Χωρίς να ρίξει φως ή να εμπλουτίσει τις γνώσεις μας για την προέλευση της πανδημίας, ολοκληρώθηκε η αποστολή του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας στη Γουχάν της Κίνας, όπου τον Δεκέμβριο του 2019 ανιχνεύθηκε για πρώτη φορά ο πανδημικός κορωνοϊός. Οι ερευνητές του διεθνούς οργανισμού εξακολουθούν να πιστεύουν ότι αυτό ή κάποιο παρόμοιο στέλεχος κορωνοϊού ενδημούσε στις νυχτερίδες, από όπου, μέσω ενδιάμεσου, άγνωστου επί του παρόντος, ξενιστή, μεταπήδησε στον άνθρωπο. Οι Κινέζοι επιστήμονες, όμως, δεν συνυπογράφουν αυτή την εκδοχή. Ο καθηγητής Λιανγκ Γουανιάν, εκπρόσωπος της κινεζικής υγειονομικής επιτροπής, που συνεργάστηκε με την ομάδα του ΠΟΥ, επισήμανε, κατά την ανακοίνωση των συμπερασμάτων της έρευνας, ότι δεν πρέπει να ενοχοποιηθεί συγκεκριμένο είδος ως «δεξαμενή του πανδημικού κορωνοϊού», αφού τα στελέχη στις νυχτερίδες και στους παγκολίνους (που είχαν στο παρελθόν υποδεχθεί ως ενδιάμεσος κρίκος της αλυσίδας μετάδοσης) δεν έχουν ιδιαίτερες ομοιότητες με αυτό που προκάλεσε 2,4 εκατομμύρια θανάτους σε λίγο περισσότερο από χρόνο. Δεν αποκλείεται, υπογράμμισε ο καθηγητής Λιανγκ, το πανδημικό στέλεχος να προήλθε από κάποιο αιλουροειδές, υπόθεση που ενισχύεται από την ευαλωτότητα των μινκ και των γατών στην COVID-19.
Η εμφάνιση των πρώτων κρουσμάτων «μυστηριώδους ιογενούς πνευμονίας» σε άτομα που συνδέονταν με την υπαίθρια αγορά θαλάσσιων ειδών Χουανάν, στη Γουχάν, επίσης δεν ξεκαθαρίζει ιδιαίτερα τα πράγματα. Στην αγορά πωλούνται κατεψυγμένα ψάρια και ζωντανά ζώα. Ανάμεσά τους κουνέλια, νυφίτσες και αρουραίοι των μπαμπού, είδη επίσης ευάλωτα στον ιό, και πολλά άλλα άγρια ζώα. Σύμφωνα με τον ΠΟΥ, ίσως κάποια ζώα που μεταφέρθηκαν στην αγορά από εκτροφεία ή εμπόρους προερχόμενους από τη νότια Κίνα, όπου αφθονούν νυχτερίδες-φορείς του πλησιέστερου συγγενή του πανδημικού στελέχους, να ευθύνονται για την αρχική μετάδοση στην αγορά. Δεν αποκλείεται, ακόμη, το ενδεχόμενο ο ιός να μεταδόθηκε στη Χουανάν από κάποιον άνθρωπο που, άγνωστο πώς, είχε ήδη προσβληθεί. Το «σενάριο» που προκρίνεται από τους Κινέζους ερευνητές είναι ότι ο κορωνοϊός μεταφέρθηκε στην αγορά στη συσκευασία κάποιου κατεψυγμένου προϊόντος. Πρόκειται για ιδανική θεωρία, καθώς απαλλάσσει την Κίνα από την ευθύνη για την προέλευση της πανδημίας. Ωστόσο, όπως επισήμανε η δρ Μάριον Κούπμανς, ερευνήτρια του ΠΟΥ, η προσέγγιση αυτή δεν απαντά στο πού ακριβώς πρωτοεμφανίστηκε ο κορωνοϊός. «Προφανώς, δεν είναι δυνατόν η ψυχρή εφοδιαστική αλυσίδα να πυροδότησε τη γέννηση του κορωνοϊού», τόνισε.
