Παναγιώτης: Τί κάνει έναν επιχειρηματία Outlier;
Δημήτρης: Να γίνουν μανιακοί με κάποιο συγκεκριμένο πρόβλημα ή θέμα, το οποίο επί της ουσίας το λύνουν μέσα από την εταιρεία τους.
Παναγιώτης: Καλωσορίσατε στην πέμπτη σεζόν και το δεύτερο επεισόδιο των Outliers, της σειράς podcast της Endeavor Greece που φιλοξενείται στα γραφεία μας. Εδώ ανακαλύπτουμε ιστορίες ανθρώπων που διαμορφώνουν το μέλλον, και επαναπροσδιορίζουν την επιχειρηματικότητα. Σήμερα φιλοξενούμε τον Δημήτρη Κώτα, ιδρυτή της Lambda Automata, μιας εταιρείας που φέρνει καινοτόμες λύσεις στον τομέα επιτήρησης πυρκαγιών και συνόρων, σε εθνικό και παγκόσμιο επίπεδο. Γεια σου Δημήτρη.
Δημήτρης: Καλησπέρα.
Παναγιώτης: Καλώς ήρθες στα γραφεία μας που έχουν γίνει και στούντιο για το podcast μας, τους Outliers, που είμαστε στην πέμπτη σεζόν. Να ξεκινήσουμε, να καταλάβουμε λίγο το story σου, να καταλάβουμε λίγο τι έχεις χτίσει μέχρι στιγμής… Είναι ένα πολύ ενδιαφέρον story. Θες να μας πεις καταρχάς δύο-τρία πολύ γρήγορα λόγια για τη Lambda Automata και τι κάνει;
Δημήτρης: Εμείς είμαστε μια νέα εταιρεία άμυνας και ασφάλειας. Κυρίως μας ενδιαφέρει το πώς μπορούν οι νέες τεχνολογίες, είτε γύρω από τα μη επανδρωμένα οχήματα, μη επανδρωμένα αεροσκάφη, ή γύρω από την τεχνητή νοημοσύνη, το πώς μπορούν να αξιοποιηθούν για την πολιτική προστασία και την άμυνα. Τα πρώτα προϊόντα που έχουμε φτιάξει σε αυτή την κατεύθυνση, είναι αυτόνομοι πύργοι επιτήρησης για δασοπροστασία, και αυτόνομοι πυρήνες επιτήρησης για επιτήρηση των συνόρων και της ακτογραμμής. Τα συστήματα μας είναι εγκατεστημένα σε δυσπρόσιτα σημεία στην Επικράτεια… Σαν εταιρεία προσπαθούμε να μεγαλώνουμε. Το τελευταίο διάστημα έχουμε γραφεία και παρουσία στην Αθήνα και στο Λονδίνο… Είμαστε μια ιδιαίτερη εταιρεία. Έχουμε συνδυασμό ανθρώπων που μπορεί να είναι βετεράνοι από την τομέα της άμυνας, μέχρι software engineers, είτε από το Silicon Valley, είτε νέοι απόφοιτοι από πανεπιστήμια της Αγγλίας και της Ελλάδας. Και σαν αποστολή-αποστολή της εταιρείας μας, είναι η ενίσχυση των αποτρεπτικών ικανοτήτων των Ευρωπαϊκών Δημοκρατιών.
Παναγιώτης: Οπότε η Ευρώπη είναι το focus σας, και η αποστολή σου νιώθεις ότι είναι να ενισχύσετε την ικανότητα άμυνας της Ευρώπης, μέσω της τεχνολογίας.
Δημήτρης: Εμείς κάνουμε την εκτίμηση ότι αυτή τη στιγμή, είτε το θέλουμε είτε όχι, τρεις μεγάλες δυνάμεις δρουν στην ιστορία. Αν βλέπαμε δηλαδή την ιστορία σαν ένας εξωτερικός παρατηρητής, σαν ένας εξωγήινος και δεν μας επηρέαζε τίποτα, βλέπουμε τρία γεγονότα τα οποία δεν συμβαίνανε πριν 20 χρόνια. Ένα είναι ότι υπάρχουν αναθεωρητικές δυνάμεις. Υπάρχουν δυνάμεις, ας πούμε, μεσαίες ή και υπερδυνάμεις, οι οποίες έχουν αποφασίσει ότι δεν τους αρέσει το πώς διαμορφώθηκε ο κόσμος, είτε στο τέλος του Ψυχρού Πολέμου είτε στο τέλος του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου, και θέλουν να το αλλάξουν. Αυτές οι δυνάμεις δεν έχουν ηθικούς φραγμούς, για να προσπαθήσουν να το αλλάξουν αυτό δια της βίας. Δεύτερον, οι νέες τεχνολογίες το κάνουν αυτό αρκετά πιο φτηνό. Αν μία χώρα ήθελε να… Αν μία μεσαία δύναμη, ένας παρανοϊκός δικτάτορας, ήθελε να τους βυθίσει τα σύνορα γύρω του πριν 30 χρόνια, θα χρειαζόταν να έχει πρόσβαση σε τεχνολογίες, όπως είναι τα πολεμικά αεροσκάφη, τα τεχνικά όπλα, τεχνολογίες που μόνο το Συμβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ θα μπορούσε να του δώσει, και κανένας του Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ δεν ήταν αρκετά τρελός για να το κάνει. Την εποχή μας αυτό έχει αλλάξει. Μπορεί μία μεσαία δύναμη με κάποιο μη δημοκρατικό ή υβριδικό καθεστώς, να δημιουργήσει στόλους οπλισμένων ρομπότ, στόλους φονικών ρομπότ, όπως μπορεί να είναι χιλιάδες drone κατασκευασμένα σε βιοηχανική κλίμακα, και να τα χρησιμοποιήσει χωρίς να έχει κάποιο ηθικό φραγμό, για να εκβιάσει τους γείτονές της. Το χαρακτηριστικό που συμβαίνει σε αυτή την εποχή είναι ότι αυτό μπορεί να συμβεί με εξαρτήματα που θα αγόραζε κάποιος στο Skroutz, ή στο Amazon, δηλαδή εμπορικά…
Παναγιώτης: Είναι διαθέσιμα δηλαδή.
Δημήτρης: Ακριβώς. Η τρίτη δύναμη που επιδρά στην ιστορία, είναι η κλιματική κρίση. Σε μεγάλο βαθμό, οι επιπτώσεις της κλιματικής κρίσης, είναι πολλαπλάσιες των επιπτώσεων που θα είχαμε πριν 20 ή 30 χρόνια, τόσο στην καθημερινότητά μας, στην ασφάλειά μας, στην ευημερία μας, παρόλα αυτά τα μέσα που έχουμε, είτε για την αποτροπή μιας μεγάλης πυρκαγιάς, είτε για το πώς τα αποτελέσματα της κλιματικής κρίσης, αντιμετωπίζονται στο πεδίο, τα μέσα που έχουμε, σε μεγάλο βαθμό, έχουν παραμείνει ίδια. Και δεν αφορά αυτό μόνο την Ελλάδα, αφορά και χώρες πολύ πιο αναπτυγμένες από την Ελλάδα. Οπότε, μπαίνουν αυτές οι τρεις δυνάμεις, θέτουν ερωτήματα ότι, πώς μπορούν οι νέες τεχνολογίες που έχουν αναδυθεί, πώς μπορούν να αξιοποιηθούν με γρηγορότερο τρόπο, από τις δημοκρατικές χώρες της Ευρώπης, έτσι ώστε να διασφαλίσουν την ασφάλεια και την ευημερία της.
