσα εκείνο το φωτεινό πρωινό του Νοέμβρη, όσο ακόμη ο ουρανός μάζευε σύννεφα για την απογευματινή καταιγίδα. Ηταν δρόμοι κάθετοι και παράλληλοι στην Κωνσταντινουπόλεως, πάνω και κάτω από τις γραμμές, κοντά στον σταθμό μετρό της Αττικής.

Οι δρόμοι, οι κάθετοι, από την Αχαρνών έως κάτω στην Αλκιβιάδου, χαράσσονται καμιά φορά ακανόνιστα. Η Φερών, π.χ., ή η Σμύρνης δεν συνεχίζουν σε ευθεία γραμμή, μου θυμίζουν μεσαιωνικές πόλεις, εκεί όπου οι σκιές τη νύχτα χάνονται απρόσμενα και οι προσόψεις μισοσβήνουν στις γωνίες.

Περπατάς βυθισμένος στις σκέψεις σου και το χάσμα από μια κατεδάφιση προβάλλεται αίφνης σαν κρατήρας. Ημουν στην οδό Κουμουνδούρου και βάδιζα προς την Πειραιώς, με τα ίχνη όσων είχα ήδη προσπεράσει να σχηματίζουν χάρτη στο μυαλό μου.