«Οι επιθέσεις της 11ης Σεπτεμβρίου θα μπορούσαν να είχαν αποφευχθεί». Μεγάλη κουβέντα, ιδίως όταν προέρχεται από τα χείλη μέλους της επιτροπής που ερευνά τις επιθέσεις της 11ης Σεπτεμβρίου. Με την παραπάνω εκτίμηση, που δημοσιεύθηκε σε άρθρο του στους «Τάιμς της Νέας Υόρκης», ο Δημοκρατικός Μπομπ Κέρεϊ έριξε λάδι στη φωτιά του πιο καυτού πολιτικού ζητήματος στην αμερικανική πρωτεύουσα, πλην φυσικά του Ιράκ.
Η επιτροπή για τις επιθέσεις της 11ης Σεπτεμβρίου δεν πρόκειται να εκδώσει το πόρισμά της πριν από τα τέλη Ιουλίου. Ομως, οι εργασίες της μεταθέτουν τη συζήτηση περί τρομοκρατίας και τη σχετική απόδοση ευθυνών πολύ πιο κοντά στην Ουάσιγκτον απ’ ό,τι κάποιοι στην αμερικανική πρωτεύουσα θα προτιμούσαν. Σε καθημερινή βάση, ενώπιον των δέκα μελών της επιτροπής, παρελαύνει η ηγεσία των μυστικών υπηρεσιών, υπουργοί της τωρινής και της προηγούμενης κυβέρνησης αλλά και ο ίδιος ο Λευκός Οίκος, στο πρόσωπο της συμβούλου του προέδρου Μπους, Κοντολίσα Ράις.
Με τα μέτρα άλλων επιτροπών έρευνας στην αμερικανική ιστορία, οι εργασίες της επιτροπής αυτής είναι ασυνήθιστες. Πολλές συνεδριάσεις είναι δημόσιες, ενώ η επιτροπή έχει προχωρήσει στο πρωτοφανές βήμα να δημοσιοποιεί τις ενδιάμεσες εκθέσεις, οι οποίες συνοψίζουν τα κατά καιρούς συμπεράσματά της. Επιπλέον, τα μέλη της εμφανίζονται διαρκώς στις τηλεοράσεις, συζητώντας και σχολιάζοντας τα διάφορα θερμά ζητήματα. Αυτό, φυσικά, δεν γίνεται χωρίς τριβές. Το θέμα είναι υπερβολικά σοβαρό και οι εκλογές πολύ κοντά για να μείνουν οι εργασίες της επιτροπής μακριά από πολιτικές σκοπιμότητες. Ρεπουμπλικανικά έντυπα κατηγορούν τους Δημοκρατικούς-μέλη της επιτροπής ότι προσπαθούν να συγκαλύψουν τις ευθύνες της κυβέρνησης Κλίντον, ενώ κάποιοι Δημοκρατικοί ισχυρίζονται ότι η άσκηση της προεδρίας της επιτροπής από έναν Ρεπουμπλικανό ευνοεί την κυβέρνηση Μπους.