Παναγιώτης: Πολύ ενδιαφέρον…Και έχει ενδιαφέρον να καταλάβουμε λίγο, και πώς έχεις καταλήξει με μια τέτοια εταιρεία στα χέρια σου. Πού έχεις γεννηθεί, πού έχεις μεγαλώσει; Θες να μας πεις λίγο για το background σου;
Δημήτρης: Εγώ γεννήθηκα και μεγάλωσα στην Αθήνα. Έχω ζήσει σε διάφορες περιοχές της Αθήνας, από το Ίλιον μέχρι τη Νέα Πεντέλη, τη Νέα Ιωνία κτλ. Σπούδασα στην Πάτρα, ηλεκτρολόγος-μηχανικός. Το 2010 πήγα για σπουδές διδακτορικές στις Ηνωμένες Πολιτείες, στη Μινεσότα, όπου εκεί έκανα αρκετή έρευνα ακαδημαϊκά, επάνω σε συστήματα πλοήγησης χωρίς GPS, πώς μπορεί ένα ρομπότ, είτε μιλάμε για ένα αεροσκάφος, είτε μιλάμε για ένα αυτοκίνητο, πώς μπορεί να βρει τη θέση του, και που βρίσκεται χωρίς να χρησιμοποιήσει GPS. Έκανα αρκετές δημοσιεύσεις, ακαδημαϊκά. Ήμουνα συνολικά έξι χρόνια. Πάρα πολύ σκληρή εργασία στο Πανεπιστήμιο στις Ηνωμένες Πολιτείες, αλλά ταυτόχρονα και μια σημαντική ευκαιρία, στο να μάθεις καινούρια πράγματα.
Παναγιώτης: Είσαι στην Πάτρα, σπουδάζεις, μηχανικός.
Δημήτρης: Ηλεκτρολόγος μηχανικός.
Παναγιώτης: Ηλεκτρολόγος μηχανικός.Και μετά πας στη Μινεσότα. Εκεί πώς έγινε αυτό το βήμα;
Δημήτρης: Είδα κάποιους διδακτορικούς ερευνητές και φίλους μου, που δουλεύανε πάνω σε προβλήματα ρομποτικής, αυτό μου τράβηξε απίστευτα το ενδιαφέρον…Είχα κάποιες αρκετά γερές βάσεις, όσον αφορά τις θετικές επιστήμες από το Λύκειο. Πιο πριν, πήγαινα σε μαθηματικούς διαγωνισμούς στο Λύκειο…Αγαπούσα πάρα πολύ τα μαθηματικά, αγαπούσα την ιστορία των επιστημών, αγαπούσα τις θετικές επιστήμες…Αλλά δεν ήμουν ο ιδανικός φοιτητής, κάθε άλλο θα έλεγα. Και μου τράβηξαν πάρα πολύ την προσοχή διάφορες εφαρμογές ρομποτικής. Ήτανε κάποια παιδιά τώρα…ένας από αυτούς είναι και καθηγητής καθηγητής πανεπιστημίου στη Νορβηγία και είναι από τους σημαντικότερους στον κόσμο στα τετρακόπτερα. Οι οποίοι φτιάχνανε μικρά τετρακόπτερα, αυτά τα μικρά drones που βλέπουμε τώρα. Αυτό τώρα το 2009…
Παναγιώτης: To 2009
Δημήτρης: Το 2009 σε ένα ελληνικό πανεπιστήμιο. Και αυτό μου τράβηξε πάρα πολύ την προσοχή. Βούτηξα πάνω σε αυτό. Διάβαζα πάρα πολύ την βιβλιογραφία. Έφτιαξα διάφορα πράγματα μόνος μου. Και με μια καλή διπλωματική ας πούμε, δείχνοντας ότι έχω αρκετό μεράκι και αγάπη για αυτό που κάνω, με αυτό κατάφερα να βρω μια θέση για διδακτορικό, με υποτροφία στις ΗΠΑ. Υποτροφία… Τα διδακτορικά στις ΗΠΑ είναι αδύνατο να πληρώσεις δίδακτρα ή κάτι. Πρέπει να είσαι αρκετά καλός μαθητής, έτσι ώστε κάποιο διάστημα να κάνεις έρευνα, ή να βοηθάς να διδάσκεις… Να είσαι research assistant το λένε, είτε teaching assistant. Έτσι ώστε με αυτό το χρόνο που δουλεύεις για το πανεπιστήμιο, να καλύπτεις τα δίδακτρα, και παράλληλα παίρνεις μαθήματα κάνεις την έρευνά σου κλπ. Η Μινεάπολη είναι η πιο κρύα, πραγματικά, μητρόπολη του κόσμου, είναι πανέμορφο μέρος. Είναι η πιο φιλική πόλη στις ΗΠΑ για ποδηλασία, έχει το δεύτερο μεγαλύτερο σε αριθμό φοιτητών δημόσιο πανεπιστήμιο των ΗΠΑ, είναι ένα πανεπιστήμιο εκπληκτικό, έχει ανακαλύψει το βηματοδότη, την πιο γνωστή ποικιλία μήλων, έχει την 3M, την Dow Chemicals, μία σειρά σημαντικές εταιρείες… Είναι η πιο κρύα πόλη του κόσμου, να σου πω χαρακτηριστικά παραδείγματα: μπορείς να περιμένεις στο λεωφορείο με μείον 35 κελσίου το χειμώνα… Το Student Union, ας πούμε, ο φοιτητικός σύλλογος, είχε ένα ταμπλό που έδειχνε στο διάδρομο τη θερμοκρασία στον Άρη και τη θερμοκρασία έξω. Και μερικές φορές ο Άρης ήτανε..
Παναγιώτης: Πιο ζεστός.
Δημήτρης: Πιο ζεστός… Εκεί δούλεψα πάρα πολύ σκληρά. Είχα τη χαρά να δουλέψω με εκπληκτικούς ανθρώπους. Υπάρχουν και Έλληνες και από άλλες εθνικότητες, εκπληκτικοί καθηγητές στο συγκεκριμένο πανεπιστήμιο. Το 2016 αποφάσισα να διακόψω το διδακτορικό. Από τη μία έβλεπα ότι υπήρχαν πολύ περισσότερες οικονομικές ευκαιρίες, και επαγγελματικές και πνευματικές ευκαιρίες στην βιομηχανία… Ξεκίνησα οικογένεια μικρός, οπότε ήθελα λίγο να μπορώ να έχω μεγαλύτερη ας πούμε οικονομική άνεση και ανεξαρτησία, από ό,τι αν έχεις, αν είσαι είσαι φοιτητής… Και τρίτον, είναι η Ακτοακαντίμια(;) που λέμε στις ΗΠΑ, κάτι αρκετά σκληρό και παρανοϊκό μερικές φορές, το οποίο μπορεί μπορεί και να σε κουράσει. Το πιο σημαντικό θα έλεγα, το βασικό που είδα εγώ τότε, και μου τράβηξε την προσοχή, είναι ότι ο κλάδος στον οποίο βρίσκομαι η ρομποτική, έκανε το πέρασμα που το κάνουν διάφοροι κλάδοι της τεχνολογίας, που έχουν μια κρίσιμη καμπή που όταν ωριμάζει μια τεχνολογία αρκετά, φεύγει από τα πανεπιστήμια και πάει στις εταιρείες. Εγώ αυτό που με τράβηξε περισσότερο στο να σταματήσω το διδακτορικό, και να πάω να μπω στις βιομηχανίες που πρέπει να γίνεται, είναι ότι έβλεπα τους νούμερο ένα καθηγητές παγκοσμίως στη ρομποτική, που μπορεί να ήτανε 10-15-20 χρόνια σε ένα πανεπιστήμιο, να φεύγουν και να πηγαίνουν στις εταιρείες. Αυτό συμβαίνει όταν μια τεχνολογία ωριμάζει. Κάτι αντίστοιχο έχει συμβεί στις κάρτες γραφικών πριν 30 χρόνια, κάτι αντίστοιχο συνέβη στην αεροναυποποιοικία πριν 50 χρόνια, στα δίκτυα πριν 40 χρόνια… Κάθε τεχνολογία φτάνει ένα σημείο που το πανεπιστήμιο, δεν έχει πια να προσφέρει κάτι γιατί δεν χρειάζεται πια βασική έρευνα, χρειάζεται εφαρμοσμένη έρευνα, χρειάζονται περισσότερα resources, χρειάζονται να λυθούν προβλήματα που τα βλέπεις, μόνο όταν έχεις ολόκληρο το προϊόν τεχνικά μπροστά σου, με όλη την πολυπλοκότητά του. Κάτι το οποίο μια εταιρεία είναι σε πολύ καλύτερη θέση από ένα πανεπιστήμιο, να το προσεγγίσει πέρα από κάποιες εξαιρέσεις. Οπότε έβλεπα αυτό να συμβαίνει στη ρομποτική, και κατάλαβα ότι τώρα είναι η ευκαιρία να κυνηγήσω κάποιες ευκαιρίες. Μετά πήγα με την οικογένειά μου στην Καλιφόρνια… Ξεκίνησα στην Apple. Στην Apple ήμουν συνολικά έξι χρόνια. Ξεκίνησα σαν μηχανικός, έφυγα από εκεί σαν Engineering Manager 2. Διοικούσα δηλαδή μία ομάδα μηχανικών, και μπορούσα να διοικήσω ομάδες μηχανικών. Δουλεύαμε πάνω σε perception συστήματα, συστήματα αντίληψης για αυτόνομα συστήματα, αλγόριθμους, ας πούμε, αντίληψης, δηλαδή το πώς ένα αυτόνομο σύστημα που έχει αισθητήρες, κάμερες, light ραντάρ μπορεί να καταλαβαίνει τον κόσμο γύρω του. Η βασική μου δουλειά ήταν στο Special Projects Group. Εκεί εκτέθηκα σε όλο ας πούμε το..ό,τι έχει να κάνει με το πώς ένα ρομπότ, κινούμενο ρομπότ, χρησιμοποιεί αισθητήρες, είτε μιλάμε για κάμερες, είτε για λέιζερ, είτε για ραντάρ, για να καταλάβει πού βρίσκομαι, τί είναι αυτά που είναι γύρω μου, τα αντικείμενα που είναι γύρω μου είναι άνθρωποι, είναι δέντρα, τί σχήμα έχουν, τι ταχύτητα έχουν, τί πρόκειται να κάνουν, ποια είναι τα πιθανά σενάρια για το τί μπορούν να κάνουν. Οπότε εκτέθηκα σε όλο αυτό το pipeline, από το που τοποθετώ έναν αισθητήρα σε ένα ρομπότ, μέχρι το πώς παίρνω, εκτιμώ κάποια απόφαση, ας πούμε που μπορεί να πάρει ένα αντικείμενο το οποίο βλέπω. Εκεί είχα τη χαρά να δουλέψω με απίστευτο κόσμο. Υπήρχε κόσμος ας πούμε που είχε απίστευτο background. Ήταν ένας συνάδελφος που είχε Oscar, γιατί είχε, σαν προγραμματιστής, είχε φτιάξει βιβλιοθήκη, που χρησιμοποιείται για μία βασική βιβλιοθήκη, που χρησιμοποιείται μια βασική βιβλιοθήκη που χρησιμοποιείται σε πολλά visual effects ταινιών.
