Για πολλούς, η Κοπεγχάγη είναι η πόλη που ορίζει την κατεύθυνση στην οποία θα κινηθούν την επόμενη δεκαετία οι ευρωπαϊκές –και όχι μόνον– μεγαλουπόλεις. Το έχει πετύχει ήδη με το ποδήλατο, διαθέτοντας 379 χλμ. ποδηλατοδρόμων μόνο στα όρια του δήμου, δημιουργώντας τις πρώτες «εθνικές οδούς» για ποδήλατα και θέτοντας ολοένα και πιο φιλόδοξους στόχους. Τώρα η τεχνογνωσία της πόλης επεκτείνεται και στις αναπλάσεις, που μετατρέπουν κομβικά στοιχεία του αστικού τοπίου όπως δρόμους, πλατείες και προαύλιους χώρους μεγάλων κτιρίων σε κομμάτια ενός υδραυλικού συστήματος, που θα συγκρατήσουν το νερό στην περίπτωση παρατεταμένων ισχυρών βροχοπτώσεων και δεν θα αφήσουν την πόλη να πνιγεί.
Πριν από μία εβδομάδα εγκαινιάστηκε ένα από τα πλέον φιλόδοξα projects στη δανέζικη πρωτεύουσα: η ανάπλαση της οδού Bryggervangen και της πλατείας St.Kjelds (συνολικής έκτασης 34,9 στρεμμάτων). Το έργο σχεδιάστηκε από το αρχιτεκτονικό γραφείο SLA, κατασκευάστηκε το 2016-2019 και κόστισε 4,3 εκατ. ευρώ. «Ολα άλλαξαν το 2011, όταν έγινε η μεγάλη πλημμύρα στην Κοπεγχάγη (σ.σ. κόστισε 1 δισ. ευρώ και προκάλεσε ζημιές στο 60% των κατοικιών της πόλης). Το γεγονός αυτό μας έδειξε ότι έπρεπε να αλλάξουμε τον τρόπο που αναπτύσσεται η πόλη και το πώς διαχειριζόμαστε το νερό της βροχής», λέει στην «Κ» ο Ράσμους Αστρουπ, ένας από τους αρχιτέκτονες του project. «Η προσαρμογή στις νέες κλιματικές συνθήκες έγινε βασικό συστατικό στοιχείο σε όλους τους αστικούς χώρους, μια εξέλιξη που σε μεγάλο βαθμό καλλιεργήθηκε και από την αγορά, καθώς το κόστος της μεγάλης πλημμύρας για τις ασφαλιστικές εταιρείες ήταν τεράστιο. Η πλημμύρα μάς έδειξε ότι δεν είχαμε σχεδιάσει σωστά».
Ο διαγωνισμός
Στην οδό Bryggervangen όλα τα ισόγεια και τα υπόγεια των σπιτιών πλημμύρισαν. Οι ζημιές ήταν πολύ σημαντικές. «Ο δήμος Κοπεγχάγης ζήτησε ένα νέο σχέδιο για τον δρόμο αυτό, που να διασφαλίζει ότι η γειτονιά δεν θα αντιμετωπίσει ξανά το ίδιο πρόβλημα. Μάλιστα ο διαγωνισμός έθετε συγκεκριμένες προδιαγραφές για την ποσότητα που νερού που έπρεπε να συγκρατηθεί. Ηταν το πρώτο έργο του είδους σε επίπεδο γειτονιάς που υλοποιείται στην Κοπεγχάγη», λέει ο κ. Αστρουπ. Τι προβλέπει η πρόταση που υλοποιήθηκε; «Κάτω από τον δρόμο κατασκευάστηκαν μεγάλοι αγωγοί ομβρίων για την πρώτη πλημμύρα, που οδηγούν το νερό στον βιολογικό καθαρισμό (σ.σ. θεωρείται αδιανόητο ένα ποτάμι ή οι αγωγοί ομβρίων να εκβάλλουν απευθείας στη θάλασσα). Ο δρόμος ανακατασκευάστηκε κοίλος, με κλίση προς το εσωτερικό –το αντίθετο από πριν–ενώ αφαιρέθηκαν σχεδόν όλα τα πεζοδρόμια. Κατά μήκος του δρόμου και στην πλατεία δημιουργήσαμε μια νέα τυπολογία πρασίνου, μια νέα φύση που έχει περιβαλλοντική και αισθητική αξία, αλλά και αντιπλημμυρική λειτουργία. Δημιουργήσαμε μικρά ζωντανά οικοσυστήματα, επαναφέροντας την ανθρώπινη κλίμακα στη γειτονιά. Η γη πάντα πλημμύριζε. Η διαφορά είναι πως οι πόλεις μας είναι “σφαλισμένες” και το νερό δεν έχει διαφυγή».
