Τι κάνει μια πόλη βιώσιμη, και πού είναι καλύτερα να ζει κανείς; Κάθε χρόνο το ΕIU, το τμήμα έρευνας και ανάλυσης του Ομίλου Economist, κατατάσσει έναν μεγάλο αριθμό πόλεων παγκοσμίως ως προς τη βιωσιμότητα τους. Η φετινή κατάταξη έχει αρκετές αλλαγές από τα προηγούμενα χρόνια. Ωστόσο, στην κορυφή της λίστας εξακολουθεί να κυριαρχεί η Ευρώπη, η ήπειρος που συνδυάζει καλύτερα τη σταθερότητα με την υψηλή ποιότητα του πολιτισμού και του περιβάλλοντος, την εκπαίδευση, τις υποδομές και την υγειονομική περίθαλψη. Στα αρνητικά των ευρωπαϊκών πόλεων είναι το υψηλό στεγαστικό κόστος και η ακρίβεια.
Η Αθήνα με σκορ 75.6 στα 100, συγκαταλέγεται στις πόλεις που παρουσιάζουν τη μεγαλύτερη βελτίωση από το 2023. Εχει όμως ακόμη μεγάλη απόκλιση από τις πόλεις της Δυτικής Ευρώπης, που αξιολογούνται κατά μέσο όρο με 92 στα 100.
Η Αθήνα με σκορ 75.6 στα 100, αν και συγκαταλέγεται στις πόλεις που παρουσιάζουν τη δεύτερη, μεγαλύτερη βελτίωση (+0.9) από το 2023, έχει ακόμη μεγάλη απόκλιση από τις πόλεις της Δυτικής Ευρώπης, που αξιολογούνται κατά μέσο όρο με 92 στα 100. Ετσι η ελληνική πρωτεύουσα συγκρίνεται με το Βελιγράδι και τη Σόφια, ενώ είναι πολύ κοντά και στην Κωνσταντινούπολη.
Προσαρμογή: Loukia Kattis/Καθημερινή
Οι παράγοντες που καθιστούν μια πόλη βιώσιμη
Οπως εξηγεί στην «Κ» η Μπαρσαλί Μπατασάργια, Αναπληρώτρια Διευθύντρια του EIU, η έρευνα βιωσιμότητας αξιολογεί την ποιότητα ζωής σε 173 επιχειρηματικούς προορισμούς σε όλο τον κόσμο. Υπάρχει μια σειρά παραγόντων που καθιστούν μια πόλη περισσότερο ή λιγότερο βιώσιμη, όπως περιστατικά πολιτικής αναταραχής, εγκληματικές ενέργειες, οι καλές υπηρεσίες υγειονομικής περίθαλψης και η ποιότητα εκπαίδευσης. «Αξιολογούμε τα θετικά και τα αρνητικά μιας πόλης σε πέντε ευρείες κατηγορίες: σταθερότητα, υγειονομική περίθαλψη, πολιτισμός και περιβάλλον, εκπαίδευση και υποδομές».
«Η αρχική αξιολόγηση γίνεται μέσω έρευνας που διεξάγεται ανά διετία από ανταποκριτές μας. Επιπλέον, λαμβάνουμε υπόψη ορισμένους ποσοτικούς δείκτες για τους οποίους οι βαθμολογίες προκύπτουν με βάση τα δεδομένα από εξωτερικές πηγές όπως η Παγκόσμια Τράπεζα. Ολα αυτά στη συνέχεια ελέγχονται από τους εσωτερικούς εμπειρογνώμονες του EIU και επικυρώνονται σύμφωνα με τη μεθοδολογία μας».
Στη λίστα του EUI η Βιέννη, η Κοπεγχάγη και η Ζυρίχη παίρνουν το χρυσό, ασημί και χάλκινο μετάλλιο στον παγκόσμιο δείκτη, όπως και πέρυσι. Οι πόλεις αυτές είναι πλούσιες, δημοκρατικές, όμορφες, καταπράσινες και περπατήσιμες. Οι πολίτες τους είναι αντίστοιχα υγιείς, μορφωμένοι και ευτυχισμένοι.