Παναγιώτης: ΟΚ.
Δημήτρης: Είχαμε συναδέλφους που είναι πάρα πολύ ηχηρά ονόματα, στη machine learning. Οπότε ήταν ένα εντυπωσιακό κλίμα, με τα θετικά του και τα αρνητικά του.
Παναγιώτης: Πότε αρχίζει να δημιουργείται η ιδέα της Lamda Automata στο μυαλό σου, γιατί αυτό είναι το τελευταίο βήμα έτσι;
Δημήτρης: Ναι, είναι μία σειρά από γεγονότα εκεί πέρα. Ξέρεις, αυτές οι αποφάσεις δεν είναι στιγμιαίες. Αυτές οι αποφάσεις χτίζονται με τα χρόνια, με μήνες και προετοιμάζεσαι διαρκώς. Μπορεί να προετοιμάζεσαι και το μυαλό σου, για να πάρει αυτή την απόφαση με κάποιο τρόπο, για χρόνια και χωρίς να το καταλαβαίνεις. Το πρώτο είναι το… Στο Πανεπιστήμιο, πολλά projects τα οποία είχαμε… είχαμε αρχικά.. Επειδή δουλεύαμε πάλι συστήματα προσανατολισμού, για πώς ένα αεροσκάφος π.χ.μπορεί να πετάξει, χωρίς GPS. Αυτό έχει πολύ ισχυρές εφαρμογές στην άμυνα, γιατί αν καλεστεί ένα αεροσκάφος, να πετάξει σε εχθρικό περιβάλλον, είναι πανεύκολο για κάποιον να τζαμάρει, ας πούμε, να απενεργοποιεί το GPS σε μία περιοχή. Οπότε, είναι μια πολύ σημαντική τεχνολογία. Είχαμε κάποια projects όπου…για την ίδια τεχνολογία, ο χορηγός ήταν το US Air Force, η Αμερικανική Πολεμική Αεροπορία, και ο συνεργάτης ήταν η Honeywell, ή η Northrop Grumman. Η Honeywell είναι πολύ μεγάλη εταιρεία άμυνας, κάνει τα συστήματα προσανατολισμού των F-16. Παράδειγμα, η Northrop Grumman, φτιάχνει αεροπλανοφόρα. Πραγματικά είναι κολοσσιαία έτσι. Και την αμέσως επόμενη χρονιά, επειδή αυτές οι τεχνολογίες είχανε, μεγάλες εφαρμογές στο Augmented Reality. Γιατί; γιατί τα περισσότερα experiences της Augmented Reality συμβαίνουν σε έναν εσωτερικό χώρο, για να μπορεί το κινητό σου ή το headset, να σου δείξει τους διάφορους χαρακτήρες, πρέπει να ξέρει με ακρίβεια πού βρίσκεται, και πώς είναι ο προσανατολισμός του. Δεν έχει πρόσβαση GPS επειδή είναι σε ένα εσωτερικό χώρο, άρα οι ίδιοι αλγόριθμοι βρήκανε εφαρμογή εκεί. Και μετά την επόμενη χρονιά δουλεύουμε με την Google, να είναι η Google χορηγός και συνεργάτης για πολύ παρόμοιες τεχνολογίες. Και εκεί μου έκανε τρομερή εντύπωση, πώς οι εταιρείες τότε τουλάχιστον άμυνας, που μιλάμε για κολοσσούς, ήταν κυρίως εταιρείες hardware και integration, το πώς δηλαδή μπορούν να πάρουν πάρα πολλά εξαρτήματα, και να τα ενώσουν για να παραδώσουν, στο κογκρέσο ένα αεροπλανοφόρο, σε σχέση με την Google. Και ιδιαίτερα όσον αφορά τα θέματα λογισμικού. Μου έκανε τρομερή εντύπωση, πράγματα που στην Google ήταν αυτονόητα, αυτονόητες πρακτικές, ας πούμε, best practice για το πώς αναπτύσσεις λογισμικό, όπως βλέπουμε η ομάδα που αναπτύσσει λογισμικό ήταν κάτι που δεν υπήρχε. Το πόσο πιο εύκολο ήταν να κάνεις πειράματα, σε κάποιο νέο αλγόριθμο. Το πώς, ξέρω γω, παραδείγματος χάρη οι παραδοσιακές εταιρείες άμυνας, ακολουθούσαν το μοντέλο το waterfall, ότι λέγανε θα φτιάξουμε ένα πλάνο, εννιά μήνες, θα κάνουμε πειράματα, θα βασίσουμε δεδομένα, θα κάνουμε προσομοιώσεις και θα ξανακάνουμε πείραμα. Και ενώ στην Google αυτός ο κύκλος, μπορεί να κρατούσε δύο εβδομάδες ο κάθε κύκλος, και να έχεις πάρα πολλούς κύκλους σε σειρά, να έχεις κάποιο επαναληπτικό, πιο γρήγορο μοντέλο ανάπτυξης. Αυτό μου έκανε τρομερή εντύπωση, το ότι δεν μπορούσα να πιστέψω την διαφορά, το χάσμα, μεταξύ των εταιρειών άμυνας, που όλοι από το Hollywood, τις έχουμε στο μυαλό μας ότι είναι ό,τι καλύτερο, για την τεχνολογία, σε σχέση με το Silicon Valley. Αυτό ήταν το ένα και αυτό το είχα πάντα στο πίσω μέρος του μυαλό μου, και το κουβέντιασα και με συναδέλφους, θυμάμαι, ότι δεν γίνεται να υπάρχει αυτό το κενό. Μετά το δεύτερο κομμάτι είναι ότι ξεκινάω και βλέπω το 2019, ότι ξεκινάει η Android. Η Android τώρα έχει 27,5 δισεκατομμύρια ευρώ… τότε ξεκινούσε η Android. Είχαμε κάποιος από τους founders της Android, είχαμε κάποιους κοινούς γνωστούς, στο Oculus, στη Facebook. Οπότε ακούω τα νέα, όταν ξεκινάνε και λέμε με τους φίλους μου κλπ λέγαμε αυτοί το πιάσανε, ξέρω γω, ότι υπάρχει αυτό το κενό, πάνε να το καλύψουν. Αλλά είχα διάφορα ηθικά ζητήματα. Δηλαδή, αν μου έλεγε κάποιος τότε, ότι θα φτιάξεις μια εταιρεία άμυνας, θα τον έλεγα τρελό, δεν θα το πίστευα. Υπάρχουν διάφορα ηθικά ζητήματα. Και μετά μια σειρά από γεγονότα που γίνανε το 1920, θα έλεγα, στην περιοχή μας, λήξανε αυτά τα ηθικά ζητήματα στο μυαλό μου. Δηλαδή, μπαίνει το μεγάλο… Μπαίνει ένα ηθικό δίλημμα, ότι τί είναι πιο ανήθικο; Να δουλεύεις σε μια εταιρεία άμυνας, που, με τον ένα ή τον άλλο τρόπο θα φτιάξεις, είτε όπλα, είτε κάτι που είναι όπλο. Και ακόμα κι αν εσύ κάνεις τα πάντα, αυτό να χρησιμοποιηθεί, με έναν σωστό τρόπο, δεν μπορείς να το εγγυηθείς.Και δεν μπορείς να εγγυηθείς πως μπορεί να χρησιμοποιηθεί σε 20, σε 40 χρόνια από τώρα, έτσι;
Παναγιώτης: Ποτέ δεν μπορείς…
