«Στη μετασταλινική περίοδο υπήρχε το Πολιτμπυρό – το Πολιτικό Γραφείο – γύρω από τον Σοβιετικό ηγέτη. Η Ρωσία ήταν μια συλλογική απολυταρχία. Τώρα είναι μια μονοπρόσωπη απολυταρχία». Ο Άϊβο Ντάαλντερ, πρώην πρεσβευτής των ΗΠΑ στο ΝΑΤΟ την εποχή Ομπάμα και νυν Πρόεδρος του Συμβουλίου Παγκοσμίων Υποθέσεων του Σικάγου (Chicago Council of Global Affairs) επισημαίνει στην «Καθημερινή» ότι η δομή εξουσίας στη Μόσχα, όπου ο ηγέτης είναι πολύ ισχυρός, ανεξέλεγκτος και ανεξάρτητος από τους … «αρμούς των θεσμών», κάνει τα πράγματα ακόμα πιο επικίνδυνα για τον κόσμο, αλλά υποστηρίζει με έμφαση ότι το ΝΑΤΟ πρέπει να σκληρύνει τη στάση του και να επιμείνει σε σαφείς κόκκινες γραμμές.
– Ελπίζετε σε κατάπαυση του πυρός;
«Οχι. Ο Πούτιν τζογάρει και είναι πολύ πιο πιθανό να διπλασιάσει το στοίχημα. Δεν προβλέπω να θελήσει να τελειώσει τον πόλεμο για πολύ καιρό ακόμα. Η Μόσχα είναι μια μονοπρόσωπη απολυταρχία. Δεν κυκλοφορεί καμία αντίθετη πληροφορία και δεν γίνεται καμία πραγματική συζήτηση. Δεν υπάρχει Πολιτικό Γραφείο που θα μπορούσε να αντικαταστήσει τον ηγέτη όπως έγινε με τον Χρουστσόφ το 1964. Τότε η Ρωσία ήταν μια συλλογική απολυταρχία. Τώρα είναι μόνο ο Πούτιν. Και βρισκόμαστε μόλις τρεις εβδομάδες μετά την έναρξη του πολέμου. Είναι λίγος χρόνος, ιστορικά, για έναν πόλεμο. Φαίνεται πολύς καιρός γιατί πολλοί πίστευαν ότι θα τελείωνε πολύ γρήγορα. Αλλά δεν πρόκειται να τελειώσει γρήγορα».
– Έχετε πει ότι η κατάσταση στην Ευρώπη μοιάζει με το 1939. Το πιστεύετε πραγματικά;
«Υποθέτω ότι είναι πιθανό να μοιάζει με το 1939. Εξαρτάται από το πώς αντιδρούμε. Ανησυχώ για μια κλιμάκωση. Ανησυχώ μήπως ο Πούτιν πιστεύει ότι μπορεί να κάνει ό,τι θέλει στην Ουκρανία χωρίς συνέπειες. Νομίζω λοιπόν ότι ήρθε η ώρα να γίνουμε πολύ ξεκάθαροι ότι υπάρχουν όρια στην ανοχή μας. Προς το παρόν βοηθάμε τους Ουκρανούς να αμυνθούν, αλλά υπάρχουν ορισμένες ενέργειες που θα αλλάξουν τους υπολογισμούς μας. Ήδη στέλνουμε αυτά τα μηνύματα αθόρυβα. Ο [Σύμβουλος Εθνικής Ασφαλείας του Λευκού Οίκου] Τζέικ Σάλιβαν υπογράμμισε ότι θα υπάρξουν σοβαρές συνέπειες εάν γίνει χρήση χημικών ή βιολογικών όπλων. Εκείνο που με ανησυχεί είναι ότι αν μεταδίδουμε ότι νοιαζόμαστε μόνο για το έδαφος του ΝΑΤΟ θα έχουμε πρόβλημα και θα υπάρξει κλιμάκωση. Πρέπει να αναλάβουμε ξανά την πρωτοβουλία με τον έναν ή τον άλλο τρόπο».