Το καυτό έγγραφο
Η κυβέρνηση Μπους έχει και άλλους τρόπους για να επηρεάζει την επιτροπή, π.χ. αποφασίζοντας ποια έγγραφα πρόκειται να δοθούν στην επιτροπή και ποια όχι. Χρειάστηκαν πολλές πιέσεις για να αποχαρακτηριστεί το έγγραφο της ενημέρωσης του προέδρου την 6η Αυγούστου 2001, το οποίο είχε τον τίτλο «O Μπιν Λάντεν είναι αποφασισμένος να χτυπήσει μέσα στις ΗΠΑ». Το έγγραφο προειδοποιούσε ότι ο Μπιν Λάντεν σχεδίαζε να επιτεθεί στις ΗΠΑ τουλάχιστον επί έξι χρόνια, επικαλούμενο μια πληθώρα πηγών και αμφισβητεί τον ισχυρισμό του προέδρου Μπους πως δεν γνώριζε ότι ο εχθρός θα χτυπούσε στο εσωτερικό της χώρας. Επιπλέον, στα τέλη Αυγούστου 2001, ο Τζορτζ Τένετ, αρχηγός της CIA, διάβασε μια έκθεση της υπηρεσίας με τίτλο «Ισλαμιστής εκστρεμιστής μαθαίνει να πετάει», που αναφερόταν στον ύποπτο για δεσμούς με την Αλ Κάιντα Ζακαρίας Μουσαουί. Πολλές φορές, πριν από την 11η Σεπτεμβρίου, οι μυστικές υπηρεσίες είχαν την πληροφορία ότι το δίκτυο του Μπιν Λάντεν ενδιαφέρεται για αεροπειρατείες. Χωριστά, ένας πράκτορας του FBI στη Φλόριντα είχε ήδη από τον Ιούλιο του ίδιου χρόνου συντάξει έκθεση με την οποία προειδοποιούσε ότι ύποπτοι για σχεδιασμό τρομοκρατικών ενεργειών εκπαιδεύονται σε σχολή αεροπλοΐας στη Φλόριντα.
Αυτά και πολλά άλλα στοιχεία εξετάζονται επιμελώς από την Επιτροπή. «Δεν είχαμε το χρυσό κλειδί», είπε η Κοντολίσα Ράις. «Ναι, αλλά είχατε πολλά κομματάκια κλειδιού που θα μπορούσατε να ενώσετε», της απάντησε ένα από τα πιο επιθετικά μέλη της Επιτροπής.
Ενα μεγάλο μέρος της συζήτησης εστιάζεται στην έλλειψη συντονισμού μεταξύ των διαφόρων υπηρεσιών και στην αδυναμία του Τζορτζ Τένετ, αν και αρχηγός της CIA, να διοικήσει και τις 15 ξεχωριστές αμερικανικές μυστικές υπηρεσίες που βρίσκονται εν μέρει υπό τον έλεγχό του αλλά ουσιαστικά κατευθύνονται από το Πεντάγωνο. Θεωρείται πολύ πιθανό, ως αποτέλεσμα των εργασιών της επιτροπής, να επιχειρηθεί αναδιάρθρωση των μυστικών υπηρεσιών ώστε να αποκτήσουν αυτό που η επιτροπή απεκάλεσε «κίνητρο για συνεργασία και συντονισμό».
Στο σκοτάδι το παρελθόν
Οσα ενδιαφέροντα προκύπτουν από τις εργασίες της επιτροπής, άλλα τόσα παραμένουν και θα παραμείνουν κρυμμένα. Ενα από τα χαρακτηριστικότερα είναι ότι, ενώ διεξάγονται ομηρικές μάχες για το τι ήξεραν και τι δεν ήξεραν οι μυστικές υπηρεσίες τα τελευταία πέντε χρόνια, κάποια στιγμή το νήμα κόβεται απότομα.
Είναι γνωστές οι στενές σχέσεις των αμερικανικών μυστικών υπηρεσιών με τους ισλαμιστές φονταμενταλιστές που πολεμούσαν εναντίον των Σοβιετικών στο Αφγανιστάν τη δεκαετία του ’80. Τι απέγιναν αυτοί οι δεσμοί όταν η αποστολή εκπληρώθηκε; Πότε οι αμερικανικές υπηρεσίες κατάλαβαν ότι οι ΗΠΑ είχαν μετατραπεί σε στόχο των παλιών συνεργατών τους; Τα στοιχεία αυτά δεν πρόκειται ποτέ να εμφανιστούν στην επιτροπή. «Παρότι γνωρίζουμε ότι η Αλ Κάιντα σχηματίστηκε το 1988, στο τέλος της σοβιετικής κατοχής του Αφγανιστάν», γράφει η πιο πρόσφατη ενδιάμεση έκθεση της επιτροπής, «οι μυστικές υπηρεσίες δεν περιγράφουν την οργάνωση αυτή παρά μόνον το 1999. Τουλάχιστον σε όσα έγγραφα έχουν έρθει ενώπιόν μας».
