Ο πρόεδρος Μπάιντεν ανέλαβε τα καθήκοντά του νομίζοντας ότι η διαπάλη του αιώνα μας θα αφορούσε τον αγώνα μεταξύ των δημοκρατιών και των αυταρχικών καθεστώτων του πλανήτη. Το κίνητρο πίσω από τον πόλεμο του Πούτιν κατά της Ουκρανίας είναι, όμως, εθνικιστικό και συγκεκριμένα η ιδέα ότι το έθνος βασίζεται σε κοινή γλώσσα, έθιμα και γονίδια. Ο Πούτιν έχει επανειλημμένως δηλώσει ότι η Ουκρανία δεν είναι πραγματικό κράτος και ότι οι Ουκρανοί δεν είναι ξεχωριστός λαός, αλλά Ρώσοι. «Ο Πούτιν θέλει να ενοποιήσει τα πολιτιστικά σύνορα της Ρωσίας –όπως τα αποκαλεί– και το κάνει εισβάλλοντας σε κυρίαρχη ευρωπαϊκή χώρα», λέει ο Ιβάν Βεϊβόντα, συνεργάτης του ινστιτούτου Ανθρωπίνων Μελετών στη Βιέννη. Πρόκειται για πόλεμο «επαναποικιοποίησης», με στόχο την κατάληψη εδαφών της ΕΣΣΔ και της ρωσικής αυτοκρατορίας. «Ακόμη και αν η Ουκρανία ήταν αυταρχική, δεν θα γινόταν ανεκτή από τον Πούτιν. Αυτό που κάνει ονομάζεται ενίσχυση του αυτοκρατορικού εθνικισμού», λέει ο Ιβάν Κράστεφ, πρόεδρος του ινστιτούτου CLS στη Σόφια.
Γλώσσα και έθιμα
Οι Ευρωπαίοι και οι Δυτικοί αντίπαλοι του Πούτιν πιστεύουν ότι τα κράτη βασίζονται στην κοινωνική ευθύνη, στο δίκαιο και τα δικαιώματα των πολιτών και των μειονοτήτων, που περιλαμβάνουν ελευθερία λόγου και ακηδεμόνευτες εκλογές. «Η Ρωσία δεν πολεμάει μόνο εναντίον αθώου κράτους. Η ρωσική ηγεσία καταστρέφει σκόπιμα τη γλωσσική και ηθική υπόσταση της μεταπολεμικής Ουκρανίας», λέει ο ιστορικός του Πανεπιστημίου Γέιλ, Τίμοθι Σνάιντερ.
Ο Πούτιν έχει επανειλημμένως δηλώσει ότι η Ουκρανία δεν είναι πραγματικό κράτος και ότι οι Ουκρανοί δεν είναι ξεχωριστός λαός, αλλά Ρώσοι.
Ο Βεϊβόντα, που είναι Σέρβος, επισημαίνει ότι ο Σλόμπονταν Μιλόσεβιτς αποδείχθηκε ικανότατος στη χειραγώγηση του εθνικιστικού αισθήματος. Παρότι, όμως, ο Μιλόσεβιτς υιοθέτησε με κυνισμό τέτοιες θέσεις, ο Πούτιν μοιάζει να τις έχει ενστερνισθεί πραγματικά. Η ιδέα ότι ο ρωσικός πολιτισμός είναι ξεχωριστός από τον ευρωπαϊκό έχει επικρατήσει εδώ και αιώνες. Ο Σνάιντερ αποδίδει την τάση αυτή, μορφή ρωσικού χριστιανικού φασισμού, στο έργο του συγγραφέα Ιβάν Ιλίν, που γεννήθηκε το 1883 και πίστεψε ότι η σωτηρία βρίσκεται σε αυταρχικό έθνος υπό την καθοδήγηση ενάρετου ηγέτη.
Οι θέσεις του Ιλίν έχουν αναβιώσει στα χρόνια του Πούτιν, με στενούς συνεργάτες του προέδρου να τις έχουν ασπασθεί με ενθουσιασμό. Χαρακτηριστικό είναι το παράδειγμα του στενού συμμάχου του Πούτιν, Γιούρι Κοβαλτσκούκ, τον οποίο αναλυτές χαρακτηρίζουν «ιδεολόγο, που ασπάζεται κοσμοθεωρία ορθόδοξου μυστικισμού, αντιαμερικανικών θεωριών συνωμοσίας και ηδονικών απολαύσεων».
Ο Πούτιν έχει συγκινηθεί και από τις απόψεις του Λεφ Γκουμίλοφ, ιστορικού των σοβιετικών ετών, ο οποίος προώθησε τον «Ευρασιατισμό» ως αντίδοτο στην ευρωπαϊκή επιρροή, αλλά και του Αλεξάντρ Ντούγκιν, ρέκτη υπερεθνικιστικής ιδεολογικής γραμμής, που θέλει μία συντηρητική Ρωσία να βρίσκεται σε αέναη αντιπαράθεση με τον φιλελεύθερο δυτικό κόσμο. Ο Ντούγκιν, που προωθεί εδώ και χρόνια την προσάρτηση της Ουκρανίας, χαρακτηρίζεται ως «ο φιλόσοφος του Πούτιν». Το έδαφος της Ρωσίας ήταν ήδη πρόσφορο για την άνθηση τέτοιων ιδεολογιών, με ιστορικό διχασμό μεταξύ δυτικότροπων εκσυγχρονιστών και οπαδών των αρχαίων σλαβικών παραδόσεων.
Η μεγαλύτερη απογοήτευση του Πούτιν ήταν το θέαμα ρωσόφωνων Ουκρανών να πολεμούν εναντίον της ρωσικής εισβολής. Ακόμη και οι αγαπημένοι του ολιγάρχες, όπως ο Ρινάτ Αχμέτοφ και ο Ντμίτρο Φιρτάς ανακάλυψαν έξαφνα την «ουκρανικότητά τους», όπως λέει ο Κράστεφ.