Η Δυτική Ευρώπη παραμένει η περιοχή με τις καλύτερες επιδόσεις στη λίστα καθώς το γκρουπ των τριάντα συνολικά πόλεων της, έχουν μέσο όρο βαθμολογίας 92 στα 100. Ωστόσο, η συνολική βαθμολογία της περιοχής υποχώρησε σε σχέση με πέρυσι, λόγω της επιδείνωσης στην κατηγορία σταθερότητα, εν μέσω αυξανόμενων κοινωνικών αναταραχών όπως για παράδειγμα στη Γερμανία, την Ιρλανδία και το Βέλγιο. Ετσι, γερμανικές πόλεις (ακροδεξιές διαμαρτυρίες), το Δουβλίνο (μεγάλες ταραχές τον Νοέμβριο) και η Βαρκελώνη (αύξηση της εγκληματικότητας στους δρόμους) βαθμολογήθηκαν χαμηλότερα στην κατηγορία σταθερότητα, με αποτέλεσμα να υποχωρήσουν στην κατάταξη.
Γιατί η Ανατολική Ευρώπη δείχνει βελτίωση
Πηγαίνοντας ανατολικά, ορισμένες πόλεις συγκαταλέγονται μεταξύ των ταχύτερων «ορειβατών» όχι μόνο της Ευρώπης αλλά και του κόσμου. Η αναβάθμιση των κοινωνικών υπηρεσιών και των υποδομών, χαρακτηρίζουν το Βελιγράδι, το Βουκουρέστι, τη Βουδαπέστη και τη Σόφια. Οι βελτιώσεις αφορούν επενδύσεις στις μεταφορές, την αναλογία γιατρών-ασθενών και τις εγγραφές στα σχολεία.
Η κυρία Μπατασάργια εξηγεί πως «οι βελτιώσεις στην Ανατολική Ευρώπη αποδίδονται κυρίως σε μεταρρυθμίσεις στην υγεία και την εκπαίδευση».
Οπως όμως σημειώνει ο κύριος Νίκος Μπελαβίλας, καθηγητής Πολεοδομίας, Διευθυντής Εργαστηρίου Αστικού Περιβάλλοντος ΕΜΠ, «οι πόλεις της Ανατολικής Ευρώπης συνεχίζουν παρόλα αυτά να βρίσκονται στο σύνολο τους σχεδόν, πολύ χαμηλά. Στο κατώτερο ευρωπαϊκό επίπεδο. Είναι γνωστό ότι μετά το 1989, στις χώρες της Ανατολικής Ευρώπης κατέρρευσαν οι κοινωνικές και κρατικές υποδομές. Πέρασαν από ένα αυταρχικό καθεστώς το οποίο όμως εξασφάλιζε τα βασικά για την επιβίωση, σε μία άναρχη οικονομία της αγοράς η οποία όξυνε τις αντιθέσεις. Επιπρόσθετα το Βελιγράδι χτυπήθηκε από πόλεμο, το Βουκουρέστι από μία άγρια εξέγερση, άλλες πόλεις από διαρκή πολιτική αστάθεια. Σήμερα, 35 χρόνια μετά φαίνεται ότι τα πράγματα εξισορροπούν. Η ειρήνη, ο σταθερός ευρωπαϊκός προσανατολισμός, οι σχέσεις με την Ευρωπαϊκή Ενωση, έχουν βοηθήσει σε αυτή τη βελτίωση».
Ανταποκρίνονται οι δείκτες στην πραγματικότητα;
H Αθήνα είναι μεταξύ των πόλεων με την υψηλότερη βελτίωση του δείκτη βιωσιμόμητας(+ 0.9), την ίδια ώρα όμως παραμένει η λιγότερο βιώσιμη από τις πόλεις της Δυτικής Ευρώπης. Ωστόσο οι δείκτες δεν ανταποκρίνονται πολλές φορές στην πραγματικότητα, σχολιάζει ο κύριος Μπελαβίλας. «Για αυτό και είναι πολύ δύσκολο οι πολίτες να αντιληφθούν αυτές τις μικρές διαφορές που συμβαίνουν».