Δημήτρης: Οπότε, επιλογή ένα είναι αυτή, που έχει συγκεκριμένο βαθμό ανηθικότητας. Και μπαίνει ένα ηθικό δίλημα. Ότι όταν βλέπεις αναθεωρητικές δυνάμεις, να φτιάχνουν φονικά ρομπότ σε βιομηχανική κλίμακα, και έχουν σκοπό να αλλάξουν τα σύνορα γύρω τους, κι εσύ το βλέπεις αυτό, ενώ έχεις τις γνώσεις, σαν μηχανικός να μπορέσεις να φτιάξεις αντίμετρα… Το βλέπεις. Τί είναι πιο ανήθικο; Να πεις, δεν θα κάνω κάτι γιατί αυτά είναι όπλα, και να βλέπεις ένα κακό που θα σχεδιάζεται μπροστά σου, ή είναι πιο ανήθικο να φτιάξεις αντίμετρα, τα οποία όμως είναι όπλα, τα οποία δεν γνωρίζουμε το πώς θα μπορέσουν να χρησιμοποιηθούν στο μέλλον. Εγώ αυτό το ερώτημα το απάντησα σε κάποιο σημείο, και είπα ότι πλέον είναι το να έχουμε αποτρεπτικές ικανότητες, το να διατηρήσει η Ευρώπη όπως τη γνωρίζουμε, οι δημοκρατίες της Ευρώπης, την τεχνολογική τους υπεροχή, το θεωρώ προϋπόθεση στο να μπορέσουν να αποτρέψουν, είτε αναθεωρητικές δυνάμεις, είτε να μπορέσουν να αντιπαρέλθουν και την κλιματική κρίση.
Παναγιώτης: Τι σε κινητοποιεί να ξεκινήσεις; Είναι απειλή ή ευκαιρία; Δηλαδή βλέπεις τη τεχνολογία σαν ένα εργαλείο που αλλάζει τα δεδομένα… Το βλέπεις εκείνο το διάστημα σαν μια μεγάλη ευκαιρία για μικρότερους στρατούς, ή ενδεχομένως στρατούς που έχουν μείνει λίγο πίσω, να εξασφαλίσουν ότι παραμένει η δημοκρατία στον κόσμο ή το βλέπεις σαν απειλή γιατί βλέπεις κακές δυνάμεις να είναι πολύ γρήγορες, για να πάρουν τέτοιες πρωτοβουλίες.
Δημήτρης: Κανένα από τα δύο. Μακάρι να υπήρχε ένας κόσμος που να μην χρειαζόταν να μην υπάρχει η εταιρία μας. Και να μπορέσουμε να επικεντρωθούμε πλήρως στην πολιτική προστασία. Το βασικό που βλέπω είναι το κλασικό ηθικό δίλημμα ότι όσον αφορά οποιαδήποτε τεχνολογία. Το παράδειγμα με ένα μαχαίρι.Ένα μαχαίρι μπορεί να χρησιμοποιηθεί, σε μια κουζίνα για να φτιάξεις φαγητό. Ένα μαχαίρι μπορεί να χρησιμοποιηθεί για να σκοτώσεις κάποιον. Υπάρχει το ζήτημα της ηθικής και της τεχνολογίας κλπ. Νομίζω υπάρχει και ένα τρίτο σενάριο, που είναι ακόμα χειρότερο, το να μην φτιάχνεις εσύ μαχαίρια και να βγάζεις από κάπου αλλού. Κι αυτό είναι που με κινητοποιεί περισσότερο. Ποιο είναι το «μαχαίρι», η τεχνολογία είναι η τεχνητή νοημοσύνη. Πού τρέχει η τεχνητή νοημοσύνη; Στα κινητά μας. Όλοι εδώ μέσα τα κινητά τηλεφωνά μας είναι είτε από την Αμερική, ή από την Κίνα. Και οι δύο αυτές χώρες καθόλα σεβαστές. Προφανώς η Αμερική πολύ κοντινότερα πολιτισμικά σε εμάς κλπ. Αλλά καμία από αυτές δεν βρίσκεται στο έλεγχό μας. Οπότε τα διάφορα ηθικά διλήμματα, όσον αφορά αν το μαχαίρι θα χρησιμοποιηθεί για να φτιάξουμε φαγητό ή για να κάνουμε κάτι κακό δεν μπορούμε καν να τα απαντήσουμε στην Ευρώπη. Γιατί δεν φτιάχνουμε μαχαίρια. Γιατί δεν έχουμε καν κινητά τηλέφωνα. Δεν έχουμε καν ας πούμε συστήματα τεχνητής νοημοσύνης. Αντίστοιχα, δεν έχουμε τακτικά drone. Δεν έχουμε συστήματα anti-drone. Πάει σε μία σειρά από τεχνολογίες οι οποίες λείπουν. Και κυρίως αυτό είναι κινητήριος δύναμη για μένα. Θεωρώ παρανοϊκό η Ευρώπη να μην κατέχει, να μην έχει ικανότητες σε κάποιες συγκεκριμένες τεχνολογίες. Και αυτό είναι αυτό που θέλω να καλύψω.
Παναγιώτης: Εμένα μια απορία που μου δημιουργείται εδώ είναι, είσαι έξι χρόνια κάνεις το PhD σου, και μετά, πηγαίνεις στην Apple και κάθεσαι έξι χρόνια, όπου έχεις αρχίσει και ανεβαίνεις, έχεις άτομα από κάτω σου, διαπιστώνεις κενά μιας βιομηχανίας, η οποία έχει πολύ μεγάλη δύναμη, επιρροή, αλλά την ίδια στιγμή έχει μείνει πίσω τεχνολογικά και βλέπεις μια ευκαιρία την οποία όμως τη συνδέεις πάρα πολύ έντονα με την Ευρώπη. Και η απορία μου είναι, μετά από 12 χρόνια την Αμερική πώς είσαι συνδεδεμένος τόσο πολύ με την Ευρώπη;
Δημήτρης: Αυτό είναι ξεκάθαρα συναισθηματικό, προσωπικό, διευκολύνεται με το ότι υπάρχουν τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, και μπορείς να κρατήσεις κάποια επαφή στην εποχή μας αλλά νομίζω είναι ξεκάθαρα προσωπικό και συναισθηματικό. Ναι, εντάξει. Ήθελα τα παιδιά μου να έχουν την ευκαιρία να μεγαλώσουν στην Ελλάδα, να γνωρίσουν τον πολιτισμό που γνώρισα κι εγώ, όποιος κι αν είναι αυτός. Οπότε ήθελα εκείνη τη στιγμή ταυτόχρονα ήθελα να προσπαθήσω με τη σύζυγό μου και τα παιδιά να μετακομίσουμε πίσω στην Ελλάδα και να προσπαθήσουμε, ας πούμε, να ξεκινήσουμε, αν θες, ξέρω γω, εδώ πέρα στην Αθήνα. Και είναι πάντα πιο εύκολο, αυτό το λέει και ο συνιδρυτής μου, ο Γιώργος. Ο Γιώργος ήταν πολλά χρόνια στο Ηνωμένο Βασίλειο και επέστρεψε κι αυτός, κύριε Ατσέντρης, και τον ρωτάνε γιατί στην Αθήνα, που ο άνθρωπος έχει φύγει 18 χρονών, ξέρω γω και λέει ότι, ξέρεις, αυτό ήταν το δικό μου γκαράζ. Δηλαδή, είναι πολύ πιο δύσκολο. Είναι πολύ πιο δύσκολο να στήνεις μια εταιρία στο εξωτερικό, που μπορεί να πρέπει να πληρώνεις κάποιο δάνειο για το σπίτι, να νοικιάζεις κλπ. Είναι πολύ πιο εύκολο εδώ που έχεις κάποιο δίκτυο από φίλους και συγγενείς κλπ που μπορεί να σε υποστήριξει. Είναι το δικό σου γκαράζ.