– Ο Πρόεδρος Πούτιν έχει δείξει ότι τα πυρηνικά όπλα είναι πάνω στο τραπέζι. Τον πιστεύετε;
«Ναι, νομίζω ότι τα πυρηνικά όπλα είναι πάνω στο τραπέζι. Πρέπει λοιπόν να είμαστε ξεκάθαροι για το πώς θα αντιδράσουμε απέναντι στο ενδεχόμενο της χρήσης του. Δεν μπορούμε να απαντήσουμε λέγοντας: «Όλο αυτό που συνέβη είναι πάρα πολύ κακό για τους ανθρώπους στην Ουκρανία». Εάν συμβεί κάτι τέτοιο, θα πρέπει να υπερασπιστούμε την Ουκρανία ως ΝΑΤΟ».
– Πολλοί φοβούνται ότι εάν ο συμβατικός πόλεμος αποτύχει, ο Πούτιν θα ρίξει πράγματι ένα πυρηνικό όπλο για να πετύχει τη νίκη.
«Ναι, αλλά να έχετε υπόψη σας ότι δεν είναι μόνος του. Την απόφαση μπορεί να την πάρει μόνος του, αλλά η εκτέλεση θα πρέπει να γίνει από άλλους. Και ένας από τους λόγους που η κατάσταση στην Ουκρανία είναι τόσο άσχημη σήμερα είναι επειδή δεν εκτελούν όλοι τις στρατιωτικές εντολές με τον τρόπο που θα ήθελε να τις εκτελέσουν. Καθώς η κατάσταση εξελίσσεται και χειροτερεύει, πολλοί στον ρωσικό στρατό θα αρχίσουν να σκέφτονται: Για παράδειγμα, θα πυροβολήσουν τους δικούς τους ανθρώπους; Κάπως έτσι, ένας ηγέτης έχει τον έλεγχο μέχρι να έρθει η στιγμή που δεν έχει πλέον τον έλεγχο».
– Λέγεται ότι πρέπει να υπάρχει μια διέξοδος για τον Πούτιν, αλλά αντίθετα παρατηρούμε μια συνεχή κλιμάκωση και από την πλευρά της Δύσης. Ο Μπάιντεν τον αποκάλεσε «εγκληματία πολέμου».
«Για τον Πούτιν η μόνη διέξοδος είναι η νίκη. Αν θέλει να σταματήσει, ξέρει πώς να το κάνει. Αλλά έχει κολλήσει στο στόχο του».
– Ο Πρόεδρος Πούτιν είναι πολύ πιστός. Βρίσκεται στο κέντρο ενός στενού κύκλου Ρώσων Ορθοδόξων Χριστιανών μοναχών και διανοουμένων όπως ο Αλεξάντερ Ντούγκιν. Πιστεύουν ότι η Μόσχα είναι η «Τρίτη Ρώμη» και ότι η Ρωσία πρέπει να κυριαρχεί στην Ευρασία. Πιστεύετε ότι ο Πούτιν μπορεί να θεωρεί ότι έχει μια ιερή αποστολή και ότι επομένως αυτός ο πόλεμος είναι, στην πραγματικότητα, ένας ιερός πόλεμος;
«Υπάρχει βάση σε αυτό. Εμφανίζεται ευθυγραμμισμένος με τη Ρωσική Ορθόδοξη Εκκλησία και πράγματι η Εκκλησία τον έχει υποστηρίξει στον πόλεμο. Η δύναμη που τον ενεργοποιεί πηγάζει από μια βαθιά συντηρητική χριστιανική παράδοση. Προσπαθεί να χρησιμοποιήσει αυτή την παράδοση για να κερδίσει υποστήριξη σε τμήματα της Ευρώπης. Είναι ένας από τους λόγους που μπόρεσε να ευθυγραμμιστεί με όψεις της ευρωπαϊκής δεξιάς. Όλα αυτά καθιστούν πιο δύσκολη τη διαπραγμάτευση μαζί του. Σε κάθε περίπτωση δεν μπορούμε να επιτρέπουμε σε μια χώρα να ασκεί βία για να πραγματοποιήσει ένα τέτοιο σχέδιο. Δεν το κάναμε το 1945. Δεν πρέπει να το κάνουμε το 2022. Θα έλεγα ότι αυτός είναι ένας ακόμα λόγος που η σημερινή κατάσταση μοιάζει με το 1938 ή το 1939».