Το μοναδικό αδιαμφισβήτητο συμπέρασμα του κλιμακίου του ΠΟΥ είναι ότι ο κορωνοϊός δεν διέφυγε από το Ινστιτούτο Ιολογίας της Γουχάν. Η θεωρία διατυπώθηκε επανειλημμένως από τον Ντόναλντ Τραμπ, τον Μάικ Πομπέο και άλλους Ρεπουμπλικανούς, και αποτέλεσε σοβαρό παράγοντα έντασης στις σινοαμερικανικές σχέσεις. Το κλιμάκιο του ΠΟΥ, παρότι αναγνώρισε ότι ως ενδεχόμενο η εργαστηριακή προέλευση του κορωνοϊού είναι θεωρητικώς υπαρκτή, οι πιθανότητες να συνέβη κάτι τέτοιο είναι εξαιρετικά ισχνές. Ο επικεφαλής της ομάδας του οργανισμού, Πίτερ Μπεν Εμπάρεκ, υπογράμμισε ότι «δεν υπάρχει κανένα στοιχείο ότι στο Ινστιτούτο ή οπουδήποτε αλλού, όπου μελετώνται κορωνοϊοί, υπήρξε στέλεχος παρόμοιο με αυτό που προκάλεσε την υγειονομική κρίση». Για να ενισχύσει τη διαπίστωσή του, προσέθεσε, ότι μετά την αξιολόγηση των συνθηκών ασφάλειας του Ινστιτούτου κατέληξε στο συμπέρασμα πως «είναι εντελώς απίθανο οτιδήποτε να καταφέρει να διαφύγει από εκεί».
H «αινιγματική» κατάληξη της έρευνας του ΠΟΥ στην Κίνα δεν συνέβαλε στην αποκλιμάκωση της έντασης μεταξύ Ουάσιγκτον και Πεκίνου. Η δυσπιστία των Αμερικανών όσον αφορά την ορθότητα των συμπερασμάτων του ΠΟΥ έκανε τον εκπρόσωπο του κινεζικού υπουργείου Εξωτερικών, Ουάνγκ Ουενμπίν, να τους πετάξει το γάντι, τονίζοντας: «Ελπίζουμε ότι η αμερικανική πλευρά, όπως έκανε η Κίνα, με διαφάνεια και εξωστρέφεια, θα προσκαλέσει τους ερευνητές στις ΗΠΑ προκειμένου να αναζητήσουν την προέλευση του κορωνοϊού».
Δυσπιστία ΗΠΑ
Ανοικτά αμφισβητούνται από τις ΗΠΑ τα συμπεράσματα και η ερευνητική διαδικασία του ΠΟΥ στη Γουχάν. Η εκπρόσωπος Τύπου του Λευκού Οίκου, Τζεν Ψάκι, δήλωσε ότι θα γίνει ανεξάρτητη αξιολόγηση των στοιχείων που συγκεντρώθηκαν. Ο Τζέιμι Μετζλ, σύμβουλος του ΠΟΥ και πρώην βοηθός του προέδρου Μπάιντεν, εξηγεί την αμερικανική καχυποψία: «Μια επίσκεψη 14 ημερών, όπου σε μεταφέρει παντού η κινεζική κυβέρνηση και έχεις πρόσβαση μόνο σε επιλεγμένα άτομα και στοιχεία, δεν μπορεί να καταλήξει σε αξιόπιστα συμπεράσματα». Ο ΠΟΥ, κυρίως, κατηγορείται ότι με μεγάλη ευκολία απήλλαξε από οποιαδήποτε ευθύνη το Ινστιτούτο Ιολογίας της Γουχάν. Αυτό δεν μπορεί να γίνει αναντίρρητα δεκτό, λέει ο Ρίτσαρντ Ερμπραϊτ, μικροβιολόγος του Πανεπιστημίου Ράτζερς: «Κάθε ίδρυμα ή κράτος που θέλει “να καθαρίσει” το όνομά του από κάθε υποψία υπαιτιότητας, οφείλει να δώσει πλήρη πρόσβαση στις βάσεις δεδομένων για τη γενετική ανάλυση των κορωνοϊών, στις εργαστηριακές σημειώσεις και σε επιστήμονες, βοηθητικό προσωπικό, ακόμη και στους καθαριστές των εργαστηρίων. Κάτι τέτοιο ούτε έγινε ούτε καν ζητήθηκε».