Παναγιώτης: Κρατάω ότι σίγουρα οι άνθρωποι, οι οποίοι έχουν πολύ ψηλά στο μυαλό τους, ότι κάποια στιγμή θέλω να γυρίσω, είμαι εδώ, έχω έρθει εδώ για συγκεκριμένο λόγο… κάπως με πάει. Δηλαδή, μία ευκαιρία όσο είμαι μέσα σε αυτή, βλέπω μία άλλη ευκαιρία, και όντας ένας έξυπνος άνθρωπος και ένας φιλόδοξος άνθρωπος ακολουθώ το σύμπαν τι μου λέει. Αλλά πάντα στο πίσω μέρος του μυαλού μου, ό,τι μαθαίνω, ό,τι ανοίγω, όσο και αν ανοίγω τους οριζόντες μου, αυτό το συνδέω με το σπίτι μου, με τον προορισμό μου, το οποίο ίσως, για κάποιους είναι να ξαναγυρίσουν πίσω. Είσαι στην Apple και προσπαθώ να καταλάβω λίγο τη στιγμή που ξεκινάς την εταιρεία σου. Ξεκινάς όσο είσαι στην Apple, μίλα μας λίγο για αυτή τη μεταβατική περίοδο, που γνωρίζεις και τον co-founder σου. Πώς τον γνώρισες, είναι στην Αγγλία, είναι στην Palantir.
Δημήτρης: Εγώ το θεωρώ αρκετά σημαντικό όταν είσαι κάπου να είσαι 100% επαγγελματικά, οπότε παραιτήθηκα από την Apple και την πρώτη μέρα που έφυγα από την Apple, ξέρω γω, άνοιξα το λάπτοπ και ξεκίνησα να γράφω ένα κείμενο, ένα master plan ας πούμε για το πώς σκεφτόμουν αυτή την εταιρεία. Η ιδέα ήταν ότι υπάρχει ένα τρομερό κενό στην άμυνα αυτή τη στιγμή στην Ευρώπη, δείτε τις εταιρείες που φτιάχνονται στην Αμερική, καμία αντίστοιχη δεν φτιάχνεται στην Ευρώπη. Πάμε να την φτιάξουμε. Η Ελλάδα είναι ιδανική για να φτιάξεις κάτι τέτοιο, γιατί η Ελλάδα είναι νούμερο ένα σε ποσοστό του ΑΕΠ, που δίνει για άμυνα από όλες τις χώρες του NATO έχει τη δέκατη ακτογραμμή του κόσμου, χωρίς να έχει ούτε το δέκατο πληθυσμό, έχει μία σειρά από θέματα εθνικής ασφάλειας από την επιτήρηση των συνόρων, την επιτήρηση των δασών, την επιτήρηση της ακτογραμμής, δύσκολα ζητήματα αεράμυνας, έχει μία σειρά από ζητήματα που είναι ιδανικό testbed για να φτιάξεις προϊόντα άμυνας, πάμε να ξεκινήσουμε από εδώ, αλλά με σκοπό να επεκταθούμε σε όλη την Ευρώπη. Υπήρχε ένα σχέδιο για το πως φτιάξουμε ένα προϊόν, υπήρχε τεχνογνωσία αλλά δεν υπήρχε, ούτε κάποιο προϊόν, ούτε κάποια ομάδα, δεν μίλησα με κανένα VC, εκτός Ελλάδος, οι περισσότεροι μας αντιμετωπίσανε σαν τρελούς τελείως, μπορώ να πω οι δύο οι οποίοι πιο ένθερμοι, που μας βοηθήσανε ήταν ο Νίκος Δρανδάκης και ο Πάνος Παπαδόπουλος, και αυτό πριν ακόμα σηκώσουμε χρήματα, δηλαδή ήταν απλά και μόνο επειδή καταλαβαίναν την ιστορία και το σχέδιο και γιατί χρειάζεται αυτό. Ξεκίνησα μόνος μου. Εκείνη τη στιγμή το Marathon κατάλαβε ότι αυτός, οκ, αυτός ό,τι και να γίνει θα το κάνει, οπότε είχα και διάφορες συναντήσεις με κάποιους άλλους επενδυτές κλπ και από το Marathon σηκώσαμε κάποια χρήματα από το Marathon και αυτό ήταν..
Παναγιώτης: 2021
Δημήτρης: Τέλος του 2021, μετά αρχίζω να ψάχνω κόσμο, δεν υπήρχε ομάδα, βρήκα τον Γιώργο Κοντογιάννη, τον βρήκα στο Twitter απλά είδα κάποιος, αυτός είναι Έλληνας, δουλεύει στο Palantir, οπότε μάλλον θα δουλεύει σε μια παρόμοια αγορά και θα καταλαβαίνει κάποια παρόμοια αποστολή.. Θα του στείλω. Και αντίστοιχα βρήκα και τον Γιάννη, τον Γιάννη με ακόμα πιο περίεργο τρόπο που χρειαζόμουν κάποιον όχι τόσο έμπειρο μηχανικό να με βοηθήσει με κάποια θέματα τεχνικά, ηλεκτρονικής, hardware κλπ και έβαλα ένα job posting στο Linkedin και δεν είχα εντυπωσιαστεί, κανένα βιογραφικό… και λέω ένα… βλέπω ένα και λέω α, κάτσε να τον φωνάξουμε αυτόν. Αφού κανονίζουμε κλπ, έρχεται και έρχεται με μια κούτα, ο Γιάννης ήταν επίσης στην Αγγλία, ήταν στο Bristol, έχει σπουδάσει Λονδίνο και Bristol σαν mechanical engineer, και έρχεται ο Γιάννης με μια κούτα με διάφορες κατασκευές που έχει κάνει από μικρά ρομποτάκια και μου έδειξε το πόσο μεράκι έχει με όλο το κατασκευαστικό κομμάτι.
Παναγιώτης: Αυτό που λες στα παιδιά, τί ακριβώς είναι, το προϊόν ποιο είναι, έχεις το μυαλό σου ή μαζεύεστε και θα φτιάξετε μαζί το προϊόν;
Δημήτρης: Το βασικό νομίζω σε αυτή τη φάση δεν είναι το προϊόν. Το βασικό σε αυτή τη φάση είναι η αποστολή της εταιρείας.
Παναγιώτης: Η αποστολή.
Δημήτρης: Το πρώτο προϊόν ήταν η αυτόνομη πύργοι επιτήρησης. Αυτή τη στιγμή είναι εγκατεστημένοι σε διάφορες τοποθεσίες. Περάσαν από διάφορα iterations..
