Σε δίλημμα βρίσκεται η Αγκυρα, καθώς όποια στάση και να επιλέξει στην ουκρανική κρίση είναι βέβαιο ότι θα απογοητεύσει ή θα οργίσει μία από τις πλευρές της αντιπαράθεσης. Για τον πρόεδρο Ερντογάν, ο γρίφος είναι δυσεπίλυτος, καθώς η Τουρκία ανήκει στο ΝΑΤΟ, το οποίο ο Πούτιν θεωρεί ως την κύρια αιτία του πολέμου.
Η Τουρκία είναι διχασμένη, εξαιτίας της αγοράς ρωσικού αντιπυραυλικού συστήματος, αλλά και λόγω των στενών οικονομικών δεσμών της με τη Ρωσία, αλλά και την Ουκρανία. Ποσοστό 45% του φυσικού αερίου εισάγεται στην Τουρκία από τη Ρωσία, ενώ τα ρωσικά σιτηρά καλύπτουν ποσοστό 70% των τουρκικών αναγκών. Η Ουκρανία καλύπτει το 15% των εισαγωγών σίτου της Τουρκίας. Τα τουρκικά παράλια του Αιγαίου αποτελούν αγαπημένο προορισμό για πέντε εκατομμύρια Ρώσους και Ουκρανούς τουρίστες, με την κατάρρευση της τοπικής τουριστικής βιομηχανίας να αναμένεται να επηρεάσει δυσμενώς την εθνική οικονομία. Η Τουρκία πουλάει, όμως, μη επανδρωμένα βομβαρδιστικά αεροσκάφη στην Ουκρανία, προκαλώντας τον θυμό της Μόσχας. Την περασμένη εβδομάδα, το Κίεβο ανακοίνωσε ότι έλαβε νέα παρτίδα drones από την Τουρκία.
Πρόβλημα η Συρία
Η Συρία είναι το πλέον προβληματικό πεδίο των τουρκορωσικών σχέσεων. Εκεί, η Ρωσία στηρίζει τον Μπασάρ αλ Ασαντ, ο οποίος χρωστάει την παραμονή του στην εξουσία στη ρωσική στρατιωτική επέμβαση. Η Τουρκία υποστηρίζει, αντιθέτως, την αντιπολίτευση. Το Κρεμλίνο, όμως, έχει προσφέρει σχετική ελευθερία στον τουρκικό στρατό για τις επιχειρήσεις του εναντίον των Κούρδων της Συρίας, τους οποίους η Αγκυρα κατηγορεί για συνέργεια με το αντάρτικο του PKK. Για την Αγκυρα, η δημιουργία κουρδικής κρατικής οντότητας στη βόρεια Συρία αποτελεί υπαρξιακή απειλή.
Την εξάρτησή της από το ρωσικό συνάλλαγμα πρέπει να καταπολεμήσει η τουρκική οικονομία.
Η γεωγραφία δημιουργεί και αυτή προβλήματα. Σύμφωνα με τη συνθήκη του Μοντρέ του 1936, η Τουρκία ελέγχει τα Στενά του Βοσπόρου και την είσοδο στη Μαύρη Θάλασσα. Μέχρι στιγμής, η Αγκυρα έχει διαχειρισθεί αποτελεσματικά την ευθύνη αυτή. Ο Ουκρανός πρόεδρος Ζελένσκι ζήτησε από την Τουρκία να επικαλεσθεί τα «άρθρα πολέμου» της συνθήκης, απαγορεύοντας τον διάπλου πολεμικών πλοίων από τα Στενά. Η Τουρκία υπάκουσε στο αίτημα του Κιέβου στις 27 Φεβρουαρίου, χαρακτηρίζοντας «πόλεμο» τη ρωσική επιχείρηση.
Το αίτημα του Ζελένσκι είναι περισσότερο πολιτικό, παρά στρατηγικό, υποχρεώνοντας την Αγκυρα να πάρει θέση. Σήμερα, τα Στενά είναι κλειστά για όλα τα πολεμικά πλοία, ακόμη και των κρατών-μελών του ΝΑΤΟ. Ο Ερντογάν επέλεξε αρχικά να επικρίνει το ΝΑΤΟ, αφήνοντας να εννοηθεί ότι η αντίδρασή του δεν ήταν όσο αποφασιστική έπρεπε, υπογραμμίζοντας την ίδια ώρα πως δεν επιθυμεί να διακόψει σχέσεις με καμία από τις δύο εμπόλεμες χώρες. Η λύση του ήταν να προσφερθεί να μεσολαβήσει. Αντιμέτωπος, όμως, με επικρίσεις, ο Ερντογάν υπάκουσε στα δυτικά κελεύσματα για επιβολή δρακόντειων κυρώσεων κατά της Ρωσίας.
Τα πολλά χρόνια συστηματικής αντιδυτικής ρητορικής από τον Ερντογάν και τα φιλικά του ΜΜΕ έχουν δημιουργήσει αρνητικό κλίμα απέναντι σε κάθε αμερικανική πρωτοβουλία. Πολλοί Τούρκοι πιστεύουν ότι ο Πούτιν έπεσε θύμα δυτικής παγίδας εισβάλλοντας στην Ουκρανία. Το μόνο που μπορεί πια να κάνει ο Ερντογάν είναι να προετοιμασθεί για μακρά περίοδο ελλείψεων αγαθών, που μόνο με προσέγγιση σε πετρελαιοπαραγωγά κράτη θα μπορέσει να αντιμετωπισθεί.
* Ο κ. Χένρι Μπάρκι είναι καθηγητής Διεθνών Σχέσεων στο Πανεπιστήμιο Lehigh της Πενσιλβάνια.
