Όσο οι επιχειρήσεις των Ρωσικών Ενόπλων Δυνάμεων συνεχίζονται στην Ουκρανία, η Δύση επιχειρεί – με τρόπο ο οποίος δεν υποδηλώνει ούτε μακροπρόθεσμο σχεδιασμό, ούτε και προετοιμασία – να αντιδράσει. Όσο οι ηγέτες της Ε.Ε. διαβουλεύονται για – ομολογουμένως σοβαρές – κυρώσεις όπως ο αποκλεισμός της Ρωσίας από το διεθνές σύστημα πληρωμών SWIFT, η Μόσχα χρησιμοποιεί απειλές που έχουν ψυχολογικό αλλά και πραγματικό αντίκτυπο. Προειδοποίησε την Σουηδία και τη Φινλανδία ότι θα βρεθούν αντιμέτωπες με πολιτικές και στρατιωτικές επιπτώσεις σε περίπτωση που παραβιάσουν την ουδετερότητά τους και ενταχθούν στο ΝΑΤΟ. Τo μήνυμα αυτό πρέπει να ακούστηκε σίγουρα βαρύ στη Μολδαβία και τη Γεωργία, χώρες που ούτε στο ΝΑΤΟ, ούτε και στην Ε.Ε. βρίσκονται, ούτε, βεβαίως, μπορεί οι κυβερνήσεις τους να αποτολμήσουν κάποια κίνηση.
Ο Βλαντίμιρ Πούτιν χρησιμοποιεί, εν ολίγοις, την Ουκρανία για δύο σκοπούς: Πρώτον, να μεταφέρει ακόμα μεγαλύτερη πίεση στην ανατολική πτέρυγα του ΝΑΤΟ (η Ουκρανία έχει σύνορα με τη Πολωνία, τη Ρουμανία, τη Σλοβακία και την Ουγγαρία). Και δεύτερον να σπείρει τον τρόμο για τις επιπτώσεις που μπορεί να έχει η αμφισβήτηση των ρωσικών απόψεων για το περιβάλλον ασφαλείας στην Ανατολική Ευρώπη. Ο Πούτιν σπρώχνει τη Ρωσία, πρακτικά, στη θέση του εταίρου που, παρότι δεν τον θέλει κανείς, επιβάλλει την παρουσία του στη διαδικασία λήψης αποφάσεων.
Στη Μόσχα φαίνεται ότι θεωρούν πως το ουκρανικό εγχείρημα θα είναι αφενός ολοκληρωτικά επιτυχημένο, αφετέρου θα κατορθώσει να σπείρει στην Ε.Ε. το φόβο και τη διχόνοια για την αποφασιστικότητα της Ρωσίας.
Ως εκ τούτου το παιχνίδι για τη Δύση ξεκινάει σήμερα. Η πρώτη ενεργοποίηση της Δύναμη Ταχείας Αντίδρασης (NRF-NATO Response Force) του ΝΑΤΟ για τον σκοπό για τον οποίο δημιουργήθηκε, δηλαδή μια πιθανή πολεμική κρίση, και όχι για την αντιμετώπιση κάποιων φυσικών καταστροφών, συνιστά μια πρώτη σοβαρή αντίδραση. Η NRF διαθέτει συγκεκριμένη διοικητική δομή και, έχοντας ενσωματώσει την τελευταία δεκαετία την VJTF (Very High Readiness Joint Task Force) αποτελεί στη πράξη μια δύναμη εμπροσθοφυλακής που μπορεί να φθάσει τις 40.000 στελεχών με υποστήριξη από μονάδες του Στρατού Ξηράς, της Αεροπορίας, του Ναυτικού και των Ειδικών Δυνάμεων. Η συμβολή στην NRF είναι περιοδική και η Ελλάδα έχει συνεισφέρει κατά καιρούς με διάφορους τρόπους.
Η υπενθύμιση από τον Γάλλο υπουργό Εξωτερικών Ζαν-Υβ Λε Ντριάν ότι το ΝΑΤΟ διαθέτει πυρηνικές δυνατότητες, υποδηλώνει απλά ότι στο Παρίσι αντιλαμβάνονται κάπως καλύτερα το παιχνίδι που ξεκινά. Η πιθανότητα διαλυτικών κυρώσεων κατά της Ρωσικής οικονομίας είναι υπαρκτή, ωστόσο φαίνεται ότι μπροστά στο φόβο της ενεργειακής κρίσης, οι δυτικοί είναι διχασμένοι. Κανείς ηγέτης δεν επιθυμεί τη λήψη μέτρων που θα θέσει σε κίνδυνο την ανάκαμψη της οικονομίας του και αυτό φάνηκε ανάγλυφα στις πρόσφατες συζητήσεις σε επίπεδο Ευρωπαϊκού Συμβουλίου.