Παναγιώτης: Σίγουρα
Δημήτρης: …Μέχρι τώρα. Το ωραίο θα έλεγα με αυτό που κάνουμε είναι ότι το προϊόν μας έχει expertise από διάφορα πράγματα. Δηλαδή από το πώς εκπαιδεύουμε το μοντέλο τεχνητής νοημοσύνης για να εντοπίζουμε, για να εντοπίζει η κάμερα που είναι πάνω στον πύργο επιτήρησης με τον υπολογιστή εκεί πέρα μόνη της ο υπολογιστής να χειρίζεται την κάμερα μόνος του και να μπορεί να εντοπίσει καπνό, ανθρώπους, οχήματα, στήλες καπνού, μέχρι το πως έχουμε μια κατασκευή που είναι εύκολη σαν ένα έπιπλο IKEA. Το προϊόν μας είναι πως είναι τα παρατηρητήρια που μπορεί να έχει η Πυροσβεστική, ο στρατός κλπ. τα οποία είναι συνήθως επανδρωμένα και κάποιος είναι μέσα με ένα τηλεσκόπιο, με κυάλια, με κάποιο ασύρματο… Η ιδέα είναι μια συσκευή…
Παναγιώτης: Φανταζόμαστε ένα πύργο ψηλό που είναι κάποιος πάνω σε αυτό το πύργο, και από ψηλά όπως είναι τα παρατηρητήρια.
Δημήτρης: Εμάς η ιδέα ήταν πως μπορούμε να φτιάξουμε μια συσκευή που να είναι εύκολη να εγκατασταθεί σαν ένα έπιπλο IKEA. Αυτό είναι σημαντικό, γιατί αν πας να εγκαταστήσεις κάτι σε μια βραχονησίδα, αν πας να εγκαταστήσεις κάτι σε μια βουνοκορφή, δεν έχεις ρεύμα, εργαλεία, βαριά οχήματα. Πρέπει, όπως στήνεις ένα έπιπλο IKEA πρέπει να μπορείς να το στήσεις έτσι. Δεύτερον, να χωράει, συσκευασμένη, στην καρότσα ένας αγροτικού ή σε ένα φουσκωτό. Να μην χρειάζεται υποδομές. Δηλαδή εμάς δεν χρειάζεται ο πύργος ούτε να σκάψει κάποιος, ούτε να ρίξει τσιμέντο, ούτε να ρίξει θεμέλια. Δεν χρειάζεται κάποια κτηριακή υποδομή. Δεν χρειάζεται ρεύμα, έχει μπαταρίες και φωτοβολταϊκά, άρα δεν χρειάζεται να έρθει κάποιος, να υπάρχει παροχή ρεύματος εκεί. Έχει δικές του επικοινωνίες. Έχει είτε δορυφορική σύνδεση, είτε μέσω κινητής τηλεφωνίας και διαλέγει ποια από τις δύο είναι διαθέσιμη. Όταν εντοπίσουμε κάτι μπορούμε να βγάλουμε με ακρίβεια τις συντεταγμένες του. Αυτό έχει πάρα πολύ μεγάλη σημασία όταν εντοπίσεις κάτι. Π.χ. αν εντοπίσεις μία πυρκαγιά στο ξεκίνημά της, έχει πάρα πολύ μεγάλη σημασία να αναφέρεις γρήγορα τις συντεταγμένες, γεωγραφικά πού βρίσκεται έτσι ώστε να μπορεί να επέμβει κάποιος. Εμείς, με το λογισμικό μας, κι αυτό είναι μια σημαντική καινοτομία που έχουμε σαν εταιρεία είναι ότι μπορούμε να προσφέρουμε αυτό σε οποιαδήποτε κάμερα συνδέεται με έναν υπολογιστή. Αυτό τι μας επιτρέπει; Αυτό μας επιτρέπει: Ένα, όταν το σύστημά μας εντοπίζει κάτι, να μπορεί να αναφέρει τοποθεσία του. Δεύτερον. Ο χειριστής ενός στόλου. Στην εποχή μας είναι εφικτό με το χαμηλό κόστος που έχουν οι κάμερες, τα φωτοβουλταικά, οι μπαταρίες…είναι εφικτό να υπάρχει ένα στόλος καμερών που να επιτηρεί όλα τα δάση. Είναι κάτι τεχνικά εφικτό. Και αυτό έχει και άλλα σημαντικά πλεονεκτήματα και ηθικής φύσεως όπως πχ, επειδή η επεξεργασία της εικόνας γίνεται τοπικά στον πύργο και δεν γίνεται σε κάποιο κεντρικό server, μπορούμε να έχουμε και ισχυρές εγγυήσεις, ας πούμε, όσον αφορά την ανωνυμοποίηση διαφόρων δεδομένων. Το προϊόν μας για εμάς είναι πώς θα μπορούσαμε ένα τεράστιο εθνικό πάρκο, μια πάρα πολύ μεγάλη ακτογραμμή, σε πολύ μικρό χρονικό διάστημα, να μπορούμε να επιτηρούμε πάρα πολύ μεγάλες δασικές εκτάσεις, ή πάρα πολύ μεγάλες συνοριογραμμές.
Παναγιώτης: Τι άλλες εφαρμογές έχει αυτή η τεχνολογία;
Δημήτρης: Θα είναι εφικτό ένα μεγάλο ποσοστό νέων πυρκαγιών, των πυρκαγιών όταν ξεκινάνε η ενημέρωση να γίνεται από ένα αυτοματοποιημένο σύστημα και η πληροφορία να φτάνει εκεί που πρέπει να φτάσει πάρα πολύ γρήγορα και να αξιοποιείται πάρα πολύ γρήγορα. Αυτό ήδη συμβαίνει στην Καλιφόρνια, με συστήματα παρόμοια με το δικό μας. Εκτιμώ ότι αυτό είναι το πιο σημαντικό το οποίο μπορούμε όσον αφορά την ελληνική αγορά να κατακτήσουμε, κάποια στιγμή τα επόμενα χρόνια.
Παναγιώτης: Το οποίο γίνεται με πύργους αλλά και με άλλους τρόπους;
Δημήτρης: Και με drones. Οπότε ένα προϊόν που βγάλαμε εμείς και δείχνει την κατεύθυνση στην οποία πηγαίνουμε τώρα είναι μια φορητή βαλίτσα επικοινωνιών. Το λέμε JERICHO. Έχει μπαταρίες, επικοινωνίες και το ίδιο λογισμικό που έχουμε στον πύργο για αποδελτίωση του βίντεο. Αλλά για να μπορεί να το έχει ένας χειριστής drone μαζί του. Οπότε έχει μια βαλίτσα η οποία έχει δορυφορικό ίντερνετ, παίρνει δύο κάρτες SIM που μπορεί μια ομάδα της ΕΜΑΚ, είτε μια ομάδα της πυροσβεστικής, είτε κάποιος που κάνει περιπολία που βρίσκεται κάπου που δεν έχει συνδεσιμότητα, μπορεί να έχει τρεις διαφορετικούς τρόπους να συνδεθεί στο ίντερνετ και έναν αυτόματο τρόπο να του παρέχει αυτή τη συνδεσιμότητα. Έχει μπαταρίες να μπορεί να φορτίσει το drone το οποίο έχει και το πιο σημαντικό το οποίο έχει, έχει το λογισμικό μας σε έναν φορητό υπολογιστή εκεί πέρα, όπου συνδέεται χωρίς κάποιο καλώδιο, με το υπάρχον χειριστήριο που έχει, ανεξαρτήτως, υπάρχει το χειριστήριο drone που έχει και ανεξαρτήτως τύπο του drone, είτε μιλάμε για ένα όπως είναι τα drone, που έχουμε στους γάμους και τις βαφτίσεις, είτε για κάποιο στρατιωτικού τύπου, ανεξαρτήτως τύπου, η εικόνα από αυτό αποδελτιώνεται με τους ίδιους αλγόριθμους που έχουμε στον πύργο μας και μοιράζεται σε κάποιο κέντρο επιχειρήσεων, μέσω του government cloud κλπ.
Παναγιώτης: Ξέρει το drone δηλαδή, αυτό που κοιτάει… ξέρει που είναι στο χάρτη.
Δημήτρης: Ξέρει που είναι στο χάρτη, εντοπίζει ανθρώπους, οχήματα, καπνό, τα κρατάει και μπορεί να έχεις η εικόνα και η γεωγραφική, αλλά και η οπτική, δηλαδή και ο χάρτης και το τι έχει εντοπίσει κλπ φτάνουν σε πραγματικό χρόνο σε όσα κέντρα επιχειρήσεων και κέντρα συντονισμού χρειάζεται, χωρίς ο χειριστής δρόμου να αλλάξει κάτι στο workflow του. Αυτό κάπως δείχνει την κατεύθυνση που έχουμε για τα επόμενα προϊόντα.
