Το χρονικό του προαναγγελθέντος πολιτικού θανάτου του Βλαντιμίρ Πούτιν έχει ήδη αρχίσει να γράφεται στη Δύση. Σύμφωνα με το ευρέως διαδεδομένο αφήγημα, ο Ρώσος πρόεδρος υπολόγιζε σε έναν περίπατο λίγων ημερών μέχρι το Κίεβο, αλλά ένα μήνα αργότερα οι ουκρανικές δυνάμεις αντεπιτίθενται στους εισβολείς, που δεν έχουν καταφέρει να καταλάβουν ούτε μία μεγάλη πόλη. Η ανακατάληψη του Μακαρίβ, βορειοδυτικά του Κιέβου, και ο βομβαρδισμός ρωσικού αποβατικού πλοίου στο κατεχόμενο από τους Ρώσους λιμάνι του Μπερντιάνσκ ενίσχυσαν αυτή την αίσθηση. Οι απώλειες του ρωσικού στρατού είναι πολύ υψηλές και περιλαμβάνουν ακόμη και στρατηγούς. Με τη Ρωσία να έχει περιπέσει σε καθεστώς διεθνούς παρία και τους πολίτες της να αντιμετωπίζουν το φάσμα της ανεργίας και της απότομης πτώσης της αγοραστικής τους δύναμης, το ενδεχόμενο ενός παλατιανού πραξικοπήματος εναντίον του Πούτιν εγγράφεται στην ημερήσια διάταξη.
Από την εικόνα που περιγράψαμε δεν λείπουν ούτε στοιχεία της πραγματικότητας, αλλά ούτε και ευσεβείς πόθοι. Πάντως, η ιδέα ότι ο Πούτιν είχε ποντάρει όλα του τα χαρτιά σε έναν αστραπιαίο πόλεμο δεν ακούγεται πειστική. Στον κολοφώνα της μονοκρατορίας της, το 1991, η αμερικανική υπερδύναμη χρειάστηκε 956.000 στρατιώτες και 42 ημέρες πολέμου για να οδηγήσει σε συνθηκολόγηση μια αραβική χώρα, το Ιράκ, εξουθενωμένη από έναν τρομερό, οκτάχρονο πόλεμο με το Ιράν – και μάλιστα χωρίς να καταλάβει τη Βαγδάτη και χωρίς να ανατρέψει τον Σαντάμ Χουσεΐν. Πολύ ασθενέστερη από τις ΗΠΑ, η Ρωσία έχει να αντιμετωπίσει τη δεύτερη σε έκταση ευρωπαϊκή χώρα, η οποία έχει διατηρήσει από τη σοβιετική εποχή ισχυρή πολεμική βιομηχανία και προετοιμαζόταν επί οκτώ χρόνια (από την κρίση του 2014) για τον σημερινό πόλεμο, με τον στρατό της να εκπαιδεύεται και να εξοπλίζεται από τους Αμερικανούς. Υπό αυτό το πρίσμα, μόνο ένας παράφρων θα μπορούσε να υπολογίζει σε πόλεμο λίγων ημερών.
Το δίλημμα για τη Δύση είναι αν θα επιδιώξει άμεση ανακωχή ή θα ποντάρει στην ανατροπή του Πούτιν, ρισκάροντας μια πραγματική Αποκάλυψη για τον ουκρανικό λαό.
Φαίνεται όμως ότι ο Πούτιν υποτίμησε τραγικά τη σθεναρή αντίσταση που θα συναντούσε από τον ουκρανικό στρατό, αλλά και από τον λαό της γειτονικής του χώρας, ακόμη και στις περιοχές των ρωσόφωνων, που θα βομβαρδίζονταν από τους υποτιθέμενους προστάτες τους. Γεγονός είναι ότι εδώ και μία εβδομάδα οι γραμμές του μετώπου έχουν σχεδόν παγιωθεί στο μεγαλύτερο μέρος τους και ότι ο αρχικός πόλεμος κινήσεων δίνει τη θέση του σε έναν πιο αργό, ίσως και πιο φονικό, πόλεμο θέσεων, με μάχες χαρακωμάτων, μακρινές βολές πυροβολικού και σποραδικές επιθέσεις και αντεπιθέσεις των εμπολέμων. Παρόμοιο αδιέξοδο διαμορφώνεται στο διπλωματικό πεδίο. Εχοντας ήδη καταβάλει τεράστιο οικονομικό, πολιτικό και ηθικό τίμημα, ο Πούτιν δεν έχει άλλο δρόμο παρά να κλιμακώσει τις επιχειρήσεις για να επιτύχει στρατηγικής σημασίας εδαφικά οφέλη προτού προσέλθει στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων. Από την πλευρά του, ο Βολοντίμιρ Ζελένσκι θα αντιμετώπιζε τεράστιες εσωτερικές αντιδράσεις αν συνθηκολογούσε έναντι των εισβολέων τη στιγμή που όλες οι μεγάλες πόλεις της χώρας του στέκονται ακόμη όρθιες, παρά τις μεγάλες πληγές τους.