Η ανάπλαση αυτή είναι ένα από τα πολλά project του είδους που βρίσκονται σε εξέλιξη σήμερα στην Κοπεγχάγη. «Το σημαντικό είναι πως η τάση αυτή δεν αφορά μόνο τον δημόσιο χώρο, αλλά και τα κτίρια. Οι πελάτες πλέον το ζητούν ως επένδυση, όλα τα projects έχουν τέτοιες προδιαγραφές. Πρόσφατα κατασκευάσαμε ένα κτίριο για μια μεγάλη φαρμακευτική που έχει στον εξωτερικό χώρο του υπόγειες δεξαμενές ικανές να συγκρατήσουν πλημμύρα 100ετίας. Η δημόσια συζήτηση πλέον αφορά το κατά πόσον αυτό θα είναι αρκετό. Δεν πρέπει να εστιάζουμε μόνο στο νερό. Χρειάζεται μια ολιστική προσέγγιση, που να περιλαμβάνει την ατμοσφαιρική ρύπανση, το μικροκλίμα».
Ιδιοσυγκρασία
«Οι Δανοί θέτουν στόχους και τους κυνηγούν. Δεν είναι τυχαίο πόσο πολύ ακούγονται σε όλο τον κόσμο οι Δανοί αρχιτέκτονες. Είναι ζήτημα τεχνογνωσίας και branding “προς τα έξω”», λέει ο Κώστας Πουλόπουλος, αρχιτέκτονας που ζει και εργάζεται στην Κοπεγχάγη. «Η καταστροφή του 2011 τους επηρέασε βαθιά. Συνειδητοποίησαν ότι η ανθεκτικότητα της πόλης δεν είναι θεωρητικό αλλά πρακτικό ζήτημα. Μέσα σε ελάχιστα χρόνια άλλαξαν τις προδιαγραφές των έργων».
Οικογενειακή μετακίνηση με ποδήλατο σε δρόμο της Κοπεγχάγης. A.P.
Την περίοδο αυτή αλλάζουν πολλά στη δανέζικη πρωτεύουσα. «Σε λίγο καιρό θα εγκαινιαστεί μια νέα, κυκλική γραμμή μετρό με 17 σταθμούς. Παράλληλα βρίσκονται σε εξέλιξη πολλά δημόσια projects. Αναπλάσεις, νέες πλατείες, νέες παραλίες που μόλις εμφανιστεί ο ήλιος πλημμυρίζουν με κόσμο. Το κύριο ζήτημα όμως είναι η έλλειψη κατοικίας. Η Κοπεγχάγη είναι μια ιδιαίτερα δυναμική πόλη, παρουσιάζει όμως έλλειψη φοιτητικής και γενικά νεανικής κατοικίας. Oι developers, που χτίζουν αυτή την περίοδο στην πόλη, για να μεγιστοποιήσουν το κέρδος τους, έχουν βρει ως “πρότυπο” τα 100 τ.μ. και πλέον υπάρχει υπερπροσφορά διαμερισμάτων σε αυτή την κατηγορία, αλλά ελάχιστα μικρότερα ή μεγαλύτερα. Ετσι η πολιτεία έχει ξεκινήσει και πάλι την ανέγερση συγκροτημάτων κοινωνικής κατοικίας (almene boliger), όπου το ενοίκιο θα είναι πιο προσιτό. Είναι κάτι στο οποίο η Δανία έχει παράδοση», λέει ο κ. Πουλόπουλος. «Η πόλη επεκτείνεται συνεχώς, ιδίως στα βόρεια σε παλαιές βιομηχανικές περιοχές. Το Αirbnb είναι σε λογικά επίπεδα, γιατί… τα ενοίκια είναι ήδη πανάκριβα, οπότε δεν συμφέρει τους ιδιοκτήτες».