Παναγιώτης: Πριν συνεχίσουμε και έχω πολλές ακόμα ερωτήσεις να σου κάνω για να κρατήσουμε λίγο το energy, λέω να παίξουμε ένα παιχνίδι ετυμολογίας. Θα διαλέξεις μια κάρτα, θα σου πω την λέξη που έχει μέσα η κάρτα και θα μου δώσεις τη δική σου ετυμολογία. Και βλέπουμε, αν πιάσει, συνεχίζουμε. Λοιπόν… Αντοχή και ανθεκτικότητα, ή resilience στα αγγλικά, ποια είναι η ετυμολογία σου, τι είναι για σένα αντοχή και ανθεκτικότητα;
Δημήτρης: Το να μπορείς να επιμένεις, από αποτυχία σε αποτυχία, και να μπορείς να μαθαίνεις απ’ αυτό, έτσι ώστε να διορθώνεσαι την επόμενη φορά. Αλλά κυρίως για μένα, είναι να μπορείς να αποδεχθείς ότι ιδιαίτερα στα επαγγελματικά θέματα η αποτυχία είναι κάτι οκ είναι κάτι που μπορεί να συμβεί και δεν είναι το τέλος του κόσμου κλπ γιατί σε μεγάλο βαθμό, τα επαγγελματικά θέματα είναι τελείως διαφορετικά από τα προσωπικά θέματα και ότι είναι ok, να μπορείς να αντέξεις την αποτυχία ξανά και ξανά και μόλις αυτό είναι σημαντικό ιδιαίτερα όταν έχεις να κάνεις με θέματα έρευνας είτε με θέματα επιχειρηματικότητας, δηλαδή πράγματα τα οποία μπορεί να είναι και πέρα από τον ελεγχό σου.
Παναγιώτης: Ξέρω γιατί συζητάγαμε πριν ξεκινήσουμε τη συζήτηση, off the record, μου είπες ότι η επιχειρηματικότητα είναι για σένα ένα παιχνίδι και ότι η ζωή είναι η οικογένειά σου, είναι οι άνθρωποί σου. Μου αρέσει πάρα πολύ αυτό σαν φιλοσοφία, γιατί βγάζει λίγο ένα βάρος, θα έλεγα αχρείαστο βάρος πίσω από το επιχειρείν. Βλέπω μια φιλοσοφία δική σου με αρκετά θετικό πρόσημο.
Δημήτρης: Μου αρέσει να δουλεύω σκληρά, να δουλεύω πολλές ώρες… Μου αρέσει να κάνω.. σε ό,τι κάνω να προσπαθώ να κάνω πρωταθλητισμό. Δηλαδή πολλές φορές το λέω ότι δεν πάμε να ανταγωνιστούμε μια αντίστοιχη εταιρεία στην Ιταλία, πάμε να ανταγωνιστούμε την αντίστοιχη εταιρεία στις Ηνωμένες Πολιτείες και θα το κάνουμε καλύτερα. Κι ας είμαστε 20 άτομα στην Αθήνα. Αλλά νομίζω ότι το σημαντικό για να το κάνεις αυτό με έναν τρόπο που να χωρέσεις το κεφάλι σου και να μην τρελαθείς είναι το να αντιληφθείς ότι αυτό είναι κάτι δευτερεύον. Δεν είναι αυτό το οποίο θα σε καθορίσει σαν άνθρωπο. Μάλλον, όλοι μας, εκτός αν κάποιος από μας ανακαλύψει κάποια νέα αντιβίωση οι περισσότεροι από εμάς το σημαντικότερο πράγμα που κάνανε είναι οι σχέσεις που κάνανε, τα παιδιά που κάνανε κτλ. Και όλα τα υπόλοιπα είναι για να μας ολοκληρώνουνε κτλ. Και όπως αγχώνεσαι αν έπαιζες μπάλα, ή μπορείς να νευριάσεις, να φωνάξεις κτλ ή να παίξεις σκληρά μπάλα κτλ. Ε κάπως έτσι αντίστοιχα βλέπω και τα επαγγελματικά.
Παναγιώτης: Θες να μας μιλήσεις λιγάκι για το ποια είναι τα επόμενα βήματα, ποια είναι τα επόμενα μεγάλα στοιχήματα της εταιρείας σου, πώς θα χρησιμοποιήσεις αυτά τα χρήματα, ποια είναι τα στρατηγικά σου σχέδια; Με την Air Street Capital, lead investor στο δεύτερο γύρο σας. Είναι η δεύτερη φορά που σηκώνετε. Είχατε σηκώσει και ένα seed round από την Marathon Capital.
Δημήτρης: Τρία πράγματα. Το ένα είναι να εγκαθιδρυθούμε σαν ευρωπαϊκή εταιρεία και όχι απλά σαν ελληνική εταιρεία. Κομβικό για να το κάνουμε αυτό είναι το να έχουμε σημαντική παρουσία, και όταν λέω παρουσία δεν εννοώ μόνο πωλήσεις αλλά ας πούμε κι ένα κομμάτι παραγωγής, σε κάποια κομβική χώρα. Κομβικές χώρες στην Ευρώπη είναι τρεις, σε ζητήματα άμυνας είναι η Βρετανία, η Γαλλία και η Γερμανία. Η πιο εφικτή να γίνει αυτό, η πιο ανοιχτόμυαλη αν θέλεις, και πολιτισμικά αλλά και πρακτικά, και η πιο αποφασισμένη, στην προάσπιση της ευρωπαϊκής άμυνας είναι η Βρετανία. Δεύτερο κομμάτι είναι να παραδώσουμε εδώ στην αγορά που έχουμε κάνει τα περισσότερα βήματά μας να μπορέσουμε να παραδώσουμε κάποιο έργο μεγάλης κλίμακας όπου να μπορούμε να αποδείξουμε το πώς μπορεί μια νεοφυής επιχείρηση να μπορέσει να παραδώσει κάτι το οποίο πρέπει να έχει συγκεκριμένα επίπεδα ποιότητας, ασφάλειας, εγγυήσεων, εγγύσεων λειτουργίας κλπ. Και μεγάλης παραγωγής. Οπότε ένα δεύτερο κομμάτι αυτό, το πώς να μπορείς να παραδώσεις μεγάλα έργα. Επικουρικά στον πρώτο και στο δεύτερο είναι το να μπούμε σε περισσότερες αγορές στο εξωτερικό και το τρίτο, τα προϊόντα μας αυτή τη στιγμή κατά βάση κάνουν επιτήρηση. Δηλαδή παρατηρούν τον κόσμο και αντιλαμβάνονται ότι υπάρχει κίνδυνος, αλλά δεν μπορούν να δράσουν. Το πώς θα φτιάξουμε και προϊόντα τα οποία δρούν και κάποια νέα προϊόντα που δουλεύουμε εκεί πέρα σε πειραματικό στάδιο ακόμα, αυτό είναι ένα τρίτο το οποίο θέλουμε να αποδείξουμε και αυτά είναι ας πούμε οι βασικοί στόχοι που έχουμε και το πώς θα αξιοποιήσουμε τα χρήματα από αυτό τον γύρο.
