Οικεία είναι στα ελληνικά μάτια η εικόνα των εξαθλιωμένων μεταναστών που πιέζονται να περάσουν τα σύνορα της Λευκορωσίας με την Πολωνία και τη Λιθουανία, καθώς η τακτική του καθεστώτος του Μινσκ να εργαλειοποιήσει ανθρώπους που αναζητούν απεγνωσμένα μια καλύτερη ζωή στη Δυτική Ευρώπη θυμίζει έντονα την αποτυχημένη τακτική της Αγκυρας στον Έβρο πριν 20 μήνες.
Χιλιάδες άνδρες, γυναίκες και παιδιά έχουν στριμωχτεί στα τελευταία μέτρα της λευκορωσικής επικράτειας, στα σύνορα με τις χώρες-μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης, γιατί τους υποσχέθηκαν ότι θα μπορέσουν να περάσουν στη Δύση. Αντί όμως να βρουν τη Γη της Επαγγελίας, είναι αντιμέτωποι με το δριμύ ψύχος, την πείνα και τη βία των δυνάμεων ασφαλείας των χωρών εκεί, με αποτέλεσμα να υπάρχει ήδη ανεξακρίβωτος αριθμός νεκρών εκατέρωθεν της μεθορίου. Πώς φτάσαμε όμως στο χείλος μιας ακόμη ανθρωπιστικής καταστροφής;
Κυρώσεις και αντίμετρα
Η Λευκορωσία έχει μπει στο στόχαστρο της Ευρωπαϊκής Ένωσης λόγω της καταπάτησης των δημοκρατικών θεσμών και των ανθρωπίνων δικαιωμάτων από το καθεστώς του επί δεκαετίες προέδρου Αλεξάντερ Λουκασένκο. Η Ευρώπη των 27 καθυστέρησε, αλλά τελικά άρχισε να επιβάλλει κυρώσεις κατά των ανθρώπων που συνδέονται άμεσα με το λευκορωσικό κατεστημένο, αν και όχι τόσο κατά του ιδίου του προέδρου, που χαρακτηρίζεται ο «τελευταίος δικτάτορας της Ευρώπης».
Αφορμή αποτέλεσε βεβαίως η αποκαλούμενη κρατική αεροπειρατεία του περασμένου Μαΐου, όταν αεροσκάφος της λευκορωσικής πολεμικής αεροπορίας υποχρέωσε πολιτικό αεροπλάνο της Ryanair που εκτελούσε την πτήση Αθήνα-Βίλνιους αλλά περνούσε από τον εναέριο χώρο της Λευκορωσίας να προσγειωθεί εκτάκτως στο Μινσκ ώστε να συλληφθεί ο δημοσιογράφος Ρόμαν Προτάσεβιτς, επικριτής του καθεστώτος Λουκασένκο.
Αμέσως – και ασυνήθιστα γρήγορα για τα δεδομένα της Ε.Ε. – αποφασίστηκε να μην ξαναπεράσει αεροσκάφος χώρας-μέλους της Ένωσης από τον λευκορωσικό εναέριο χώρο μέχρι νεοτέρας και να απαγορευθεί η διέλευση λευκορωσικών αεροσκαφών από τις χώρες της Ε.Ε. Παράλληλα επιβλήθηκαν οικονομικές κυρώσεις που πλήττουν ουσιαστικά τη λευκορωσική οικονομία.
Ο κ. Λουκασένκο αποφάσισε να απαντήσει με την προώθηση χιλιάδων μεταναστών που προέρχονται κυρίως από τη Μέση Ανατολή και την Ασία (Σύροι και Αφγανοί πρόσφυγες, αλλά και Πακιστανοί, Ιρακινοί, Αφρικανοί και άλλοι μετανάστες), με τις ροές προς Δυσμάς να αυξάνονται από τις αρχές του φθινοπώρου.
Με τα αεροπλάνα να έρχονται κατά δεκάδες από Ιράκ, Συρία και αλλού γεμάτα χιλιάδες μετανάστες, ο κ. Λουκασένκο κατηγόρησε τις Βρυξέλλες ότι οι οικονομικές κυρώσεις που επέβαλε στερούν από τη Λευκορωσία τη δυνατότητα αντιμετώπισης του κύματος των προσφύγων.
Υπάρχουν όμως επώνυμες καταγγελίες από την αντιπολίτευση στη Λευκορωσία ότι ταξιδιωτικά γραφεία που ελέγχονται από το κράτος παρέχουν θεωρήσεις σε μετανάστες και τους βοηθούν να φτάσουν στα σύνορα με την Πολωνία και τη Λιθουανία.
Τείχος στα σύνορα
Από την πλευρά τους οι κυβερνήσεις της Πολωνίας, της Λετονίας και της Λιθουανίας κατήγγειλαν το Μινσκ ότι κατασκευάζει μια ανθρωπιστική κρίση για να εκβιάσει την Ευρώπη, με αποτέλεσμα τον Οκτώβριο η Βαρσοβία να περάσει νόμο για την ανέγερση τείχους στα πολωνο-λευκορωσικά σύνορα.
Παράλληλα οι τρεις αυτές χώρες-μέλη της Ε.Ε., που έχουν περάσει δεκαετίες κάτω από την καταπίεση της Μόσχας, κατηγορούν το Κρεμλίνο ότι βρίσκεται πίσω από τα τεχνάσματα του κ. Λουκασένκο, δεδομένης και της στενότατης σχέσης της Μόσχας με το Μινσκ και ιδίως του κ. Λουκασένκο με τον Ρώσο ομόλογό του, Βλαντίμιρ Πούτιν.