Τα ποδήλατα σε άμεση προτεραιότητα
«Για να πετύχεις υψηλά ποσοστά στη χρήση του ποδηλάτου στην πόλη δεν πρέπει να αντιμετωπίσεις το ποδήλατο ως θρησκεία, ούτε ως τρόπο ζωής. Δεν πρέπει να απευθυνθείς στους φανατικούς ποδηλάτες, σε αυτούς που “ντύνονται σαν ποδηλάτες”, αλλά σε όλους. Το ποδήλατο δεν είναι ο στόχος μας, είναι το μέσο για καλύτερη ζωή. Οσο περισσότερη η χρήση του ποδηλάτου, τόσο πιο καθαρός είναι ο αέρας της πόλης, τόσο περισσότερος είναι ο ελεύθερος χώρος των πολιτών, τόσο καλύτερη η υγεία τους. Ολοι κερδίζουν: η ατμόσφαιρα της πόλης είναι πιο ζωντανή, ο δήμος χρειάζεται να ξοδέψει λιγότερα χρήματα για συντήρηση των δρόμων».
Η Mάρι Kάστρουπ, είναι επικεφαλής του «προγράμματος ποδηλάτου», την ειδική μονάδα που έχει ιδρύσει ο δήμος Κοπεγχάγης, και μιλά στην «Κ» με ενθουσιασμό, παρότι επαναλαμβάνει πολλές φορές μέσα στον μήνα τα ίδια πράγματα. «Κάθε χρόνο έρχονται 50-60 αντιπροσωπείες από όλο τον κόσμο. Ακόμα και από την Κίνα, που το είχαν αλλά… το έχασαν χωρίς να το καταλάβουν. Ολοι θέλουν να μάθουν το “μυστικό” μας. Αυτό από μόνο του σου δίνει κίνητρο».
Το ποδήλατο είναι παλιά υπόθεση στην Κοπεγχάγη, περισσότερο από ένα αιώνα. «Από τη βασιλική οικογένεια μέχρι τον καθαριστή στον δρόμο, όλοι κάνουν ποδήλατο. Είναι στον τρόπο ζωής μας», λέει η κ. Kάστρουπ. Το 2011 ο δήμος ξεκίνησε την πρώτη «στρατηγική για το ποδήλατο», θέτοντας στόχους για το 2025 και τεχνικές οδηγίες για την κατασκευή των δρόμων. «Στόχος μας είναι έως το 2025 να είμαστε η καλύτερη πόλη στον κόσμο για το ποδήλατο και η πρώτη κλιματικά ουδέτερη πρωτεύουσα. Θέλουμε οι μετακινήσεις των πολιτών προς τον χώρο εργασίας ή σπουδών να αυξηθεί από 43% σήμερα σε 50% με ποδήλατο και οι μεταφορές που γίνονται με αυτοκίνητο να μειωθούν από 31% σήμερα σε 25%». Η πόλη διαθέτει ήδη 379 χλμ. ποδηλατοδρόμων (είτε αναψυχής, σε πάρκα, ή ποδηλατόδρομους, για μετακίνηση) και τρεις ποδηλατόδρομους μεγάλων αποστάσεων (περίπου 14 χλμ. έκαστος), που την συνδέουν με τους γύρω δήμους. Από το 2014 κατασκευάστηκαν 11 ποδηλατογέφυρες, με σκοπό να δίνεται χρονικό πλεονέκτημα στις μετακινήσεις με ποδήλατο. «Εχουν τεράστια επιτυχία. Η πρώτη σχεδιάστηκε για 3.000 ποδήλατα/ημέρα και τώρα έχει 24.000, φθάνει στο όριό της».
Φυσικά, μαγική συνταγή δεν υπάρχει. «Χρειάζεται μια ολιστική προσέγγιση για να αλλάξεις τις συνήθειες των κατοίκων. Πρέπει ο κόσμος να μπορεί να το συνδυάσει με λεωφορείο, μετρό. Πλέον όλα τα ταξί στην Κοπεγχάγη οφείλουν υποχρεωτικά να έχουν σχάρα για ποδήλατα, χρεώνοντας επιπλέον 2 ευρώ τη μεταφορά τους. Μεγάλη σημασία έχει και ο αστικός σχεδιασμός. Αν όλες οι θέσεις εργασίας συγκεντρώνονται σε μια περιοχή, έχεις πρόβλημα. Χρειάζεσαι πολυλειτουργικές γειτονιές». Από πού θα έπρεπε να ξεκινήσει μια πόλη με μηδενική υποδομή; «Δεν μπορείς να γεμίσεις μια πόλη με ποδηλατόδρομους. Πρέπει να το κάνεις εκεί όπου θα “πιάσει” δημογραφικά: λ.χ. κοντά σε πανεπιστήμια. Να φτιάξεις ένα μικρό και φθηνό δίκτυο γρήγορα, να μην επιδιώξεις μεγάλα έργα».