Παναγιώτης: Μια τελευταία δική μας ερώτηση πριν κλείσουμε και τον κύκλο αυτών των ερωτήσεων… είναι λίγο η Ελλάδα.. και νομίζω ότι έχω απέναντί μου έναν άνθρωπο ο οποίος επαναπατρίστηκε, με μια καριέρα που είναι αρκετά ζηλευτή στην Αμερική, οι πρώτες του προσλήψεις, o co-founder του είναι όλοι Έλληνες, είναι το μεγαλύτερο κομμάτι της ομάδας του είναι στην Ελλάδα. Θέλω να σε ρωτήσω λίγο πώς βλέπεις την Ελλάδα, σε σχέση με την Αμερική. Πώς βλέπεις την χώρα μας, το ρόλο μας, το οικοσύστημα να εξελίσσεται. Τι θέλεις να δεις να γίνεται. Πώς όλο αυτό το κεφάλαιο πίστης που βάζουν πολλοί άνθρωποι σαν κι εσένα έχει αρχίσει να αποδίδει ή όχι. Εμείς είμαστε και στο επίκεντρο αυτού, το βλέπουμε πολύ έντονα και έχω και εγώ, αρκετές απόψεις εδώ αλλά θα ήθελα να ακούσω λίγο για το όραμά σου και τι βλέπεις μέχρι στιγμής από τη στιγμή που γύρισες. Τι σε ενθουσιάζει, τι δεν σε ενθουσιάζει και τι βλέπεις για το μέλλον της χώρας;
Δημήτρης: Η τωρινή μας κατάσταση, σαν οικοσύστημα τεχνολογίας είναι πολύ καλύτερη σε σχέση με πριν από πέντε χρόνια ή με πριν από δέκα χρόνια. Ωστόσο δεν είναι εκτιμώ αντιπροσωπευτική των δυνατοτήτων μας και νομίζω αυτό το πρώτο το οποίο λείπει είναι η κουλτούρα. Η κουλτούρα στο τί είναι εφικτό και τι δεν είναι εφικτό. Νομίζω αυτό είναι το βασικό το οποίο πρέπει να σπάσουμε, στο να επιτρέψουμε στον εαυτό μας να θέσει ακόμα πιο δύσκολους στόχους. Αυτό είναι κάτι που είναι κοινό με την υπόλοιπη Ευρώπη. Νομίζω εκεί με ένα κακό τρόπο που μιμούμαστε την Ευρώπη, είναι χαρακτηριστικό, σε μία σειρά από τεχνολογίες η Ευρώπη δεν πήρε κάποιο ρίσκο για να μπει και να προσφέρει κάτι δικό της ανταγωνιστικό. Δεν υπάρχει μια ευρωπαϊκή Tesla, δεν υπάρχει μια ευρωπαϊκή Samsung, δεν υπάρχει κάποιο ευρωπαϊκό κοινωνικό δίκτυο. Όλα αυτά συνδέονται με κάποιον λόγο, και νομίζω ο κοινός παρανομαστής εκεί είναι ένας φόβος ή μία απαισιοδοξία στο να προσπαθήσεις κάτι αρκετά μεγαλεπίβολο. Εκτιμώ ότι σε κάποια θέματα, όπως είναι αυτό, υπάρχει συμφωνία σε όλη την κοινωνία. Απλά αυτή η συμφωνία σε όλη την κοινωνία δεν έχει ακόμα εκφραστεί με ένα πρακτικό τρόπο ότι θα πάμε να κάνουμε α, β, γ. Δηλαδή πιστεύω ότι όλοι, αν τους κουβεντιάσεις, συμφωνούν, ότι χρειαζόμαστε πιο σύγχρονα μέσα δασοπροστασίας, όλοι συμφωνούν ότι χρειάζεται, να μπορέσουμε να αυξήσουμε π.χ. την παραγωγικότητά μας χρησιμοποιώντας νέες τεχνολογίες. Εκεί που υπάρχει… χρειάζονται κάποια βήματα είναι το πόσο αυτό θα μετατραπεί σε πραξη. Εγώ νομίζω ότι υπάρχει μια τρομερή ευκαιρία, χώρες όπως η Ελλάδα, οι οποίες μείναν πίσω τις προηγούμενες δεκαετίες, είναι ευκαιρία να εκμεταλλευτούν ένα ρεύμα που ξεκινά στις ΗΠΑ και εκτιμώ ότι θα έρθει και στην Ευρώπη επαναβιομηχανοποίησης, εκτιμώ, μπορεί να κάνω λάθος, ότι πολλές ανάγκες μας παραγωγικές ή βιομηχανικές που τις καλύψαμε σαν ευρωπαϊκές χώρες με το να τις μεταφέρουμε στην Ασία θα επιστρέψουν. Και πιστεύω ότι χώρες όπως η Ελλάδα είναι μια ευκαιρία να κάνουν leapfrog τις παραδοσιακές βιομηχανικές χώρες της Ευρώπης όπως η Γερμανία. Γιατί εμείς δεν έχουμε κάτι να υπερασπιστούμε. Οι γερμανικές εταιρείες μέχρι να ακολουθήσουν κάποια νέα τεχνολογία θα πρέπει να δουν και τι θα κάνουν με όλους τους βενζινοκινητήρες που έχουν και πουλάνε, πώς θα κάνουν ramp down, πώς θα κατεβάσουν το ένα σιγά σιγά και θα ανεβάσουν το άλλο. Εμείς δεν έχουμε κάτι. Δυστυχώς ή ευτυχώς, οπότε το να πηδήξουμε σε κάτι καινούριο είναι αρκετά πιο εύκολο και πρέπει να το καταλάβουμε αυτό.
Παναγιώτης: Δημήτρη σε ευχαριστώ πάρα πολύ για την ενδιαφέρουσα συζήτηση. Είναι φανταστικό αυτό που φτιάχνετε και νομίζω ότι όλοι όσοι το ακούμε, κοιτώντας μπροστά, θα προσφέρει στην ευημερία μας, στην ασφάλειά μας. Οι άνθρωποι που είναι μέλη μιας κοινωνίας, κατανοούν πως η τεχνολογία προωθεί την ευημερία και αλλάζει τις ζωές όλων μας. Θα κλείσουμε με ένα ωραίο παιχνιδάκι, μόνο γρήγορες ερωτήσεις, τις οποίες μονολεκτικά ή γρήγορα, στακάτα θέλουμε να μας απαντάς. Το πρώτο είναι να μου διαλέξεις ένα από τα δύο.
Παναγιώτης: Βιβλίο ή podcast.
Δημήτρης: Βιβλίο.
Παναγιώτης: Πρωινός ή βραδινός τύπος είσαι;
Δημήτρης: Βραδινός τύπος. I had a feeling.
Παναγιώτης: I had a feeling. Καφές ή τσάι;
Δημήτρης: Καφές.
Παναγιώτης: Αν μπορούσες να διαλέξεις ένα ιστορικό πρόσωπο και να δειπνήσεις μαζί του, ποιο θα ήτανε
Δημήτρης: Τον Ιουστινιανό, τον αυτοκράτορα. Το ξέρω ότι σου ακούγεται αστείο. Νομίζω η Βυζαντινή ιστορία έχει πάρα πολύ ενδιαφέρον και πάρα πολλές φορές τείνουμε να βλέπουμε όλη την επιφάνειά της. Τις δολοπλοκίες και τα αυστηρά εικονίσματα και τις αυστηρές εκκλησίες. Είναι χαρακτηριστικό, ότι η εποχή της του Ιουστινιανού πέρασε ταυτόχρονα, πάρα πολλές κρίσεις. Κάποιοι ιστορικοί λένε ότι ήταν η χειρότερη εποχή στην ιστορία της ανθρωπότητας. Χειρότερη χρονιά. Μια συγκεκριμένη χρονιά που υπήρχε ταυτόχρονα πανδημία, εξέγερση και μια μεγάλη οικονομική κρίση. Οπότε θα είχε τρομερό ενδιαφέρον.
Παναγιώτης: Πάμε να κλείνουμε τις συζητήσεις μας με μια κοινή ερώτηση προς όλους εδώ και πέντε σεζόν. Τι κάνει έναν επιχειρηματία, Outlier.
Δημήτρης: Νομίζω ότι πάρα πολύ είναι μεγάλο κομμάτι των επιχειρηματιών το να γίνουν μανιακοί με κάποιο συγκεκριμένο πρόβλημα ή θέμα, το οποίο επί της ουσίας το λύνουν μέσα από την εταιρεία τους. Τώρα με ποιο τρόπο αυτό κάνει manifest σε κάθε έναν άνθρωπο είναι διαφορετικό. Μπορεί να είναι κάποιο προσωπικό θέμα. Νομίζω αυτό είναι το κρίσιμο. Να είσαι μανιακός για κάτι.
Παναγιώτης: Ευχαριστούμε πολύ.
Ευχαριστούμε που ήσασταν μαζί μας, σε ένα ακόμα επεισόδιο των Outliers. Το Outliers Podcast είναι μια πρωτοβουλία της Endeavor Greece. Μπορείτε να μας βρείτε και να εγγραφείτε στα κανάλια μας, σε YouTube, Spotify και Apple Podcast.
Ανακαλύψτε περισσότερες ιστορίες, στο outliers.gr