Η Αθήνα – με βάση τα index του 2023 και του 2024 – βρίσκεται στην ίδια “γειτονιά” με τις προβληματικές ευρωπαϊκές πόλεις, και ειδικότερα στην προτελευταία κλίμακα μαζί με το Βελιγράδι και τη Σόφια. Χαμηλότερα στην ποιότητα ζωής/βιωσιμότητα είναι μόνο το Κίεβο, το Μπακού και η Κωνσταντινούπολη. – Νίκος Μπελαβίλας, καθηγητής Πολεοδομίας, Διευθυντής Εργαστηρίου Αστικού Περιβάλλοντος ΕΜΠ
«Στην κλίμακα μίας ευρωπαϊκής μητρόπολης όπως είναι η Αθήνα, δεν μπορούμε να διαπιστώσουμε μέσα σε ένα έτος βελτίωση ή επιδείνωση μέσω κάποιων δεικτών τέτοιου τύπου. Πολύ περισσότερο όταν η βελτίωση της βιωσιμότητας της Αθήνας από το 2023 ως το 2024 κατά το Economist δεν είναι ούτε καν ένας «πόντος» στους εκατό (+0,9). Αν βάζαμε λόγου χάρη άλλους δείκτες με άλλη βαρύτητα όπως τιμές γης, αστεγία ή ενεργειακή φτώχεια θα βλέπαμε ίσως επιδείνωση. Είναι βέβαιο ότι σε δύο σημαντικά ζητήματα που σχετίζονται με τη ζωή στην πόλη, στο κυκλοφοριακό και στο ζήτημα της στέγης μάλλον πάμε προς τα κάτω αντί να ανεβαίνουμε. Αυτό που επίσης συμπεραίνουμε δυστυχώς είναι ότι η Αθήνα – με βάση τα index του 2023 και του 2024 – βρίσκεται στην ίδια “γειτονιά” με τις προβληματικές ευρωπαϊκές πόλεις, και ειδικότερα στην προτελευταία κλίμακα μαζί με δύο πόλεις πρώην “ανατολικών” χώρες, το Βελιγράδι και τη Σόφια. Χαμηλότερα στην ποιότητα ζωής/βιωσιμότητα είναι μόνο το Κίεβο, το Μπακού και η Κωνσταντινούπολη».
Η Αθήνα δεν είναι Βαρκελώνη
«Δεν μας εκπλήσσει το γεγονός ότι οι κεντροευρωπαϊκές και οι σκανδιναβικές πόλεις βρίσκονται ψηλά στη λίστα. Καλές και εκτεταμένες κοινωνικές υποδομές (εκπαίδευση, υγεία), αξιόπιστα μέσα μαζικής μεταφοράς και ελεγχόμενο κυκλοφοριακό, αστικό πράσινο, περιβάλλον κάνουν την διαφορά. Ακριβώς ό,τι λείπει από την Αθήνα. Το απογοητευτικό όμως είναι ότι για παράδειγμα η Βαρκελώνη , μία μεσογειακή πόλη, άλλοτε στην ίδια μοίρα με την Αθήνα λόγω πολέμου, δικτατορίας και οικονομικής καθυστέρησης, απογειώθηκε και βρίσκεται πολύ ψηλότερα (91.4/100 αντί για 75,6/100) ενώ η πρωτεύουσά μας με παράλληλη πορεία και ανάλογες ευκαιρίες (ένταξη στην Ε.Ε., Ολυμπιακοί Αγώνες) έμεινε καθηλωμένη» καταλήγει ο καθηγητής.
«Ο δείκτης βελτίωσης της Αθήνας δείχνει μια τάση»
Παρόλα αυτά όπως αναφέρει στην «Κ» ο Ανδρέας Γραμματογιαννάκης, Αντιδήμαρχος Υποδομών του Δήμου Αθηναίων, σχολιάζοντας τη θέση της Αθήνας στη λίστα βιωσιμότητας, «ο δείκτης βελτίωσης δείχνει μια τάση. Η αλήθεια είναι ότι η Αθήνα είναι και παραμένει μία “δύσκολη” πόλη, περιβαλλοντικά και κοινωνικά. Ομως έχουν γίνει σημαντικά βήματα» τονίζει.
Επισημαίνει ωστόσο το γεγονός ότι η χώρα μας είναι πολύ μακριά από την εκπλήρωση του ευρωπαϊκού οράματος της Ευρώπης των πόλεων και των Περιφερειών, με την αυτοδιοίκηση να στερείται πόρων και τις αλλαγές σε θέματα υγείας και εκπαίδευσης να κρίνονται σύμφωνα με τον ίδιο ως απαραίτητες. «Οταν βελτιωθούν αυτά θα δούμε και την Αθήνα ανάμεσα στις βιώσιμες πόλεις της Ευρώπης».