Με αυτά τα δεδομένα, το σενάριο που θέλει τη Ρωσία να εγκλωβίζεται σε έναν μακρύ πόλεμο τεράστιου κόστους εμφανίζεται ισχυρό. Δεν αποκλείεται, μάλιστα, να αποτελεί την κυνική επιλογή των πιο σκληρών κύκλων της Δύσης, για τους οποίους η καταστροφή της Ουκρανίας θα αποτελούσε λογικό αντίτιμο έναντι του μείζονος στόχου, που δεν είναι άλλος από την ανατροπή του Πούτιν και την πειθάρχηση της Ρωσίας. Ο Ντέιβιντ Σάνγκερ των New York Times έγραψε ότι μερίδα της διοίκησης Μπάιντεν θεωρεί ότι μπορεί να εφαρμοστεί στην περίπτωση της Ουκρανίας η συσσωρευμένη πείρα από το Αφγανιστάν της δεκαετίας του ’80, όπου οι Αμερικανοί κατάφεραν να εγκλωβίσουν τη Ρωσία σε ένα απέραντο ναρκοπέδιο. Ο Βρετανός ιστορικός Νάιαλ Φέργκιουσον κατέθεσε τη δική του μαρτυρία στο πρακτορείο Bloomberg: «Ενας ανώτερος (Αμερικανός) αξιωματούχος έλεγε πρόσφατα: “Το μόνο ορατό τέλος είναι το τέλος του καθεστώτος Πούτιν. Μέχρι τότε, η Ρωσία θα παραμένει κράτος-παρίας… και η Κίνα θα υποχρεωθεί να επανεκτιμήσει την αξία του ρωσοκινεζικού άξονα». Η εκτίμηση του ίδιου του Φέργκιουσον: «Ο Μπάιντεν κάνει ένα τεράστιο σφάλμα αν πιστεύει ότι μπορεί να ματώσει μέχρι τελικής πτώσεως τη Ρωσία, να ανατρέψει τον Πούτιν και να διαμηνύσει στην Κίνα να μην έχει βλέψεις για την Ταϊβάν» – μια γραμμή που θα μπορούσε να μετατρέψει την Ουκρανία σε Ιφιγένεια, έτοιμη να θυσιαστεί στον βωμό της υψηλής αμερικανικής γεωστρατηγικής.
Οταν μιλούν τα όπλα, οι κατηγορηματικές προβλέψεις είναι παρακινδυνευμένες. Η σημερινή εικόνα αποτελμάτωσης είναι πιθανό να ανατραπεί αύριο, καθώς, όταν γράφονταν αυτές οι γραμμές, οι ρωσικές δυνάμεις βρίσκονταν πολύ κοντά στο να αλώσουν τη μαρτυρική Μαριούπολη. Αν συμβεί κάτι τέτοιο, θα πρόκειται για στρατηγικής σημασίας επιτυχία, καθώς η Ουκρανία θα έχει χάσει το 80% των ακτών της, ενώ οι Ρώσοι θα εξασφαλίσουν τον έλεγχο των ουκρανικών συνόρων σε ένα τεράστιο, συνεχές τόξο, από το Χάρκοβο στα βορειοανατολικά μέχρι τη Χερσώνα στα νοτιοδυτικά. Ταυτόχρονα, θα είναι ένα μεγάλο βήμα για τον έλεγχο ολόκληρου του Ντονέτσκ και του Λουγκάνσκ, στα γεωγραφικά τους όρια πριν από τον εμφύλιο του 2014.
Η Κίνα και η τίγρη
Δεν αποκλείεται η Ρωσία να αντιμετωπίσει νέα, βαριά πλήγματα από τους Ουκρανούς στο πεδίο της μάχης και ο θρόνος του Πούτιν να γίνει ηλεκτρική καρέκλα. Προς το παρόν, αυτό δεν φαίνεται στον ορίζοντα. Ανεξάρτητες δημοσκοπήσεις δείχνουν τη δημοτικότητα του Ρώσου προέδρου σε υψηλά επίπεδα και την πλειοψηφία των πολιτών να δικαιολογεί ή να ανέχεται τον πόλεμο. Στις γραμμές των ελίτ δεν έχουν υπάρξει μέχρι στιγμής σοβαρές αποστασίες. Aπό τις 10 πολυπληθέστερες χώρες του πλανήτη, μόνο μία, οι ΗΠΑ, έχει επιβάλει κυρώσεις στη Ρωσία. Κι όταν ο Τζο Μπάιντεν, στη διάρκεια της μακράς τηλεφωνικής επικοινωνίας του με τον Σι Τζινπίνγκ, κάλεσε την Κίνα να μη στηρίζει τη Ρωσία, ο Κινέζος ηγέτης τού απάντησε: «Οποιος κρέμασε το κουδούνι στον λαιμό της τίγρης, εκείνος πρέπει να πάει να της το βγάλει». Επομένως, το δίλημμα για τη Δύση τίθεται με ωμό τρόπο: Θα ποντάρει τα πάντα στην ανατροπή του Πούτιν, αναλαμβάνοντας το τεράστιο ρίσκο στην περίπτωση της αποτυχίας, ή θα πιέσει για μια έντιμη ειρήνευση, ή έστω ανακωχή, που θα διατηρήσει τον βασικό κορμό της Ουκρανίας υπό τον έλεγχο του Κιέβου, έστω κι αν ο επώδυνος συμβιβασμός σώσει τα προσχήματα για τον Ρώσο ηγέτη; Από την απάντηση σε αυτό το δίλημμα θα εξαρτηθεί το μέλλον όχι μόνο της Ουκρανίας, αλλά και ολόκληρης της Ευρώπης.