Οι σοβαρές κυρώσεις δεν μπορεί παρά να έχουν επιπτώσεις και για τους Ευρωπαίους, γεγονός που καθιστά την λήψη τους εξαιρετικά δύσκολη. Αν η σύγκρουση λήξει σύντομα, είναι βέβαιο ότι το Κρεμλίνο θα δημιουργήσει εκ νέου ένα προπέτασμα καπνού. Όπως φάνηκε από τις παραφωνίες στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο, δεν επιθυμούν άπαντες την κλιμάκωση της έντασης με τη Ρωσία. Αυτό πρακτικά συμβαίνει ότι το επόμενο χρονικό διάστημα οι συνεδριάσεις των Ευρωπαϊκών Οργάνων αλλά και του ΝΑΤΟ θα μετατραπούν σε μια αρένα ανάμεσα στους Ανατολικοευρωπαίους εταίρους οι οποίοι θα αισθάνονται ακόμα πιο κοντά τους την Ρωσική απειλή και των παλαιών μελών που θα επιθυμούν μια κάποια σταδιακή εξομάλυνση.
Το πιο βραχυπρόθεσμο ερώτημα είναι αν οι Ευρωπαίοι αντιληφθούν την αξία της στρατιωτικής ισχύος ως διαπραγματευτικού όπλου, ιδιαίτερα όταν ως βασικός αντίπαλος αναδύεται ένας μετρ του αναθεωρητισμού, βασισμένος όχι σε φουτουριστικά ιδεολογήματα για την παγκόσμια ειρήνη, αλλά την ψυχολογική βεβαιότητα που θεωρεί ότι του παρέχει η ιστορική θέση του. Το Ηνωμένο Βασίλειο, η Γαλλία και η Γερμανία, οι τρεις πάλαι ποτέ μεγάλες δυνάμεις της Ευρώπης με πληθυσμό που ξεπερνά τα 200 εκατομμύρια διαθέτουν μόλις το ήμισυ των βαρέων αρμάτων μάχης που διαθέτει η μικρή Ελλάδα των δέκα εκατομμυρίων. Και αυτό δεν συνέβη λόγω αλλαγής φιλοσοφίας των επιχειρήσεων, αλλά της καταφανώς λανθασμένης εκτίμησης, ότι η απειλή των μεγάλων πολέμων εξέλιπε για την Ευρώπη.
Ακόμα και αν η Ευρώπη αποφάσιζε σήμερα να αποκτούσε ξανά σοβαρές αμυντικές δυνατότητες, η μετάβαση θα πάρει πολλά χρόνια. Δεν πρέπει όμως να υπάρχει καμία ψευδαίσθηση, κάθε χώρα που σέβεται την κυριαρχία της, τα επόμενα χρόνια θα κινηθεί προς αυτή την κατεύθυνση, ανεξάρτητα από το αν στην ατμομηχανή της Ε.Ε., τη Γερμανία, ληφθούν αντίστοιχες αποφάσεις. Όσο η Ευρώπη καθυστερεί, τόσο τα περιθώρια στενεύουν. Και είναι εξίσου προφανές ότι παρά την αμερικανική παρουσία δέσμευση, η παρουσία των ΗΠΑ στην Ευρώπη δεν θυμίζει σε τίποτα την ψυχροπολεμική περίοδο και, όπως φαίνεται, δεν θα επιστέψει σε αυτήν.
Στα επόμενα χρόνια τα πράγματα στην εξωτερική περιφέρεια της Ευρώπης, στην οποία βρίσκεται και η Ελλάδα, θα αγριέψουν. Ο αναθεωρητισμός, η διαφαινόμενη βαθιά οικονομική κρίση και οι κοινωνικές και πολιτικές αναταραχές που συνήθως τη συνοδεύουν, θα χρειαστούν σύνεση, υπομονή και αλλαγή νοοτροπίας.
