ΥΠΟΘΕΣΕΙΣ

Το στερεότυπο «Μόνο οι Ελληνες…», και εναλλακτικά «Μόνο στην Ελλάδα…», με τα αποσιωπητικά να αντιπροσωπεύουν άλλοτε άλλη συνέχεια, συγκαταλέγεται στα περισσότερο λατρεμένα μας, χρόνια και ζαμάνια τώρα.

Οσο η κυβέρνηση εξακολουθεί να εμπιστεύεται σαν μοναδικό γνώμονα της αξιοσύνης της τις δημοσκοπήσεις κλειστού χώρου και τους ύμνους των φιλικότερών της δημοσιογράφων, δεν θα ’χει πρόβλημα – ή μάλλον δεν θα ’χει λόγο να προβληματίζεται για την πορεία της: Θα επιμένει να νεάζει, παρότι πάλιωσε πριν μπει το 2020.

Στις επικά μανιχαϊστικές ταινίες, όπου το Κακό είναι Υπερκακό, το δε Καλό είναι, τι πιο φυσικό, κάποιος πράκτορας του FBI ή της MI6, τα εκατό δευτερόλεπτα είναι υπεραρκετά για τον λεβέντη πρωταγωνιστή, ένα κανονικό οχτάωρο.

Δελεαστικός και διευκολυντικός ο όρος «γενιά», που τέμνει το λογοτεχνικό συνεχές για να συμμορφώσει στα ερμηνευτικά μας σχήματα, παραμένει ωστόσο προβληματικός.

Ο Μανόλης Αναγνωστάκης είχε ιδιαίτερα αναπτυγμένο το αίσθημα της ποιητικής δικαιοσύνης. Το πιστοποιεί η πράξη του, λογοτεχνική και μη. Στα ποιήματά του δεν άμβλυνε την κριτική του, ακόμα κι αν ο στόχος του σαρκασμού του, ρητός ή λανθάνων, ήταν κάποιος από τους ποιητές που εκτιμούσε ιδιαίτερα, όπως ο Γιώργος Σεφέρης, από τον οποίο δήλωνε γοητευμένος, ή ο Οδυσσέας Ελύτης.

Διαβάζουμε, βουλιμικά ή μετρημένα, για να ταξιδέψουμε ή να ακινητοποιήσουμε τον χρόνο, να απολαύσουμε, να μάθουμε, να θυμώσουμε, να γαληνέψουμε, να παρηγορηθούμε, να ενοχληθούμε, να σιγουρευτούμε για κάτι ή για να σπάσουμε το σκληρό κέλυφος των υπνωτιστικών βεβαιοτήτων μας, να χαρούμε ή να κλάψουμε, να τραγουδήσουμε άηχα ή να σωπάσουμε σεβαστικά, ώστε ν’ ακούσουμε καθαρό τον συγγραφικό λόγο.

Στις ευχές μας θέλουμε καλή τη νέα χρονιά, καλή και τη νέα δεκαετία. Ξέρουμε βέβαια, μας το διδάσκει η πείρα, πως οι λεγόμενες ανεκπλήρωτες ή αδύνατες ευχές δεν είναι αποκλειστικό γνώρισμα της ποίησης, λαϊκής και λόγιας, αλλά συχνάζουν και στην πεζή καθημερινότητά μας.

Στις πρώτες δεκαετίες του βίου μας, όταν πορευόμαστε με τη βεβαιότητα πως δεν υπακούμε στον χρόνο και δεν δυναστευόμαστε από το αμείλικτο φυλλορρόημά του, οι αναδρομές δεν μας αφορούν· παράταιρες μας φαίνονται και ξένες.

Πάνω στην άυλη σκυτάλη που παραλαμβάνουμε από τους παλαιότερους όταν αρχίζουμε να καταπιανόμαστε επαγγελματικά με τη δημοσιογραφία είναι γραμμένος, εκτός πολλών άλλων δεοντολογικών, ο εξής αφορισμός: «Οταν ο Τύπος γίνεται ο ίδιος είδηση, αντί να καταγράφει και να μεταδίδει ειδήσεις, τότε στις 99 από τις εκατό περιπτώσεις δεν είναι για καλό».

Ξέραμε ότι σαν χώρα διαθέτουμε εθνικό ιστορικό. Εννοώ βέβαια τον Κωνσταντίνο Παπαρρηγόπουλο, όχι τον Ηρόδοτο. Μπορεί να τον δοξάζουμε ως πατέρα της Ιστορίας τον Αλικαρνασσέα, κάποιοι πρόγονοί μας όμως τον κατέκριναν αρκετά νωρίς σαν ανθέλληνα, φιλοβάρβαρο και δόλιο διαστρεβλωτή των πραγμάτων, διά του συγγράμματος «Περί της Ηροδότου κακοηθείας», που αποδίδεται στον Πλούταρχο.

Τις λιγοστές δυστυχώς φορές που έτυχε να δω δελφίνια στο Αιγαίο ή στο Ιόνιο, αναγάλλιασε η καρδιά μου. Το ίδιο όμορφα ένιωθαν όλοι οι καλοκαιρινοί συνταξιδιώτες πάνω στο πλοίο, σαν να τους δινόταν ένα δώρο χωρίς καμία προϋπόθεση· το ’βλεπα στα μάτια τους, μου το ’λεγαν κι οι λέξεις τους, τα γελαστά επιφωνήματά τους μάλλον, ποιες λέξεις.

Μονοφωνικός και μονότροπος ποιητής, που να ακολουθεί με θρησκευτική προσήλωση έναν δρόμο χωρίς παρεκκλίσεις, υπαναχωρήσεις ή άλματα, χωρίς στοιχήματα εντέλει, δύσκολα βρίσκεται. Είτε τις αισθητικές του επιλογές έχουμε κατά νουν είτε τις ιδέες που υποστηρίζουν οι στίχοι του. Αυτό ισχύει προπάντων αν ο ποιητής έζησε σε μεταιχμιακές περιόδους, και αν, επιπλέον, το έργο του εκτείνεται σε αρκετές δεκαετίες και καλύπτει χιλιάδες σελίδες.