Η Μόσχα βεβαίως αρνείται κάτι τέτοιο, με τον εκπρόσωπο του Κρεμλίνου Ντμίτρι Πεσκόφ να δηλώνει επανειλημμένα ότι η Δύση αναζητεί κάθε ευκαιρία να κατηγορήσει τη Ρωσία, αλλά παράλληλα στηρίζει τον κ. Λουκασένκο έναντι των γειτόνων του. Μόλις πριν μερικές μέρες μάλιστα η Ρωσία έσπευσε να διεξαγάγει κοινές στρατιωτικές ασκήσεις με τη Λευκορωσία. Μια από αυτές τις ασκήσεις προέβλεπε την προσγείωση αλεξιπτωτιστών πολύ κοντά στα σύνορα της Λευκορωσίας με την Πολωνία.
Ο ρόλος του φυσικού αερίου
Η Λευκορωσία μπορεί να είναι μια σχετικά μικρή χώρα χωρίς σπουδαίες πλουτοπαραγωγικές πηγές, ωστόσο από το έδαφός της περνούν κρίσιμοι αγωγοί φυσικού αερίου που φέρνουν το ρωσικό καύσιμο στη Δυτική Ευρώπη. Σε εποχές που οι τιμές του φυσικού αερίου ανεβοκατεβαίνουν πριν προλάβεις να πεις «Αλεξάντερ Λουκασένκο», ο Λευκορώσος πρόεδρος έφτασε να απειλήσει τη Δύση με διακοπή της παροχής του ρωσικού αερίου ενόψει του χειμώνα – φαίνεται πάντως ότι η απειλή αυτή δεν είχε τη σύμφωνη γνώμη της Μόσχας, η οποία βασίζεται στα έσοδα από τις πωλήσεις του αερίου και διαβεβαίωσε ότι η παροχή θα συνεχιστεί απρόσκοπτα.
Η απειλή Λουκασένκο στοχεύει στην αποτροπή νέων κυρώσεων από την Ε.Ε., που οι Ευρωπαίοι φαίνονται πια αποφασισμένοι να επιβάλουν στο λευκορωσικό καθεστώς.
Κι ενώ η γεωπολιτική διελκυστίνδα συνεχίζεται, χιλιάδες ανθρώπινες ψυχές είναι πλέον παγιδευμένες μεταξύ σφύρας και άκμονος, τροφοδοτώντας μεταξύ άλλων και τον εθνικισμό στην ευεπίφορη σε τέτοια ιδεολογήματα τον τελευταίο καιρό Πολωνία. Είναι γνωστό ότι ακροδεξιές ομάδες έχουν αναλάβει ατύπως την περιπολία τμημάτων της πολωνο-λευκορωσικής μεθορίου.
Μπούμερανγκ
Συνέπειες από την κρίση αυτή μπορεί να προκύψουν και εντός της Λευκορωσίας: Ο όλο και διογκούμενος πληθυσμός μεταναστών που υποδέχεται και προωθεί στα σύνορά του το λευκορωσικό καθεστώς έχει δημιουργήσει μεγάλη δυσαρέσκεια στους ίδιους τους Λευκορώσους. Οι εκτιμήσεις για τον αριθμό των Ασιατών (καθώς και αρκετών Αφρικανών από το Καμερούν και το Κονγκό κυρίως) που κυκλοφορούν ανενόχλητοι σε μια εντελώς ξένη για αυτούς χώρα, παγωμένοι και πεινασμένοι, χωρίς σχεδόν καμία δυνατότητα συνεννόησης, ποικίλουν από 5.000 έως 20.000 ανθρώπους.
Εφόσον, όπως φαίνεται, η Λευκορωσία δεν καταφέρει να προωθήσει στις γειτονικές της χώρες τους ανθρώπους αυτούς, αναμένεται να αντιμετωπίσει έντονες εγχώριες αντιδράσεις, με το σχέδιο εργαλειοποίησης των μεταναστών να γυρίζει «μπούμερανγκ» στην κυβέρνηση Λουκασένκο.
Η κρίση αυτή όμως ίσως έχει και εσωτερικές συνέπειες στην Ευρωπαϊκή Ένωση, καθώς θυμίζει τόσο στη Βαρσοβία ότι έχει ανάγκη τις Βρυξέλλες και τη στήριξή τους, όσο και στις Βρυξέλλες ότι χρειάζονται μια Βαρσοβία με την πυγμή του Ευρωπαίου ακρίτα, όπως εκείνη που επέδειξε και η Ελλάδα στα τέλη Φεβρουαρίου με αρχές Μαρτίου του 2020.
Διατυπώνονται επίσης φόβοι μήπως η ανανεωμένη στήριξη των Βρυξελλών στο σχετικά αυταρχικό καθεστώς στη Βαρσοβία αποδειχθεί πηγή μελλοντικών προβλημάτων και ενίσχυσης της καταστρατήγησης των κανόνων της δημοκρατίας από την πολωνική κυβέρνηση όταν και η κρίση αυτή με τη Λευκορωσία περάσει.
Αν και δεν φαίνεται προς το παρόν να περνά γρήγορα…
Με πληροφορίες από: The New York Times, Associated Press, CNN, BBC, Reuters
Ρωσικά ΜΜΕ: Η Λευκορωσία έστειλε πίσω στις χώρες τους σχεδόν 2.000 μετανάστες
Η Τουρκία «μπλοκάρει» την επιβίβαση μεταναστών σε πτήσεις προς τη Λευκορωσία
Ποιος είναι ο «τελευταίος Ευρωπαίος δικτάτορας» που επί σειρά ετών αγνοεί τη Δύση
Ακολουθήστε το kathimerini.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις
